تعریف نرخ برابری ارز

به عنوان مثال عبارت EUR/USD = 1.5750

نرخ برابری ارز یعنی چه؟

ارز در فرهنگ معین به عنوان «پول خارجی» تعریف شده است . در مکالمات بازرگانی و اقتصادی نیز به طور کلی به واحد پول یا هر سند رایجی که در کشورهای دیگر جز کشور اصلی، داد و ستد می شود ارز گفته می شود و وسیله اصلی جهت پرداخت ها در معاملات مالی با دیگر کشورها به شمار می رود.

تعریف نرخ برابری ارز

نرخ برابری ارز، قیمت ارز یک کشور بر حسب ارز کشور دیگر است . مبادلات بین المللی به شکل پول رایج و معتبر کشوری که معامله با آن انجام شده است صورت می گیرد و نرخ ارز رابطه تعریف شده برای پرداخت ها در این مبادله و عددی است که ارزش پول کشوری را برحسب پول کشوردیگر درزمان معین نشان می دهد.

بنابراین نرخ برابری هر ارزی نسبت به ارز کشور دیگر تعیین می شود و برای محاسبه آن همواره به جای یک ارز، یک جفت ارز خواهیم داشت .نرخ درهم درمقابل دلار یا نرخ دلار در مقابل ین و …

به عنوان مثال عبارت EUR/USD = 1.5750

نشان دهنده نرخ یورو (ارزش برابری) نسبت به نرخ دلار آمریکا است و بدین معنی که در حال حاضر ارزش ۱ واحد از پول طرف اول (یورو) معادل ۱٫۵۷۵۰ از پول طرف دوم (دلار آمریکا) می باشد .

در اغلب بازارهای ارزی دنیا به علت تسلط دلار به عنوان ارز قوی، نرخ دلار به عنوان پایه و پول ملی به عنوان متغیر نسبت به آن محاسبه می شود .

بازار ارز

به گفته «ریمون تعریف نرخ برابری ارز بار» بازار به معنی تجمع گروهی از مصرف کنندگان است که دارای نیازهای مشترکی بوده و وسیله پرداخت معینی را نیز در اختیار داشته باشند این تعریف در مورد بازار ارز هم صادق است . نقش بازار ارز تعیین نرخ ارز و تبدیل ارزها به یکدیگر بوده و خریداران ارز (وارد کنندگان و بازرگانان، جهانگردان، دانشجویان مقیم خارج و …) را به فروشندگان ارز ( شرکتهای خارجی، صادر کنندگان، سفارت خانه ها و … ) و دولت بعنوان عمده ترین خریدار و فروشنده ارز نزدیک می نماید . در بازار ارز هریک از فعالان بازار از جمله شرکت‌ها و بانک‌ها نیز خود روزانه به ارائه نرخ‌ ارز براساس دارایی‌های خود می‌پردازند.

نحوه محاسبه نرخ ارز

در اقتصاد به پول کشورهای خارجی ارز گفته میشود یعنی قیمت واحد پول یک کشور در تعریف نرخ برابری ارز برابر واحد پول کشور دیگر.ارز بر سیستم اقتصادی و زندگی روزمره مردم اثر میگذارد زیرا اگر واحد پول کشور نسبت به واحد پول کشورهای دیگرکاهش یابد کالاهای خارجی و مسافرت به خارج گرانتر میشودو برعکس اگر ارزش پول واحد کشور نسبت به واحد پول کشورهای دیگر بالا رود، کالاهای خارجی ارزان و مسافرت به خارج ارزان تر میگردد. نرخ ارزهای خارجی در بازار ارز تعیین میشود. در محاسبه نرخ ارز عوامل و تئوری های متفاوتی مطرح است که سعی میکنیم در این مقاله به آن بپردازیم.

بازار ارز

بیشتر کشورها دارای واحد پول ملی هستند . واحد پول ملی امریکا دلار،هندوستان روپیه ،اروپا یورو و ایران ریال است . تجارت بین کشورها مستلزم دادوستد متقابل واحد پول کشور می باشد هنگامی که یک شرکت امریکایی میخواهد از کشوری دیگر کالا یا خدمات دارایی بخرد باید دلار را به پول ان کشور تبدیل کند تا بدهی خود را بپردازد . دادوستد پول کشورها در بازار ارز صورت میگیرد حجم این دادوستدها روزانه بطور متوسط به هزار میلیارد دلار میرسد دادو ستدهایی که در بازار ارز انجام میشود نرخ ارز را تعیین میکند و بر اساس ان بهای تمام کالاهای خارجی و دارایی هایی که از آن کشور خریداری میشود تعیین میگردد .

انواع معامله در بازار ارز

دو نوع معامله در بازار ارز صورت میگیرد :

معاملات نقدی یا آتی که باید حداکثر دو روز پس ار انجام دادن معامله پول مربوط پرداخت شود .

معاملات تحویل اتی که مستلزم تحدید کالا و تصویه معامله در زمان اینده است .

در مورد معاملان اتی یا نقد از ارز نرخ نقد اتی و برای معاملات تحویل اتی از تحویل اتی استفاده میشود .

افزایش یا کاهش ارزش پول

هنگامی که واحد پول کشوری ارزش بیشتری نسبت به پول دیگر کشورها پیداکند میگویند آن پول افزایش ارزش داشته است اگر ارزش پول یک کشور در برابر پول کشورهای دیگر کاهش یابد میگویند پول مذبور کاهش ارزش داشته است از این موقعیت ها میتوان در بازار استفاده نمود .

اهمیت نرخ ارز

ارز به سبب اثری که بر قیمت کالاهای داخلی و خارجی میگذارد برای یک کشور بر روابط متقابل دو عامل اثر میگذارد :

1. قیمت کالا بر حسب برابری پول آن کشور
2. قیمت نرخ ارز ان کشور در برابر نرخ ارز پول کشور دیگر

نحوه محاسبه نرخ ارز

برای تعیین نرخ ارز نمیتوان بر یک محل خاص مراجعه کرد ارز در یک بازار سازمان یافته مثل بازار بورس،سهام،دادوستد نمیشود بلکه بازار ارز خارج از بازار بورس و بوسیله چند معامله گر که اکثرا بانک هستند دادوستد میشود زیرا بانک ها همیشه اماده هستند که مبالغی زیادی پول خارجی با پول رایج کشور را بخرند یا بفروشند از انجاییکه این معامله گران از طریق تلفن و شبکه های کامپیوتری در تماس دائم با یکدیگر هستند این بازار بسیار رقابتی است .

نحوه محاسبه نرخ ارز در بلند مدت

نرخ ارز هم مانند هر نوع کالا یا دارایی در بازار ازاد و از طریق عرضه و تقاضا تعیین میشود برای انکه بتوانیم تجزیه و تحلیل نرخ ارز را بصورتی ساده در یک بازار ازاد انجام دهیم باید آن را به دو بخش تقسیم کنیم اول یاید ببینیم در بلند مدت نرخ ارز چگونه تعیین میشود سپس با اگاهی از موضوع برای نحوه محاسبه نرخ ارز در کوتاه مدت اقدام کنیم .

1_ نحوه محاسبه نرخ ارز و قانون قیمت واحد:

به عنوان مثال اگر دو کشور کالایی همانند تولید کنند این کالا بدون در نظر گرفتن کشور تولید کننده در سراسر دنیا به قیمت واحد عرضه میشود مثلا اگر هرتن فولاد امریکا 100 دلار و هر تن فولاد ژاپن که از نظر کیفیت و مواد درست مانند فولاد امریکاست 10هزار ین باشد قانون قیمت تعریف نرخ برابری ارز واحد بیانگر این است که نرخ ارز بین ین و دلار باید بدینگونه باشد یک دلار مساوی با صد ین و یا 01/0 دلار مساوی است با یک ین .

بنابراین اینگونه در نظر میگیریم که هر تن فولاد ژاپن 50 دلار در امریکا بفروش برسد این قیمت 50دلار کمتر از قیمت فولاد امریکا است از طرفی هرتن فولاد امریکا در ژاپن به 20 هزار ین یعنی دو برابر قیمت فولاد ژاپن عرضه میشود از انجا که فولاد امریکا در هر دو کشور از فولاد ژاپن گران تر است با توجه به اینکه هر دو کیفیت یکسان دارند تقاضا برای فولاد امریکا به صفر خواهد رسید در این حالت اگر نرخ ارز کاهش یافته و هر دلار به صد ین معامله شود مازاد عرضه فولاد امریکا از تعریف نرخ برابری ارز بین رفته و فولاد هر دو کشور به قیمت واحد فروخته میشود .

2_نحوه محاسبه نرخ ارز و تئوری قدرت خرید یکسان

برای نحوه محاسبه نرخ ارز یکی از بهترین روشها تئوری قدرت خرید یکسان است که بیانگر اینست که نرخ ارز بین دو کشور به گونه ای تعیین شود که منعکس کننده تغییرات سطح قیمتها در آن دو کشور باشد تئوری قدرت خرید یکسان مشابه قانون قیمت واحد است که به جای درنظر گرفتن قیمت یک کالای خاص مثل فولاد به سطح عمومی قیمتها توجه میکند فرض کنید رعایت قانون مبتنی بر قیمت واحد درهر کشور موجب شود که تئوری قدرت خرید یکسان مطرح گردد بطوریکه اگر سطح قیمتها در ژاپن نسبت به قیمتها در امریکا 10% افزایش یابد ارزش دلار هم 10% بالا می رود پس تئوری قدرت خرید یکسان برای نحوه محاسبه نرخ ارز این موضوع را مطرح میکند که اگر دریک کشور نسبت به کشورهای دیگر سایر قیمت ها بالا رود ارزش واحد پول ان کشور کاهش خواهد یافت یا ارزش واحد پول کشورهای دیگر افزایش می یابد.

ایرادات تئوری قدرت خرید یکسان

از ایراداتی که بر تئوری قدرت خرید یکسان بابت نحوه محاسبه نرخ ارز میتوان گرفت این است که تغییرات ارز تنها تابع تغییر سطح قیمتهاست وبر این فرض استوار است که تمام کالاها در دو کشور کاملا مشابه و همانند میباشند. اگر این فرض حقیقت داشته باشد قانون قیمت واحد بیانگر این است که قیمت نسبی این کالاها یعنی سطح نسبی قیمتها بین دو کشور تعیین کننده نرخ ارز است ولی عملا چنین نیست ممکن است در مورد فولاد ژاپن و امریکا صدق کند ولی آیا اتومبیل کادیلاک و تویوتا با هم یکسان است ؟

ایراد دیگری که به تئوری قدرت خرید یکسان بابت نحوه محاسبه نرخ ارز وارد است اینست که بسیاری از کالاها و خدمات که درشاخصهای قیمتها منظور شده ارز قابل صدور بین دو کشور نیستند مثل خانه،زمین،و هزینه خدماتی مثل آرایشگاه که بین دو کشور دادوستد نمیشود بنابراین این امکان دارد قیمت این اقلام افزایش یافته و سطح قیمتها را در یک کشور نسبت به کشور دیگر بالا ببرد که آنها نمیتواند بر نرخ ارز اثرگذار باشد.

مواردی که منجر به تاثیر در نرخ ارز در بلند مدت خواهد داشت:

1. سطح نسبی قیمتها
2. تعرفه و حقوق گمرکی
3. ترجیح دادن و برتر شمردن کالاهای داخلی در برابر کالاهای خارجی
4. میزان تولید و بهره وری

از تعریف های دیگری که در مورد ارز ارائه میشود هیچینگ ارزی است به اینصورت که چنانچه یک وارد کننده بخواهد بهای کالای خریداری شده ازخارج خودرا در اینده به ارز مشخص پرداخت کند همواره با این خطر مواجه است که نرخ برابری آن ارز به پول ملی افزایش یابد لذا از هم اکنون به خرید آن ارز اقدام میکند .

نرخ تبدیل چیست و چگونه محاسبه می شود ؟

نرخ تبدیل ارز، قیمت ارز یک کشور بر حسب ارز کشور دیگر است . مبادلات تعریف نرخ برابری ارز بین المللی به شکل پول رایج و معتبر کشوری که معامله با آن انجام شده است صورت می گیرد و نرخ ارز رابطه تعریف شده برای پرداخت ها در این مبادله و عددی است که ارزش پول کشوری را برحسب پول تعریف نرخ برابری ارز کشوردیگر درزمان معین نشان می دهد.

بنابراین نرخ تبدیل هر ارزی نسبت به ارز کشور دیگر تعیین می شود و برای محاسبه آن همواره به جای یک ارز، یک جفت ارز خواهیم داشت .نرخ درهم درمقابل دلار یا نرخ دلار در مقابل ین و …

به عنوان مثال عبارت EUR/USD = 1.5750

نشان دهنده نرخ یورو (ارزش برابری) نسبت به نرخ دلار آمریکا است و بدین معنی که در حال حاضر ارزش ۱ واحد از پول طرف اول (یورو) معادل ۱٫۵۷۵۰ از پول طرف دوم (دلار آمریکا) می باشد .

در اغلب بازارهای ارزی دنیا به علت تسلط دلار به عنوان ارز قوی، نرخ دلار به عنوان پایه و پول ملی به عنوان متغیر نسبت به آن محاسبه می شود . در اکثر سایت ها و اپلیکشن ها داخلی ابتدا تمامی نرخ ها بر اساس نرخ تبدیل به دلار تبدیل شده و در نهایت مبلغ نهایی با توجه به نرخ روز بازار به ریال تبدیل می شود .

به گفته «ریمون بار» بازار به معنی تجمع گروهی از مصرف کنندگان است که دارای نیازهای مشترکی بوده و وسیله پرداخت معینی را نیز در اختیار داشته باشند این تعریف در مورد بازار ارز هم صادق است . نقش بازار ارز تعیین نرخ ارز و تبدیل ارزها به یکدیگر بوده و خریداران ارز (وارد کنندگان و تعریف نرخ برابری ارز بازرگانان، جهانگردان، دانشجویان مقیم خارج و …) را به فروشندگان ارز ( شرکتهای خارجی، صادر کنندگان، سفارت خانه ها و … ) و دولت بعنوان عمده ترین خریدار و فروشنده ارز نزدیک می نماید . در بازار ارز هریک از فعالان بازار از جمله شرکت‌ها و بانک‌ها نیز خود روزانه به ارائه نرخ‌ ارز براساس دارایی‌های خود می‌پردازد .

برابری قدرت خرید

یکی از معیارهای رایج تحلیل اقتصاد کلان برای مقایسه بهره وری اقتصادی و استانداردهای زندگی بین کشورها، برابری قدرت خرید (PPP) است. PPP یک تئوری اقتصادی است که ارزهای کشورهای مختلف را از طریق رویکرد یک "سبد کالا" مقایسه می کند. بر اساس این مفهوم، زمانی که یک سبد کالا در هر دو کشور با در نظر گرفتن نرخ های مبادله دو ارز، قیمت یکسانی داشته باشد، دو ارز در حالت تعادل هستند.

محاسبه ی برابری قدرت خرید

نسخه نسبی PPP با فرمول زیر محاسبه می شود:

که در این فرمول:

S = نرخ مبادله ی ارز 1 به ارز 2

P1 = قیمت کالای x نسبت به ارز 1

P2 = قیمت کالای تعریف نرخ برابری ارز x نسبت به ارز 2

مقایسه برابری قدرت خرید کشورها

برای مقایسه معنی دار قیمت ها در بین کشورها، طیف وسیعی از کالاها و خدمات باید در نظر گرفته شود. با این حال، به دلیل حجم انبوه داده‌هایی که باید جمع‌آوری شوند و پیچیدگی مقایسه‌هایی که باید انجام شوند، دستیابی به این مقایسه یک به یک دشوار است. برای کمک به تسهیل این مقایسه، دانشگاه پنسیلوانیا و سازمان ملل متحد نیروهای خود را برای انتشار برنامه مقایسه بین المللی (ICP) در سال 1968 به یکدیگر ملحق کردند.

با این برنامه، PPP های تولید شده توسط ICP مبنایی از یک نظرسنجی قیمت در سراسر جهان است که قیمت صدها کالا و خدمات مختلف را با هم مقایسه می کند. این برنامه به اقتصاد دانان کلان بین المللی کمک می کند تا بهره وری و رشد جهانی را تخمین بزنند.

بانک جهانی هر چند سال یک بار گزارشی را منتشر می کند که در آن بهره وری و رشد کشورهای مختلف از نظر PPP و دلار آمریکا مقایسه می شود. هم صندوق بین‌المللی پول (IMF) و هم سازمان همکاری اقتصادی و توسعه (OECD) از وزن‌هایی بر اساس معیارهای برابری قدرت خرید برای پیش‌بینی و توصیه سیاست‌های اقتصادی استفاده می‌کنند. سیاست های اقتصادی توصیه شده می تواند تاثیر کوتاه مدت فوری بر بازارهای مالی داشته باشد.

همچنین، برخی از معامله گران فارکس از برابری قدرت خرید برای یافتن ارزهایی که بالای ارزش یا پایین ارزش خود هستند، استفاده می کنند. سرمایه گذارانی که سهام یا اوراق قرضه شرکت های خارجی را در اختیار دارند، ممکن است از ارقام PPP نظرسنجی برای پیش بینی تأثیر نوسانات نرخ ارز بر اقتصاد یک کشور و در نتیجه تأثیر آن بر سرمایه گذاری خود استفاده کنند.

جفت کردن برابری قدرت خرید با تولید ناخالص داخلی

در اقتصاد کلان معاصر، تولید ناخالص داخلی (GDP) به کل ارزش پولی کالاها و خدمات تولید شده در یک کشور اشاره دارد. تولید ناخالص داخلی اسمی ارزش پولی را به صورت جاری و مطلق محاسبه می کند. تولید ناخالص داخلی واقعی، تولید ناخالص داخلی اسمی را با تورم تنظیم می کند.

با این حال، برخی از حسابداری ها حتی فراتر می روند و تولید ناخالص داخلی را بر اساس برابری قدرت خرید تنظیم می کنند. این تعدیل تلاش می کند تا تولید ناخالص داخلی اسمی را به عددی تبدیل کند که به راحتی بین کشورهایی با ارزهای مختلف قابل مقایسه باشد.

برای درک بهتر نحوه عملکرد تولید ناخالص داخلی همراه با برابری قدرت خرید، فرض کنید خرید یک پیراهن در ایالات متحده 10 دلار هزینه دارد و خرید یک پیراهن مشابه در آلمان 8.00 یورو هزینه دارد. برای مقایسه، ابتدا باید 8.00 یورو را به دلار آمریکا تبدیل کنیم. اگر نرخ مبادله به گونه ای بود که قیمت پیراهن در آلمان 15 دلار باشد، بنابراین PPP برابر نسبت 15 به 10 یا 1.5 خواهد بود. به عبارت دیگر، به ازای هر 1.00 دلاری که برای خرید پیراهن در ایالات متحده خرج می شود، به 1.50 دلار برای به دست آوردن همان پیراهن در آلمان و خرید آن با یورو لازم است.

نکته: مقایسه تولید ناخالص داخلی اسمی کشورها ممکن است نادرست باشد زیرا امکان دارد ارزها دستکاری شوند. تولید ناخالص داخلی بر اساس PPP، که بر اساس یک سبد کالا است، می تواند مقایسه عادلانه تری بین کشورها باشد. بر این اساس، از نظر تولید ناخالص داخلی اسمی، ایالات متحده و چین در رتبه های اول و دوم قرار می گیرند اما با تولید ناخالص داخلی بر مبنای PPP، رتبه ی این دو کشور با یکدیگر جابجا می شود.

معایب برابری قدرت خرید

از سال 1986، "اکونومیست" تعریف نرخ برابری ارز قیمت یک نوع از همبرگر مک دونالد را در بسیاری از کشورها ردیابی کرده است. نتایج مطالعه آنها به شاخص "Big Mac" معروف است. نویسندگان، مایکل آر. پاککو و پاتریشیا اس. پولارد در «Burgernomics» - مقاله ای برجسته در سال 2003 که به بررسی شاخص بیگ مک و PPP می پردازد، عوامل زیر را برای توضیح اینکه چرا نظریه برابری قدرت خرید بازتاب خوبی از واقعیت نیست، ذکر کردند.

هزینه حمل و نقل

کالاهایی که در داخل در دسترس نیستند، باید وارد شوند و در نتیجه هزینه حمل و نقل را به همراه خواهند داشت. این هزینه ها نه تنها سوخت، بلکه عوارض واردات را نیز شامل می شود. کالاهای وارداتی در نتیجه با قیمت نسبتاً بالاتری نسبت به کالاهای مشابه داخلی به فروش می‌رسند.

تفاوت های مالیاتی

مالیات بر فروش دولتی مانند مالیات بر ارزش افزوده (VAT) می تواند قیمت ها را در یک کشور نسبت به کشور دیگر افزایش دهد.

مداخله دولت

تعرفه ها می تواند به طور چشمگیری قیمت کالاهای وارداتی را افزایش دهد، به گونه ای که همان محصولات در کشورهای دیگر نسبتاً ارزان تر خواهند بود.

خدمات غیر قابل معامله

شاخص بیگ مک هزینه های ورودی را که معامله نمی شوند، فاکتور می کند. این عوامل شامل مواردی مانند بیمه، هزینه های آب و برق و هزینه های نیروی کار است. بنابراین، بعید است که این هزینه ها در سطح بین المللی برابر باشند.

رقابت بازار

ممکن است کالاها عمداً در یک کشور قیمت بالاتری داشته باشند. در برخی موارد، قیمت های بالاتر به این دلیل است که یک شرکت ممکن است نسبت به سایر فروشندگان مزیت رقابتی داشته باشد. این شرکت ممکن است انحصار داشته باشد یا بخشی از کارتل شرکت‌هایی باشد که قیمت‌ها را دستکاری می‌کنند و آنها را به طور مصنوعی بالا نگه می‌دارند.

سخن پایانی

برابری قدرت خرید (PPP) یک معیار محبوب است که توسط تحلیلگران اقتصاد کلان استفاده می شود که ارزهای کشورهای مختلف را از طریق رویکرد "سبد کالا" مقایسه می کند. این معیار به اقتصاددانان اجازه می دهد تا بهره وری اقتصادی و استانداردهای زندگی را بین کشورها مقایسه کنند.

نظام های ارزی

هر کشوری در نظام بین الملل اقتصادی از دو طریق در تعامل با اقتصادهای دیگر قرار می گیرد؛ یکی تجارت کالا و خدمات و دیگری جریان ورود و خروج سرمایه از کانال های رسمی و غیررسمی. به دلیل همین تعاملات، واحد پول هر کشوری در اقتصاد جهانی دارای یک قیمتی خواهد شد که به آن نرخ ارز گفته می شود. بنابراین نرخ ارز، عبارت است از ارزش واحد پول داخلی بر اساس پول خارجی و یا بالعکس، ارزش واحد پول خارجی بر اساس پول داخلی و به وسیله همین مکانیسم است که قیمت یک کالا در اقتصاد به واسطه شرایط عرضه و تقاضا تعیین خواهد شد. از طرف دیگر، واحد پولی یک دارایی مهم از دیدگاه دولت محسوب می شود و همواره طرح ریزی نظام ارزی جایگاه خاصی در سیاست های اقتصادی خواهد داشت. در این مقاله ابتدا به انواع نظام های ارزی خواهیم پرداخت و سپس مزایا و معایب هرکدام از آن ها را بررسی می کنیم.

انواع نظام های ارزی

نظام های ارزی در جهان، انواع مختلفی دارند که از جمله آن ها می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• نظام ارزی ثابت
• نظام ارزی خزنده مرزدار
• نظام ارزی شناور آزاد
• نظام ارزی شناور مدیریت شده

نظام ارزی ثابت

نظام ارزی ثابت، مکانیسمی است که در آن، تعریف نرخ برابری ارز یک نهاد پولی متمرکز به نام بانک مرکزی موظف می شود که نرخ برابری پول داخلی را با یک یا چند پول خارجی اعلام نماید. معمولا در این نظام، نرخ برابری ثابت با پول واحد مانند دلار آمریکا و یا سبدی از ارزهای مهم دنیا مانند ین ژاپن، پوند انگلیس، یورو اروپا و. سنجیده می شود و توجه داشته باشید که نرخ ارز در این نظام ارزی براساس قانون تثبیت می شود نه بر اساس سیاست. از طرف دیگر، بانک مرکزی موظف است پول داخلی را با پول خارجی که نرخ برابری با آن تثبیت شده است، معاوضه کند.

این نرخ وقتی تغییر می کند که قانون آن را تغییر دهد. طبق تعریف، وقتیکه گفته می شود نظام ارزی ثابت حاکم است، منظور این است که واقعا معاوضه پول داخلی و خارجی با یکدیگر توسط این نرخ امکان پذیر است. بنابراین اگر کشوری جیره بندی ارزی با نرخ های متعدد ثابت داشته باشد، نمی توان گفت که نظام ارزی ثابت دارد؛ بلکه نظام جیره بندی ارزی با نرخ ثابت اصطلاح مناسب تری برای آن است.

نظام ارزی خزنده مرزدار

نظام خزنده مرزدار که کروگمن آن را «ناحیه هدف» می نامد، دارای سه ویژگی کلیدی است: ویژگی اول این است که یک مرز وسیع دارد و این مرز برای 3 منظور در نظر گرفته می شود؛ نخست اینکه تخمین دقیق نرخ ارز تعادلی بنیادین عملا ناممکن است، لذا باید دامنه ای برای تغییر نرخ در نظر گرفت که بتواند نسبت به نیروهای بازار عکس العمل نشان دهد و فضایی برای سیاست گذاری در مواجهه با ادوار تجاری وجود داشته باشد. دوم این که مرز و نرخ محوری آن، طوری تعریف شود که نرخ ارز موثر را در مقابل نوسانات قیمت ارز سوم ثابت نگه دارد.

سوم این که مرز باید خزنده باشد؛ به نحوی که از بروز پدیده ناموزونی جلوگیری شود. این سه ویژگی نظام ارزی خزنده مرزدار را قواعد «بی بی سی» می نامند که عبارت اند از:

نکته: لازم به ذکر است که کشورهای شیلی و کلمبیا برای مدت طولانی چنین نظام ارزی را اتخاذ کردند.

نظام ارزی شناور آزاد

نظام ارزی شناور آزاد، نظامی است که در آن مسئولین اقتصادی هیچگونه تلاشی در جهت مدیریت و تثبیت نرخ ارز و یا دخالت برای پایین یا بالا بردن نرخ ارز به طور سیستماتیک از طریق تغییر نرخ بهره یا اعمال سیاست پولی انجام نمی دهند. حتی مسئولین هیچگونه کنترلی را بر حرکت سرمایه اعمال نکرده و یا کنترل های موجود را حذف نمی کنند؛ چراکه هیچگونه دغدغه ای از جهت تاثیر جریان خروج و ورود سرمایه بر نرخ ارز وجود ندارد.

البته لازم به ذکر است که گاهی اوقات دخالت بسیار محدودی برای کاهش میزان تغییرپذیری نرخ ارز صورت می گیرد. بنابراین در نظام ارزی شناور آزاد، مدیریت نرخ ارز اعتماد به بازار است. نمونه بسیار بارز در آزاد گذاشتن نرخ ارز به طور کامل کشور زلاندنو است؛ البته ایالات متحده آمریکا نیز نمونه ای بارز از نظام ارزی شناور آزاد است.

تذکر: توجه داشته باشید که آزاد بودن نرخ ارز، به این معنی نیست که مبادلات دولت هیچگونه تاثیری بر بازار نرخ ارز ندارد.

نظام ارزی شناور مدیریت شده

نظام ارزی شناور مدیریت شده فرآیندی است که مسئولین اقتصادی کشور هیچگونه مسئولیتی در قبال مدیریت نرخ ارز ندارند تا براساس آن اهدافی را اعلام کنند و بعد مورد قضاوت قرار گیرند که در رسیدن به این اهداف شکست خورده یا موفق بوده اند؛ اما نسبت به این که نرخ ارز در چه سطحی باید قرار گیرد نظر دارند و برای اعمال نظر خود وارد عمل می شوند.

البته مسئولین در نظام شناور مدیریت شده، هیچ مرز یا نرخ برابری اعلام نمی کنند و اگر نرخ ارز افزایش شدیدی پیدا کند، خود را مسئول می دانند که دخالت کنند و در این راستا نرخ بهره را تغییر می دهند و یا جریان ورود و خروج سرمایه را به منظور تاثیر بر نرخ ارز تحریک می کنند. این نظام ارزی در سال های اخیر بسیار معمول بوده است و در کشورهای جنوب شرقی آسیا به جز هنگ کنگ استفاده می شود و در سال های اخیر کشورهای متعددی به لیست کشورهای متکی بر نظام شناور مدیریت شده پیوسته اند.

ارزیابی نظام های ارزی

تا اینجای کار با انواع مختلفی از نظام های ارزی آشنا شدیم و دانستیم که هرکدام از آن ها ویژگی های خاص خود را دارند و با توجه به رویکرد اقتصادی کشورهای مختلف در سراسر جهان، یکی از این نظام های ارزی مورد استفاده قرار می گیرد. به طور کلی، نظام های ارزی را می توان به 2 روش سنتی و جدید مورد بررسی قرار داد که در ادامه به معرفی آن ها می پردازیم.

ارزیابی نظام های ارزی با رویکرد سنتی

در رویکرد سنتی دو مزیت بسیار مهم برای نظام ارزی ثابت برشمرده شده است:

1. نظام ارزی ثابت سبب کاهش هزینه های مبادلاتی و ریسک نرخ ارز می شود و این دو از عوامل رکود سرمایه گذاری و تجارت محسوب می شوند.
2. نظام ارزی ثابت یک لنگر اسمی معتبر برای سیاست پولی و به تبع آن کنترل تورم خواهد بود. از طرف دیگر، مهم ترین مزیت نظام ارزی شناور نیز این است که امکان اتخاذ سیاست پولی مستقل را مهیا می کند.

ارزیابی نظام های ارزی با رویکرد جدید

معیارهای سنتی دارای ضعف هایی هستند؛ به عنوان مثال، رویکرد سنتی ارتباط بسیار کمی با دغدغه های سیاست گذاران اقتصادی در انتخاب یک نظام ارزی دارد و هیچگونه توضیح قانع کننده ای ارائه نمی دهد که چرا یک سیاست گذار باید مثلا از نظام شناور آزاد دوری نماید. در رویکرد سنتی، هیچ اشاره ای به آسیب پذیری کشورها از نظام های ارزی نشده است و در عمل هیچ نکته ای در این خصوص ارائه نشده است که بتواند توضیح دهد که چرا بحث نظام نرخ ارز به جهتی سوق داده شود، که انتخاب نظام ارزی را به انتخاب فرآیندهای قطبی نرخ ارز ثابت و یا نرخ های شناور منحصر ساخته است، به نحوی که گویی انتخاب متعادلی وجود ندارد.

ویلیامسون رویکردهای جدیدی را ارائه می دهد که مباحث فراموش شده فوق را مطرح می کند. سه معیاری که ویلیامسون در این زمینه مورد بحث قرار می دهد، عبارت اند از:

1. ناموزونی
2. آسیب پذیری از بحران
3. ملاحظات اقتصاد سیاسی

جمع بندی

برای انتخاب نظام های ارزی، معیارهای متعددی وجود دارد که برخی سابقه طولانی داشته و برخی به سبب بحران های اخیر ارزی در کشورهای در حال توسعه، به تازگی معرفی شده اند. مشکل اصلی در نظام های ارزی، تقابل معیارها است؛ به طوریکه برخی از نظام های ارزی مانند نظام ثابت از حیث لنگر اسمی بودن و کنترل تورم بر رژیم های دیگر برتری داشته است، بنابراین از حیث آسیب پذیری از بحران و پدیده ناموزونی با مشکلات جدی روبرو است.