استخر نقدینگی (Liquidity Pool) چیست؟ کسب درآمد در دیفای
به مجموعهای از سرمایه قفلشده در یک قرارداد هوشمند، یک استخر نقدینگی گفته میشود. استخرهای نقدینگی به منظور تسهیل انجام معاملات، وامدهی و بسیاری عملکردهای دیگر به صورت غیرمتمرکز به کار میروند.
استخرهای نقدینگی را میتوان ستون اصلی بسیاری از صرافیهای غیر متمرکز (DEX) از قبیل یونی سواپ در نظر گرفت. کاربرانی که تحت عنوان تأمینکنندگان نقدینگی (LP) شناخته میشوند، به منظور ایجاد یک بازار جدید مقدار یکسانی از دو توکن را به یک Liquidity Pool اضافه میکنند. این افراد در ازای تأمین سرمایه و متناسب با سهم خود از نقدینگی کل، کارمزدهای معاملات صورتگرفته در استخر خود را دریافت میدارند.
از آنجایی که هر فردی میتواند یک تأمینکننده نقدینگی باشد، بازارسازهای خودکار یا AMM ها بازارسازی را با سهولت بیشتری در دسترس کاربران خود قرار دادهاند.
یکی از نخستین پروتکلهایی که در آن از استخرهای نقدینگی استفاده گردید، پروتکل بنکور (Bancor) نام داشت. اما مفهوم استخرهای نقدینگی با رواج یونی سواپ توجهات بیشتری را به خود جلب کرد.
برخی از دیگر صرافیهای محبوب که از استخرهای نقدینگی در شبکه اتریوم استفاده میکنند عبارتاند از: صرافی سوشی سواپ (SushiSwap)، کرو (Curve) و بالانسر (Balancer). استخرهای نقدینگی در این صرافیها حاوی توکنهای ERC-20 هستند. همچنین از جمله معادلهای مشابه در زنجیره هوشمند بایننس (BSC) میتوان پنکیک سواپ (PancakeSwap)، بیکری سواپ (BakerySwap) و برگر سواپ (BurgerSwap) را نام برد که در آنها توکنهای BEP-20 در استخرها ذخیره میگردد.
برای فهم تفاوت استخرهای نقدینگی با دفاتر ثبت سفارش (Order Book)، بهتر است ابتدا به توضیح اجزای بنیادی یا فاندامنتال تجارت الکترونیک، یعنی دفاتر ثبت سفارش، بپردازیم. به بیان ساده، دفتر ثبت سفارش مجموعهای از سفارشاتی است که در حال حاضر برای یک بازار معین در دسترس وجود دارد.
سیستمی که سفارشها را با یکدیگر مطابقت میدهد، تحت عنوان سیستم مچینگ (Matching) شناخته میشود. دفتر ثبت سفارش و سیستم مچینگ اجزای اصلی هر صرافی متمرکز (CEX) را تشکیل میدهند. مدل فوق موجب تسهیل فوقالعاده و کارآمد مبادلات و ایجاد بازارهای مالی پیچیده میگردد.
تجارت دیفای بر مبنای انجام معاملات درون زنجیرهای بنا گردیده و در آن هیچ فرد یا گروه متمرکزی وجوه را در اختیار خود ندارد. این امر به بروز مشکل در زمینه دفاتر ثبت سفارش میانجامد؛ چراکه هر برهمکنشی با دفتر ثبت سفارش نیازمند پرداخت کارمزدهای مربوط به سیستم گس است و بنابراین موجب هزینه بسیار مضاعف آن برای انجام معاملات میگردد.
همچنین به این ترتیب بازارسازی برای آن دسته از معاملهگرانی که برای جفت ارزهای معاملاتی نقدینگی تأمین میکنند، بسیار هزینهبر خواهد بود. اما از همه مهمتر آنکه اغلب بلاکچینها قادر به فراهمکردن توان عملیاتی موردنیاز برای معامله روزانه میلیاردها دلار پول نیستند.
این بدان معنا است که در بلاکچینی مانند اتریوم، عملاً وجود صرافی درون زنجیره مبتنی بر دفتر سفارشها، امری غیرممکن خواهد بود. در اینجا میتوان از سایدچینها (Sidechains) یا راهکارهای لایه ۲ (layer-two) بهره گرفت که در دست ساخت قرار دارند. اما به هر ترتیب، شبکه در وضع کنونی آن قادر به فراهمآوردن توان عملیاتی لازم نخواهد بود.
پیش از آنکه ادامه دهیم، باید اشاره کنیم که برخی از صرافیهای غیر متمرکز به خوبی با سیستم دفاتر ثبت سفارش درون زنجیرهای کار میکنند. برای مثال، صرافی غیر متمرکز بایننس روی شبکه بایننس بنا شده و به طور خاص به منظور تجارت سریع و ارزان به کار میرود. مثال دیگر این امر، پروژه Serum است که روی بلاکچین سولانا (Solana) تأسیس شده است.
با وجود این، چون بیشتر داراییهای موجود در فضای رمزارزها در شبکه اتریوم هستند، امکان مبادله آنها در شبکههای دیگر بدون استفاده از یک جور پل میان زنجیرهای (Cross-Chain bridge) وجود ندارد.
منبع : رمز ارز نیوز
HAMEDI
مدیر پیشکسوت
نوآوری چشمگیر بازارسازهای خودکار (AMMs) موجب شده است که معاملات درون زنجیرهای بدون نیاز به دفتر سفارشها قابل انجام باشند. این قابلیت، معادلات را بهکلی تغییر داده است. چون برای انجام معاملات، وجود یک طرف معامله مستقیم ضروری نیست، معاملهگران میتوانند در خصوص اتخاذ موقعیتهای معاملاتی گوناگون نسبت به جفت توکنهای با شانس نقدینگی پایین در صرافیهای اوردر بوک، تصمیمگیری کنند.
صرافیهای مبتنی بر دفتر سفارشات را میتوان همتا به همتا (Peer-to-Peer) در نظر گرفت. در این صرافیها خریداران و فروشندگان از طریق دفتر سفارش به هم مربوط میشوند. برای مثال، تجارت در صرافی غیر متمرکز بایننس همتا به همتا است؛ چراکه معاملات به طور مستقیم میان کیف پولهای کاربران صورت میگیرد.
اما تجارت با استفاده از بازارسازهای خودکار امر متفاوتی است. در واقع میتوان تجارت در AMMها را همتا – به – قرارداد (Peer-to-Contract) دانست.
همانطور که ذکر کردیم، یک استخر نقدینگی از تجمیع سرمایههای سپردهگذاریشده در یک قرارداد هوشمند تشکیل شده است. این سرمایهها توسط تأمینکنندگان نقدینگی به استخر واریز میگردند. هنگامی که میخواهید معاملهای را در یک AMM به انجام برسانید، طرف معاملهای به معنای سنتی آن نخواهید داشت. در عوض، این معامله را در Liquidity Pool و در مقابل نقدینگی جفت ارز مدنظر خود انجام خواهید داد. بنابراین خریداران برای خرید خود نیازی به یک فروشنده در سمت دیگر و در همان لحظه بهخصوص نخواهند داشت؛ بلکه تنها کافی است که نقدینگی کافی از توکن مورد نظرشان در استخر وجود داشته باشد.
برای مثال هنگامی که میخواهید جدیدترین توکن مبتنی بر غذا را در یونی سواپ خریداری کنید، فروشندهای در سمت دیگر، آنطور که مرسوم است، وجود نخواهد داشت. در عوض، فعالیت شما توسط الگوریتمی که اتفاقات استخر را مدیریت میکند، ساماندهی میشود. به علاوه، قیمتگذاری نیز توسط همین الگوریتم و بر مبنای معاملات صورتگرفته در استخر تعیین میگردد.
البته این نقدینگی نیز باید به جایی منتقل گردد و از آنجایی که هر فردی میتواند یک LP باشد، این تأمینکنندگان نقدینگی را میتوان به نحوی طرف معامله خود در نظر گرفت. اما وجه تمایز این سیستم با مدل دفتر سفارش این است که شما با قراردادهایی که استخرهای نقدینگی را مدیریت میکنند سروکار خواهید داشت.
تا اینجا بیشتر در مورد بازارسازهای خودکار که محبوبترین مصداق کاربرد استخرهای نقدینگی به شمار میآیند صحبت کردیم. با این حال، همانطور که گفتیم، فلسفه استخر نقدینگی فوقالعاده ساده است و بنابراین میتوان آن را به روشهای مختلف مورداستفاده قرار داد.
یکی از این موارد، ییلد فارمینگ (Yield Farming) یا استخراج نقدینگی است. استخرهای نقدینگی اساس پلتفرمهای خودکار تولید سود مانند yearn را تشکیل میدهند و در این پلتفرمها کاربران وجوه خود را به استخرهایی که بعدها به منظور تولید سود به کار میروند، میافزایند.
توزیع توکنهای جدید در میان اشخاص درست یکی از مشکلات بسیار دشوار در پروژههای رمزارز به شمار میرود. استخراج (ماینینگ) نقدینگی یکی از رویکردهای نسبتاً موفق در این زمینه بوده است. اساساً توکنها بر مبنای الگوریتم در میان کاربرانی که توکنهای خود را در استخر نقدینگی قرار میدهند، توزیع میگردند. سپس توکنهای تازه ضرب شده، متناسب با سهم هر کاربر از Liquidity Pool توزیع میشوند.
به خاطر داشته باشید؛ این توکنها میتوانند حتی توکنهایی از استخرهای نقدینگی دیگر باشند که به آنها «توکنهای استخر» گفته میشود. برای مثال، اگر شما برای یونی سواپ نقدینگی فراهم آورید یا سرمایههای خود را در کامپاند (Compound) به عنوان وام ذخیره کنید، توکنهایی به ازای سهم خود در استخر دریافت خواهید کرد. حتی میتوانید این توکنها را در یک استخر دیگر سپردهگذاری کنید و شاهد دریافت بازگشت سرمایه خود باشید. این پروتکلها با اقداماتی از قبیل ادغام توکنهای استخر از دیگر پروتکلها با محصولات خود، موجب پیچیدگی هر چه بیشتر این زنجیرهها شدهاند
HAMEDI
مدیر پیشکسوت
علاوه بر آنچه که گفتیم، میتوانیم سیستم حاکمیتی را نیز به عنوان یکی از مصادیق کاربرد استخرهای نقدینگی در نظر آوریم. در برخی موارد، آستانه بسیار بالایی برای آرای موردنیاز جهت ارائه پیشنهادات حاکمیتی رسمی وجود دارد. در عوض اگر وجوه در کنار هم جمع شوند، شرکتکنندگان میتوانند حمایت خود را از یک هدف مشترک که به نظرشان برای پروتکل حائز اهمیت است، ابراز دارند.
یکی دیگر از بخشهای نوظهور سیستم دیفای، بیمه مربوط به خطرات قرارداد هوشمند است که بسیاری از مصادیق آن توسط استخرهای نقدینگی تأمین میگردد.
از جمله موارد دیگر استفاده پیشرفته استخرهای نقدینگی، میتوان از مفهوم ترانشه یا Tranching نام برد. مفهومی که از بازارهای مالی سنتی وامگرفته شده و عبارت است از تقسیم محصولات مالی بر مبنای خطرات و میزان بازگشت آنها. همانطور که انتظار دارید، این محصولات LP ها را قادر میسازند که به طور سفارشی میزان ریسک و بازگشت سرمایه خود را انتخاب کنند.
ضرب (minting) داراییهای مصنوعی (synthetic assets) نیز در شبکه بلاکچین منوط بر استخرهای نقدینگی است. با افزودن وثیقه به Liquidity Pool و اتصال آن به یک اوراکل مطمئن، شما میتوانید توکن مصنوعی خودتان را بسازید. این توکن میتواند بسته به انتخاب خودتان، وابسته (pegged) به هر یک از انواع دارایی باشد. حقیقت آن است که در عمل مسئله از اینها پیچیدهتر است. با این حال ایده اصلی پشت آن به همین سادگی است که گفتیم.
علاوه بر مواردی که برشمردیم، کاربردهای متعدد بسیاری برای استخرهای نقدینگی وجود دارد که برخی هنوز برای ما شناختهنشده هستند؛ این بر عهده توسعهدهندگان هوشمند دیفای است که در آینده پرده از این اسرار بردارند.
اگر قصد تأمین نقدینگی برای یکی از بازارسازهای خودکار را دارید، نخست باید با مفهوم ضرر ناپایدار آشنا گردید. به طور خلاصه، ضرر ناپایدار آن میزان ارزش ازدسترفته به واحد دلار است که در هنگام تأمین نقدینگی برای یک AMM در مقایسه با زمانی که هودل میکنید (HODLing) متحمل میگردید.
مواجهه با ضرر ناپایدار برای آن دسته از افرادی که به تأمین نقدینگی AMMها میپردازند، امری بسیار محتمل است. این ضرر گاهی اوقات اندک است و گاهی میتواند بسیار عظیم باشد؛ بنابراین باید دقت داشته باشید که پیش از سپردهگذاری وجوه خود در استخرهای نقدینگی دوطرفه، حتماً در مورد ضرر ناپایدار اطلاعات کسب کنید.
موضوع دیگری که باید مدنظر داشته باشید، خطرات مربوط به قرارداد هوشمند است. هنگامی که شما اقدام به سپردهگذاری وجوه خود در Liquidity Pool مینمایید، استخر محل نگهداری سرمایه شما خواهد بود؛ بنابراین، اگرچه به طور فنی هیچ فرد واسطهای اختیار اموال شما را نخواهد داشت، خود قرارداد هوشمند را میتوان مسئول نگهداری از این وجوه دانست؛ بنابراین در صورت وجود هر گونه ایراد یا باگ در قرارداد، سرمایه شما ممکن است برای همیشه از دست برود. یک مثال دیگر زمانی است که از طریق یک وام فلش (فلش لون) سرمایه شما مورد سوءاستفاده قرار میگیرد.
سعی کنید نسبت به پروژههایی که توسعهدهندگان آن اجازه تغییر قوانین مدیریتی استخر را دارند، احتیاط بیشتری به خرج دهید.
گاهی اوقات، توسعهدهندگان کد ادمین یا امتیازهای دسترسی دیگری را در کد قرارداد هوشمند در اختیار دارند. این موضوع به طور بالقوه آنان را قادر میسازد که کنترل سرمایه شما را در استخر به دست بگیرند؛ بنابراین برای پیشگیری از چنین اقدامات مخربی حتماً این نکته را مدنظر داشته باشید و با روشهای گوناگون کلاهبرداری و بهترین راه مقابله با این کلاهبرداریها در سیستم دیفای آشنا گردید.
استخر های نقدینگی یا Liquidity Pool ها در حال حاضر یکی از فناوریهای محوری و زیربنای پشته فناوری سیستم تأمین مالی غیرمتمرکز (DeFi) به شمار میروند. این استخرها امکان معامله، وامدهی، تولید سود و بسیاری امکانات دیگر را به صورت غیرمتمرکز به کاربران خود اعطا میکنند. این قراردادهای هوشمند تقریباً تمامی قسمتهای شبکه دیفای را پوشش میدهند و به احتمال زیاد در آینده نیز به همین روند ادامه خواهند داد.
استخر لیکوییدیتی چیست؟ لزوم استفاده از استخرهای نقدینگی
استخر لیکوییدیتی یا « Liquidity Pools» که به آن استخر نقدینگی نیز میگویند، در واقع استخرهایی از توکنها هستند که در یک قرارداد هوشمند قفل شدهاند. آنها برای تسهیل تبادل ارزها مورد استفاده قرار میگیرند و بطور گسترده توسط برخی از صرافیهای غیرمتمرکز استفاده میشوند.
حتما شما هم در زمینه استخرهای نقدینگی سوالهایی از قبیل استخر لیکوییدیتی چیست ؟ چطور کار میکند؟ و چرا ما حتی در امور مالی غیرمتمرکز به آنها نیاز داریم؟ ما در این مقاله تمام این موارد را بررسی خواهیم کرد.
استخر لیکوییدیتی چیست؟
استخر لکوییدیتی مجموعهای از توکنهای قفل شده در قراردادهای هوشمند است که نقدینگی را در مبادلات غیرمتمرکز فراهم میکند. این استخرها تلاش میکنند تا مشکلات ناشی از عدم نقدینگی در سیستمهای مبادلات را کاهش دهند.
مبادلات غیرمتمرکزی که از منابع نقدینگی استفاده میکنند، همان مواردی هستند که از سیستمهای مبتنی بر بازارساز خودکار استفاده میکنند. در چنین سیستم عاملهای معاملاتی، دفتر سفارش سنتی با ذخیره نقدینگی از قبل تأمین شده، جایگزین میشود.
مزیت استفاده از استخرهای نقدینگی این است که نیازی به خریدار و فروشنده برای تصمیمگیری در مورد مبادله دو دارایی با قیمت معین نیست. در عوض از استخر نقدینگی که از قبل تأمین مالی شده استفاده میشود. به این ترتیب، معاملات در جفت ارزهایی با کمترین نقدینگی نیز انجام میشود البته به این شرط که یک استخر لیکوییدیتی به اندازه کافی بزرگ وجود داشته باشد.
وجوه موجود در استخرهای نقدینگی توسط کاربران تأمین میشود. این کاربران از طریق کارمزد معاملات بر اساس درصد استخر لیکوییدیتی، درآمد غیر فعال از سپرده خود کسب میکنند. یکی از اولین پروتکلهای استفاده از استخرهای لیکوییدیتی، « Bancor» بود، اما رفته رفته محبوبیت سیستم یونی سواپ «Uniswap» به طور گستردهای افزایش یافت.
برخی دیگر از صرافیهای معروف مانند «Balancer»، «Curve» و «SushiSwap» از استخرهای نقدینگی اتریوم استفاده میکنند. استخرهای نقدینگی این صرافیها دارای توکنهای « ERC-20» هستند.
استخر لیکوییدیتی چگونه کار میکند؟
در واقع یک استخر لیکوییدیتی منفرد، 2 توکن را در خود جای میدهد و هر استخر، بازار جدیدی را برای آن جفت توکن ایجاد میکند. DAI / ETH میتواند نمونه خوبی از استخر نقدینگی در یونی سواپ باشد.
وقتی یک استخر لیکوییدیتی جدید ایجاد میشود، اولین تأمینکننده نقدینگی، قیمت اولیه داراییهای موجود در مجموعه را تعیین میکند. وقتی نقدینگی به استخر عرضه میشود، تأمینکننده متناسب با میزان نقدینگی مورد نیاز خود، توکنهای ویژهای به نام توکنهای LP دریافت میکند. هنگامیکه معامله توسط استخر تسهیل میشود، سود به طور متناسب بین تمام دارندگان توکن LP توزیع خواهد شد. اگر تأمینکننده بخواهد نقدینگی اساسی خود را به علاوه هرگونه هزینه تعلق گرفته پس بگیرد، باید توکنهای LP خود را بفروشد.
هر مبادله توکنی که یک استخر لیکوییدیتی آن را تسهیل میکند، منجر به تعدیل قیمت با توجه به الگوریتم قیمتگذاری میشود. البته میزان حرکت قیمت، متناسب با اندازه استخر است و به میزان بزرگی معامله بستگی دارد. هرچه استخر در مقایسه با یک معامله بزرگتر باشد، تأثیر قیمت آن کاهش مییابد، بنابراین استخرهای بزرگ میتوانند معاملات بزرگتری را انجام دهند، بدون اینکه قیمت را بیش از حد جابهجا کنند.
مقایسه استخر لیکوییدیتی و ثبت سفارش
برای درک تفاوت استخرهای لیکوییدیتی، بیایید به بخش اصلی تجارت الکترونیک، یعنی ثبت سفارش، نگاهی بیندازیم. به زبان ساده، سفارشات ثبت شده مجموعهای از سفارشات باز در حال حاضر، برای یک بازار مشخص است. سیستمی که سفارشات را با یکدیگر منطبق میکند، موتور انطباق نامیده میشود. موتور انطباق هر ثبت سفارش را روی هسته اصلی متمرکز میکند و این سبب تسهیل مبادلات میشود.
معامله دیفای، شامل معاملات بصورت زنجیرهای است، بدون اینکه یک منبع مالی متمرکز وجود داشته باشد. این مسئله هنگام ثبت سفارش، مشکلاتی را به وجود میآورد. هر معامله با ثبت سفارش به هزینه نیاز دارد که این مسئله انجام معاملات را بسیار گران میکند. مهمتر از همه، اکثر زنجیرههای بلوکی توان مورد نیاز را برای معامله میلیاردها دلار در هر روز ندارند.
موارد استفاده از استخر لیکوییدیتی چیست ؟
محبوبترین موارد استفاده از استخرهای لیکوییدیتی AMMها یا همان بازارساز خودکار (Automated Market Maker) است که تا کنون در مورد آن بحث کردیم. اما از استخرهای نقدینگی میتوان به روشهای مختلف استفاده کرد، که عبارتند از:
ییلد فارمینگ یا استخراج نقدینگی
استخر لیکوییدیتی اساس سیستم عاملهای خودکار کسب بازده سالانه هستند، جایی که کاربران وجوه خود را به استخرها برای کسب سود واریز میکنند.
توزیع توکنهای جدید در میان افراد مناسب، یک مشکل بسیار بزرگ برای پروژههای رمزنگاری است. استخراج نقدینگی یکی از موفقیت آمیزترین رویکردها بوده است. درواقع، توکنها با استفاده از یک الگوریتم بین کاربرانی توزیع میشوند که توکنهای خود را در یک استخر نقدینگی قرار میدهند. سپس، توکنهای تازه ضرب شده، متناسب با سهم هر کاربر از استخر توزیع میشود.
توجه داشته باشید این حتی میتواند توکنهایی از سایر استخرهای نقدینگی باشد که توکن استخر نامیده میشوند. به عنوان مثال، اگر نقدینگی به یونی سواپ پرداخت کنید یا وجوهی را به کامپاند (Compound) وام دهید، توکنهایی دریافت میکنید که نشان دهنده سهم شما است. شاید بتوانید آن توکنها را در یک استخر دیگر واریز کرده و بازپرداخت نمایید. این زنجیره میتواند پیچیده شود، زیرا پروتکلها، توکنهای استخر سایر پروتکلها را در محصولات خود ادغام میکنند.
بیمه در برابر ریسک قرارداد هوشمند
قسمت عمدهای از اجرای این بخش، توسط استخرهای لیکوئیدیتی تأمین میشود.
استفاده از ترنچ
یکی دیگر از کاربردهای جالب توجه استخرهای نقدینگی، استفاده از ترنچ (tranche) است. این مفهومی است که از بازارهای مالی سنتی گرفته شده که شامل تقسیم محصولات مالی بر اساس ریسک و بازده آنها است. ترنچ به تامینکنندگان نقدینگی اجازه میدهد تا مدلهای ریسک و بازده سفارشی مورد نظر خود را انتخاب کنند.
ایجاد داراییهای مصنوعی در بلاک چین
یکی دیگر از مواردی که توسط استخر لیکوییدیتی امکانپذیر شده است، ایجاد داراییهای مصنوعی در بلاکچین میباشد. وجهی به عنوان وثیقه به یک استخر نقدینگی واریز شده و به یک اوراکل (Oracle-نوعی پایگاه داده) معتبر متصل میگردد. حال یک توکن مصنوعی برای خود خواهید داشت که به دارایی مورد نظر وابسته خواهد بود. البته این مشکل پیچیدهتر از این توضیحات است، اما در بیان ساده، ایده اصلی همین است.
به احتمال زیاد کاربردهای بیشتری برای استخرهای لیکوییدتی وجود دارد که هنوز کشف نشدهاند و همه اینها به هوشمندی توسعهدهندگان دیفای مربوط میشود.
چرا به استخر لیکوییدیتی نیاز داریم؟
اگر با مبادلات رمزنگاری استاندارد مانند کوینبیس (Coinbase) یا بایننس (Binance) آشنا باشید، حتما دیدهاید که معاملات آنها براساس ثبت سفارش انجام میشود. بورسهای سهام سنتی مانند NYSE یا Nasdaq نیز بر همین اساس کار میکنند.
در این روش، خریداران و فروشندگان گرد هم میآیند و سفارشات خود را ثبت میکنند. خریداران یا پیشنهاد دهندگان سعی میکنند دارایی خاصی را با کمترین قیمت ممکن خریداری کنند. در حالی که فروشندگان سعی میکنند همان دارایی را با بالاترین قیمت ممکن بفروشند.
برای اینکه معامله انجام شود هم خریدار هم فروشنده باید روی قیمت به توافق برسند (یا با افزایش قیمت از طرف خریدار یا باکاهش قیمت از طرف فروشنده).
اما اگر کسی حاضر به سفارش خود در سطح قیمت عادلانه نباشد چه میکنید؟ اگر پول کافی برای خرید نداشته باشید چه میکنید؟
اینجاست که بازار سازان خودکار (AMM) روی کار میآیند. دراصل بازار سازان، ارگانهایی هستند که تمایل به خرید و فروش یک دارایی را راحت میکنند. این ارگانها، نقدینگی را تامین کرده و کاربران همیشه میتوانند معامله کنند (نیازی نیست منتظر قیمت از طرف مقابل باشند).
چون صرافیهای متکی بر ثبت سفارش، همیشه سفارشهای خرید و فروش خود را با توجه به نوسانات بازار تنظیم میکنند. درواقع بازار سازها کافی است که داراییهای خود را وارد استخر لیکوییدیتی کنند و بقیه کارها را به قراردادهای هوشمند بسپارند.
انواع مختلف استخر لیکوییدیتی چیست؟
معروفترین استخر لیکوییدیتی که بیشتر مورد استفاده قرار میگیرد «یونی سواپ» است. یونی سواپ اساسیترین شکل استخر نقدینگی است و لیکوییدیتی پولهای دیگر از این استخر الگو برداری کرده و چند ایده جالب ارائه دادهاند.
برای مثال «Curve» یک پلتفرم بازارساز خودکار محبوب (AMM) است که با حفظ هزینههای کم و افت قیمتی بسیار کم، فقط با استفاده از استخرهای نقدینگی متشکل از داراییهایی که رفتار مشابهی دارند، راهی بسیار کارآمد برای تبادل رمزها ارائه میدهد.
بررسی خطرات استخر لیکوییدیتی
استخرهای لیکوییدیتی ریسکهایی دارند که میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
ضرر ناپایدار
اگر بخواهید برای بازارساز خودکار نقدینگی تأمین کنید، باید اطلاعات کافی درباره مفهومی به نام ضرر ناپایدار (impermanent loss) داشته باشید. به طور خلاصه، هنگامی که نقدینگی به AMM واریز میشود، امکان کم شدن ارزش دارایی وجود دارد. حال گاهی این ضرر بسیار ناچیز و گاهی بسیار زیاد است.
قرارداد هوشمند
خطر دیگری که میتوان به آن اشاره کرد، خطرات قرارداد هوشمند است. وقتی وجوه خود را به یک استخر نقدینگی واریز میکنید، آنها در استخر هستند. بنابراین، از نظر فنی هیچ واسطهای به عنوان مالک وجوه وجود ندارد و تنها میتوان قرارداد را متولی آن وجوه دانست. به عنوان مثال، اگر اشکال یا نوعی سوء استفاده از طریق وامهای بدون نیاز به وثیقه (Flash loans) رخ دهد، امکان دارد وجوه استخر برای همیشه از بین برود.
اختیارات توسعهدهندگان
همچنین در مورد توسعهدهندگان، در پروژههایی آنها اجازه تغییر قوانین حاکم بر استخر را دارند. گاهی اوقات، توسعهدهندگان میتوانند یک کلید مدیریتی یا دسترسیهای خاصی در کد قرارداد هوشمند داشته باشند. این مسئله به آنها امکان انجام کارهای مخربی را مانند کنترل منابع مالی موجود در استخر، میدهد.
جمع بندی
با مقاله استخرهای لیکوییدیتی چیست ، با آکادمی کیوسک همراه بودید. استخرهای لیکوییدیتی یکی از هستههای اصلی فناوریهای موجود در دیفای است. استخر نقدینگی، معاملات غیر متمرکز، وامدهی، ییلد فارمینگ و مواردی از این دست را امکانپذیر میکند. این قراردادهای هوشمند همواره حضور قدرتمندی داشته و احتمالا در آینده این رویه ادامه خواهد داشت و شاهد رشد بیشتر انواع آنها خواهیم بود.
لطفا نظرات و تجربههای خود را در مورد استخرهای نقدینگی، با تیم آکادمی کیوسک به اشتراک بگذارید.
کشت سود چیست؟ + ریسک های yield farming ارز دیجیتال
ییلد فارمینگ یا Yield Farming روشی است که می توانید از طریق ارزهای رمزنگاری، ارزهای دیگری به دست آورید یا به کشت سود بپردازید. به عنوان نمونه می توانید سپرده خود را به وسیله قراردادهای هوشمند به اشخاص دیگر وام دهید و در ازای آن کارمزد دریافت نمایید. این کارمزد به صورت ارزهای رمزنگاری محاسبه می شود.
اشخاصی که در زمینه ییلد فارمینگ کار می کنند، از طریق وام دهی سپرده خود و گردش در بازارهای وام دهی و دریافت وام سعی دارند به کسب درآمد و دریافت سود بیشتر بپردازند. افراد متخصص سعی بر پنهان نگه داشتن روشهای ییلد فارمینگ دارند، زیرا هر چه کاربران بیشتری از یک پلن سودآور اطلاع پیدا کنند، تاثیر آن کمتر می شود. ییلد فارمینگ در دسته پروژه های مالی غیر متمرکز یا DeFi به شمار می آید که دست اندرکاران ییلد فارمینگ جهت دستیابی به بهترین نتایج با هم در رقابت هستند.
پروژه های امور مالی غیر متمرکز یکی از جدیدترین نوآوری ها مبتنی بر بلاکچین است. اپلیکیشن های دیفای توانسته دسترسی کاربران به امور مالی را راحت تر کند، از طریق این اپلیکیشن ها کاربران می توانند با کمک قراردادهای هوشمند و داشتن یک کیف پول دیجیتال تنها با اتصال اینترنتی با برنامه های مالی DeFi ایجاد ارتباط نمایند. جهت کار با این اپلیکیشن ها احتیاجی به ریسکهای استخر نقدینگی واسطه نیست یعنی طرفین مبادله به صورت نظیر به نظیر و بدون گذراندن مراحل اعتمادسازی با هم در ارتباط هستند.
در پروسه ییلد فارمینگ کاربران می توانند از طریق پروتکل های نقدینگی از سپرده های ارزهای رمزنگاری خود درآمد داشته باشند. افرادی که از روش هودلینگ به نگهداری ارزهای دیجیتال می پردازند، می توانند با استفاده از ییلد فارمینگ از سپرده های بدون استفاده خود کسب درآمد کنند.
نحوه کارکرد ییلد فارمینگ چیست؟
ییلد فارمینگ روشی است که سپرده گذاران طی دوران نگهداری از ارزهای رمزنگاری خود، می توانند به دریافت پاداش نائل شوند. شاید مفهوم آن را بتوان هم تراز با روش Staking دانست ولی درک آن برای افراد غیر متخصص از پیچیدگی برخوردار است.
ییلد فارمینگ از یک استراتژی سرمایه گذاری هوشمند برخاسته است که به سادگی استکینگ نیست، این روش می تواند پاداش های بسیار زیادی تا 100٪ را به دنبال داشته باشد. پاداش های استکینگ، از نوع پاداش های شبکه است که به اعتبارسنج هایی اعطا میشود که به بلاک چین کمک می کنند تا به اجماع رسیده و بلوک های جدیدی ایجاد نمایند. ییلد فارمینگ اغلب با سپرده گذارانی مرتبط است که نقدینگی را برای استخرهای نقدینگی تامین می کنند و به سرمایه آن می افزایند.
استخر نقدینگی یا Liquidity Pool به روندی اشاره دارد که بر اساس قراردادهای هوشمند کار می کند و نگهدارنده سرمایه سپرده گذاران است. اشخاصی که نقدینگی را برای استخرهای نقدینگی فراهم سازند، قادرند پاداش دریافت نمایند. منبع تامین پاداش ها، کارمزدهایی است که طی تراکنش های پلتفرم دیفای از معامله گران گرفته می شود. سپرده گذاران می توانند پاداش هایی را که از تامین نقدینگی در استخرهای نقدینگی دریافت می کنند، دوباره در همان استخر سپرده گذاری کنند و به این ترتیب سود سپردهگذاری خود را بیشتر نمایند.
در حال حاضر بیشتر عملیات ییلد فارمینگ مبتنی بر بلاک چین اتریوم می باشد و به همین دلیل پرداخت پاداش ها نیز توسط توکن های با استاندارد ERC-20 انجام می گردد. این امکان وجود دارد که در آینده ماهیت پاداش ها تغییر کرده و اساس کار ییلد فارمینگ در بلاک چین های دیگر اتفاق بیفتد.
البته ابداعات و پیشرفت ها می تواند این امکانات را برای اپلیکیشن های دیفای به وجود آورد که در آینده بتوانند مستقل از بلاک چین خود بر روی هر بلاک چین دیگری عمل نمایند.
سپرده گذاران Yield Farming به طور معمول سپرده خود را در پروتکل های متفاوتی به اشتراک می گذارند تا بتوانند محصول بیشتری کشت کرده و به سود بیشتری دست یابند. به همین دلیل پلتفرم های دیفای قادرند اهداف اقتصادی زیادی را جهت جذب سرمایه کاربران تعیین نمایند. استخرهای نقدینگی برای انجام فعالیت های بهتر و بیشتر خود تمایل دارند که نقدینگی بیشتری را جذب نمایند.
استخر نقدینگی (liquidity pool) چیست و چگونه کار می کند؟
دنیای کریپتوکارنسی فقط به ارزهای دیجیتال محدود نمیشود. در حقیقت فناوری بلاکچین و رونق امور مالی غیرمتمرکز(DeFi) پنجرهای به دنیای نوآوری را به روی ما گشودهاست. یکی از این نوآوریها استخر نقدینگی(liquidity pool) است. اما استخر نقدینگی چیست و به چه کار ما میآید؟
در این مقاله از «اکس نوین» تصمیم داریم تا تمامی مفاهیم استخر نقدینگی را به سادهترین شکل برای شما بازگو کنیم. با ما همراه باشید!
مطالبی که در این مقاله خواهید خواند:
مقدمه؛ آنچه پیش از شروع تعریف استخر نقدینگی باید بدانید
امور مالی غیرمتمرکز (DeFi) انقلابی در فعالیتهای بلاکچینی بوجود آوردهاست به طوری که حجم معاملات صرافیهای غیرمتمرکز گام به گام با صرافیهای متمرکزی چون بایننس بالا میرود.
بر اساس دادههای defipulse، در زمان نگارش این مقاله، بیش از 38 میلیارد دلار در پروتکلهای دیفای قفل شدهاست و این اکوسیستم همچنان با انواع جدیدی از محصولات و خدمات به رشد خود ادامه میدهد.
اما پشت پرده این پیشرفت چیست؟ یکی از فناوریهای اصلی پشت و پرده خدمات دیفای، استخر نقدینگی(liquidity pool) است.
استخر نقدینگی (liquidity pool) چیست؟
استخر نقدینگی در اصل مجموعه وجوهی است که در یک قرارداد هوشمند قفل شدهاست. از استخرهای نقدینگی در خدمات متعددی از جمله تسهیل ترید غیرمتمرکز، وامدهی و بسیاری از فعالیتهای دیگر استفاده میشود که در ادامه به بررسی آنها خواهیم پرداخت.
استخرهای نقدینگی در اصل پایه و اساس بسیاری از صرافیهای غیرمتمرکز مانند یونی سواپ(Uniswap) هستند. کاربرانی که این نقدینگی را تهیه میکنند، مقدار مساوی از دو توکن را در یک جایی به نام استخر قرار میدهند و یک بازار بوجود میآورند.
اما هدف این کاربران از تهیه نقدینگی چیست؟
از قدیم گفتهاند، هیچ گربهای محض رضای خدا موش نمیگیرد! به ازای هر تراکنشی که در صرافیهای غیرمتمرکز صورت میگیرد، به این کاربران متناسب با سهمشان از کل میزان نقدینگی، کارمزد تعلق میگیرند.
به عبارتی سود این کاربران در کارمزد تراکنشهایی است که با نقدینگی که آنها بوجود آوردهاند انجام میشود.
یکی از اولین پروتکلهایی که از استخرهای نقدینگی استفاده کرد، پروتکل Bancor بود. اما استخر نقدینگی با Bancor آنچنان مورد توجه قرار نگرفت. در حقیقت، Uniswap، اولین صرافی غیرمتمرکزی بود که توانست استخر نقدینگی را آنطور که باید و شاید به توجه کاربران برساند.
از دیگر صرافیهای غیرمتمرکزی که بر بستر بلاکچین اتریوم از استخرهای نقدینگی استفاده میکنند میتوان به سوشی سواپ (SushiSwap)، کرو (Curve) و بالانسر (Balancer) اشاره کرد.
اما آیا تمامی صرافیهای غیر متمرکز از استخر نقدینگی استفاده میکنند؟ خیر!
در حال حاضر دو نوع صرافی غیرمتمرکز بر بلاکچین اتریوم وجود دارد. نوع اول صرافیهای غیرمتمرکزی هستند که از دفتر سفارش (OrderBook) استفاده میکنند. نوع دیگر همان صرافیهای غیرمتمرکزی هستند که از استخر نقدینگی استفاده میکنند.
بیایید تفاوتهای میان استخر نقدینگی و دفتر سفارشات را با هم بررسی کنیم.
استخر نقدینگی در برابر دفتر سفارشات
برای درک بهتر استخر نقدینگی، اجازه دهید در ابتدا بخش اساسی تجارت الکترونیک یعنی دفتر سفارشات را بررسی کنیم. به زبان ساده، دفتر سفارشات، مجموعه از سفارشات یک بازار معین است.
سیستمی که سفارشات را منطبق به یکدیگر وصل میکند، موتور انطباق (matching engine) نامیده میشود. در حقیقت دفتر سفارشات و موتور انطباق، بخش اصلی هر صرافی غیرمتمرکز را تشکیل میدهد. مدل دفتر سفارشات امکان ایجاد بازارهای پیچیده مالی را برای ما فراهم میکند.
صرافیهایی که از دفتر سفارش استفاده میکنند، برای انجام معاملات متکی به یک سیستم پیشنهاد و درخواست هستند. موتور انطباق صرافیها خریدار و فروشنده را به متصل میکند و ترید انجام خواهد شد.
در جاهایی که نقدینگی بالاست، مدل دفتر سفارشات بسیار مناسب است. اما در صورتی که معاملهای نقدینگی پایینی داشتهباشد، این نوع سیستم به مشکل بر خواهد خورد. در این صورت، این سفارشات، با نوسانات بزرگ و غیر عادی رو به رو میشوند که آنها را از پذیرش عموم باز میدارد.
استخر نقدینگی برای حل این مشکل به وجود آمدهاست. در حقیقت استخر نقدینگی اینجاست تا با استفاده از قراردادهای هوشمند، وابستگی توکنها به حجم ترید را از بین ببرد و مشکل نقدینگی را برطرف کند.
استخرهای نقدینگی چگونه کار می کنند؟
بازارسازهای خودکار (AMM) به نظر میرسد که قوانین بازی را تغییر دادهاند. به وسیله این نوآوری چشمگیر، امکان انجام تراکنشهای درون زنجیرهای بدون نیاز به دفتر سفارش فراهم شد.
یک صرافی همتا به همتا (peer-to-peer) با مدل دفتر سفارشات را در نظر بگیرید. در این صرافی، خریداران و فروشندگان توسط مکانیسم دفتر سفارشات به یکدیگر متصل میشوند.
در طرف دیگر اما، خرید و فروش با استفاده از بازارسازهای خودکار متفاوت و به صورت کاربر با قرارداد (peer-to-contract) انجام میشود.
همانطور که بالاتر اشاره کردیم، استخر نقدینگی مجموعهای وجوه است که در یک قرارداد هوشمند توسط یک سری افراد به وجود میآید. هنگام کار با بازارسازهای خودکار، مانند خرید سنتی، نیازی به وجود طرف مقابل نیست.
در حقیقت شما ترید خود را در برابر نقدینگی موجود در استخر نقدینگی انجام میدهید. برای مثال، در صورتی که شخصی بخواهد توکنی خریداری کند، در آن لحظه نیازی به وجود فروشنده نیست. در عوض باید نقدینگی کافی وجود داشتهباشد.
برای مثال، هنگام خرید یک کوین در یونی سواپ، فعالیت شما توسط الگوریتمی کنترل میشود که بر فعالیتهای استخر استخراج حاکم است. علاوه بر این، قیمتگذاری نیز بر اساس این الگوریتم تعیین میشود.
استخرهای نقدینگی برای چه مواردی استفاده می شوند؟
عمده صحبت ما تاکنون در رابطه با بازارسازهای خودکار بودهاست. بازار سازهای خودکار، محبوبترین مدل استفاده از اسنخرهای نقدینگی است. با این حال، فراهم کردن نقدینگی یک مفهوم ساده است و میتوان از آن در موارد متعددی استفاده کرد.
یکی از این موارد، ییلد فارمینگ یا استخراج نقدینگی است. استخرهای استخراج، اساس کار پلتفرمهای کشت سود مانند یرن فایننس (Yearn.Finance) هستند. در این پلتفرمها کاربران برای کسب سود بیشتر، وجوه خود را به استخرهای استخراج واریز میکنند.
توزیع توکنهای جدید به دست افراد مناسب یکی از مشکلات بزرگ پروژههای کریپتو است. استخراج نقدینگی یکی از موفقیتآمیزترین رویکردها در برابر این مشکل بودهاست.
در این روش توکنها به صورت الگوریتمی بین کاربرانی که توکنهای خود را در استخرهای نقدینگی گذاشتهاند و متناسب با سهم آنها از نقدینگی توزیع میشود.
وقتی که شما برای پلتفرمهایی مانند یونی سواپ یا کامپاند (Compound) نقدینگی فراهم میکنید، به شما توکن داده میشود که نشاندهنده سهم شما در آن مجموعه است.
جالب اینجاست که شما میتوانید این توکنها را در سایر استخرهای نقدینگی سپردهگذاری کنید و سود کسب کنید.
یکی دیگر از موارد استفاده از استخرهای نقدینگی، بیمهها در برابر ریسک قراردادهای هوشمند است. بسیاری از این پلتفرمهای بیمه از طریق استخرهای نقدینگی اجرا میشوند.
کاربرد استخرهای استخراج کم نیستند و در این مقاله تنها به چند مورد از آنها اشاره کردیم.
مزایا و معایب استخرهای نقدینگی
استخرهای نقدینگی دارای مزایای زیادی هستند و میتوانند یکی از بهترین گزینهها برای سرمایه گذاری باشند اما این استخرها ریسکهایی نیز دارند.
اگر قصد تأمین نقدینگی یک بازارساز خودکار را دارید، باید با مفهوم ضرر ناپایدار (impermanent loss) آشنا شوید. در حقیقت، هنگامی که نقدینگی برای یک بازارساز خودکار فراهم میشود، امکان کم شدن ارزش دارایی شما وجود خواهد داشت.
این ضرر گاهی اوقات میتواند کوچک و بسیار ناچیز باشد و گاهی اوقات ممکن است بسیار زیاد باشد.
خطر دیگری که وجود دارد، مربوط به قراردادهای هوشمند است. شما وجوه خود را به قراردادهای هوشمند واریز میکنید. در صورت هرگونه سوء استفاده یا نادرست بودن قرارداد هوشمند، ممکن است سرمایهتان از بین برود.
علاوه بر این، اگر قصد واریز وجوه خود به استخرهای نقدینگی را دارید، در مورد پروژههایی ک توسعه دهندگان اجازه تغییر قوانین حاکم بر استخر را دارند کاملآ مراقب باشید.
گاهی اوقات توسعهدهندگان میتوانند با استفاده از برخی دسترسیهای خاص که در کد قرارداد هوشمند وجود دارد، دست به فعالیتهای مخرب بزنند.
در کل میتوان گفت که دیفای و اموری مانند استخرهای نقدینگی، فناوریهای نو ظهوری هستند که تا بلوغ نهایی هنوز فاصله زیادی دارند بنابراین در حال حاضر هر اتفاقی ممکن است برای آنها بیافتد.
جمع بندی استخر نقدینگی
استخرهای نقدینگی(liquidity pool)، یکی از اصلیترین فناوریهای اکوسیستم امور مالی غیرمتمرکز یا دیفای است. این استخرها پایه و اساس بسیاری از خدمات مانند ترید غیرمتمرکز، وام دهی، ییلد فارمینگ و … هستند.
صرافیهای غیرمتمرکز با دو مکانیسم دفاتر سفارش و استخرهای نقدینگی کارها را انجام میدهند. زمانی که نقدینگی کافی وجود داشتهباشد دفاتر سفارش میتوانند بسیار خوب عمل کنند اما در صورت کاهش نقدینگی، این مکانیسم برای کاربران مشکلساز خواهد شد.
استخرهای نقدینگی در حقیقت برای برطرف کردن مشکلات ناشی از دفاتر سفارش در هنگام نقدینگی پایین پدید آمدهاند و با استفاده از قراردادهای هوشمند، وابستگی توکنها به حجم ترید را از بین میبرند و مشکل نقدینگی را برطرف میکنند.
در آخر باید گفت که استخرهای نقدینگی همانند سایر خدمات حوزه دیفای، هنوز در ابتدای راه قرار دارند و در ادامه احتمالاً از آنها بیشتر خواهیم شنید.
سؤالات متداول
استخر نقدینگی(liquidity pool) مجموعه وجوهی است که در یک قرارداد هوشمند قفل شده، هر کاربر می تواند سرمایه خود را به جای نگهداری در کیف پول، به استخرهای نقدینگی بریزد و سود دریافت کند!
بله! به ازای هر تراکنش، کاربران متناسب با سهمشان از کل میزان نقدینگی، کارمزد دریافت میکنند.
۳ خطری که ممکن است وام گیرندگان دیفای را تهدید کند!
ظهور امکان وامدهی و دریافت وام در دنیای غیرمتمرکز ارزهای دیجیتال، دستاورد بزرگی بود که محبوبیت زیادی به این ارزها بخشید و باعث ورود حجم بالایی از سرمایه به پلتفرمهای دیفای شد؛ اما این دستاورد امور مالی غیرمتمرکز هم مانند هر پدیده جدید و نوظهور دیگری، خالی از ریسک نیست و خطرات احتمالی خاص خودش را دارد. در ادامه سه نمونه از این خطرات را بررسی میکنیم و راهکارهای جلوگیری از آنها را معرفی خواهیم کرد.
۳ تهدید بزرگ در پلتفرمهای وامدهی دیفای
پلتفرمهای وامدهی دیفای در حقیقت نسخه غیرمتمرکز همان بانکهای سنتی هستند که برای دریافت وام ارزهای فیات به آنها مراجعه میکنیم. البته این دو، تفاوتهای اساسی و مهمی هم با یکدیگر دارند؛ اما مفهوم و ماهیت آنها یکسان است.
سرمایهگذاران ارزهای دیجیتال درست مثل وقتی که برای دریافت سود به حسابهای پسانداز خود پول واریز میکنند، حالا میتوانند وجوه خود را در پلتفرمهای دیفای قفل کنند و از آنها برای تأمین نقدینگی این پلتفرمها و دریافت سودهای منظم استفاده کنند.
نرخ سود برخی از این اپلیکیشنهای غیرمتمرکز، بسیار بیشتر از سودهایی است که نهادهای مالی سنتی پرداخت میکنند؛ پس برای دارندگان ارزهای دیجیتال یک منبع درآمد منفعل (Passive Income) و جذاب محسوب میشوند.
اما فراموش نکنید که پیش از وامدهی یا وامگیری هر دارایی، باید حتماً ریسکهای مربوط به آن را در نظر داشته باشید و نسبت به آنها آگاهی پیدا کنید. در ادامه برخی از این ریسکها را معرفی و بررسی خواهیم کرد.
ضرر ناپایدار (Impermanent Loss)
وقتی داراییهای خود را به یک استخر نقدینگی واریز میکنید، یکی از ریسکهایی که ممکن است با آن مواجه شوید، ریسکی به نام «ضرر ناپایدار» است.
ضرر ناپایدار زمانی رخ میدهد که قیمت داراییهای قفلشده در یک استخر نقدینگی پس از واریز تغییر میکند و یک «زیان تحققنیافته» ایجاد میشود. بهبیان دیگر، اگر تأمینکننده نقدینگی یا همان سرمایهگذار، داراییهای خود را بهصورت ارز دیجیتال نگه میداشت، این زیان متوجه او نمیشد.
قیمت دارایی به دو دلیل تغییر میکند که هردوی آنها بهنحوی به سیستم بازارساز خودکار مورداستفاده در استخرهای نقدینگی دیفای مرتبط هستند:
- استخرهای دیفای نسبت مشخصی از داراییها را در استخر نگه میدارند. مثلاً یک استخر اتر/ لینک ممکن است نسبت توکنهای اتر و لینک را در استخر روی ۱:۵۰ نگه دارد؛ به این معنا که هرکس بخواهد نقدینگی این استخر را تأمین کند، باید توکنهای اتر و لینک را به نسبت ریسکهای استخر نقدینگی ۱:۵۰ واریز کند.
- استخرهای دیفای برای حفظ تراز قیمت داراییها با ارزش جاری بازار، بر تریدرهای آربیتراژ متکی هستند؛ یعنی مثلاً اگر قیمت توکن لینک در بازار ۳۵ دلار و قیمت آن در استخر اتر/ لینک پلتفرم ۳۴.۵ دلار است، تریدرهای آربیتراژ این تفاوت قیمت را شناسایی کرده و برای کسب سود از این تفاوت قیمت، اترهای بیشتری را به استخر اضافه میکنند تا لینکهایی را که با قیمت ارزانتر از بازار معامله میشوند دریافت کنند.
وقتی تریدرهای آربیتراژ برای برداشت توکن ارزانقیمت، توکن دیگری را به استخر اضافه میکنند، نسبت توکنها تغییر میکند. استخر نقدینگی هم برای بازیابی تعادل توکنها، بهصورت خودکار قیمت توکن پرتعدادتر را افزایش و قیمت توکن کمتعدادتر را کاهش میدهد؛ تا تریدرهای آربیتراژ انگیزه مالی حفظ تعادل استخر را داشته باشند.
وقتی تعادل استخر بازیابی میشود، افزایش ارزش استخر نقدینگی اغلب کمتر از شرایطی است که همین داراییها در پلتفرم وامدهی نگهداری میشدند. این اتفاق را «ضرر ناپایدار» میگویند.
در اینجا خلاصه دادههای نمودار بالا و رابطه بین تغییرات قیمت و درصد ضررها را مشاهده میکنید:
۱.۲۵x تغییر قیمت = ۰٫۶% زیان
۱.۵x تغییر قیمت = ۲% زیان
۱.۷۵x تغییر قیمت = ۳.۸% زیان
۲x تغییر قیمت = ۵.۷% زیان
۳x تغییر قیمت = ۱۳.۴% زیان
۴x تغییر قیمت = ۲۰% زیان
۵x تغییر قیمت = ۲۵.۵% زیان
در این پروتکلها، مقداری از کارمزد معاملات بهازای افزودن دارایی به استخر، به تأمینکنندگان نقدینگی تعلق میگیرد که میتواند ضرر ناپایدار را جبران کند. مثلاً یونی سواپ یک کارمزد ۰٫۳ درصدی از معاملات دریافت میکند که بین تأمینکنندگان نقدینگی توزیع میشود.
نکته مهم: برای کاهش ضرر ناپایدار بهتر است نقدینگی خود را به استخرهایی وارد کنید که داراییهای با نوسان کمتر (مانند استیبل کوینها) را نگهداری میکنند.
ضرر ناپایدار نباید عاملی برای ترساندن شما از فضای دیفای و دورکردن شما از این فضا باشد؛ بلکه باید به آن به چشم ریسک قابل پیشبینی و قابل محاسبهای نگاه کنید که پیش از وامدهی داراییها باید مدنظر داشته باشید.
حملات وام سریع (Flash Loan Attack)
وامهای سریع یا فلش لون (Flash Loan)، نوعی از وامدهی بدون وثیقه مختص فضای دیفای هستند. در مدل بانکداری سنتی متمرکز، دو نوع وام وجود دارد:
- وام بدون وثیقه: در این نوع وام بهدلیل کمبودن مبلغ وام (مثلاً وامهای عادی)، نیازی به ارائه وثیقه نیست؛
- وام با وثیقه: این وامها مبلغ بالاتری دارند و مستلزم ارائه وثیقههایی مانند سند ملک، خودرو و سرمایهگذاری هستند. بانکها در کل فرایند وامدهی، از ابزارهایی مانند امتیاز اعتباری و گزارش حساب برای ارزیابی اعتبار مشتریان استفاده میکنند.
وامهای سریع نوعی از وامهای بدون وثیقه هستند که از قراردادهای هوشمند برای کاهش ریسکهای موجود در سیستم بانکداری سنتی متمرکز استفاده میکنند.
وام سریع مفهوم سادهای دارد: وامگیرنده میتواند بدون ارائه هیچ وثیقهای، هزاران دلار ارز دیجیتال دریافت کند؛ اما نکته مهم این است که در این نوع وام، وجوه باید در همان تراکنشی که ارسال شدهاند (معمولاً طی چند ثانیه) بازپرداخت شوند.
اگر وام بازپرداخت نشود، وامدهنده میتواند تراکنش را برگشت بزند؛ طوری که انگار نه چنین تراکنشی انجام شده و نه کسی چنین وامی را دریافت کرده است؛ بهدلیل صفربودن ریسک صدور این نوع وامها، هیچ محدودیتی در مقدار وامی که فرد میتواند بگیرد وجود ندارد. همچنین از آنجا که کل فرایند غیرمتمرکز است، هیچ کس از شما نمیپرسد چک برگشتی یا قسط عقبافتادهای دارید یا نه.
حملات وام سریع زمانی رخ میدهند که فردی با استفاده از این نوع وامها، مقدار زیادی پول قرض گرفته و از آن برای دستکاری بازار یا سوءاستفاده از پروتکلهای آسیبپذیر دیفای بهنفع خود استفاده کند.
حمله وام آنی که اخیراً پنکیک بانی (PancakeBunny) را هدف قرار داد، یکی از تازهترین نمونههای چنین حملاتی است. کمی بعد، این پلتفرم تجمیعکننده کشت سود به تیتر یک اخبار ارزهای دیجیتال تبدیل شد.
در طی این حمله، قیمت توکن بانی (BUNNY) تا ۹۵ درصد سقوط کرد. مهاجمان این کار را با قرضگرفتن مقدار زیادی BNB از پروتکل وامدهی پنکیک سواپ، دستکاری قیمت توکن بانی در استخرهای وامدهی و سپس دامپکردن قیمت بانی در بازار آزاد انجام دادند که در نهایت به سقوط قیمت این توکن منجر شد. درست مثل حملات پیشینِ وام سریع، این بار هم سارقان بدون هیچ مشکلی پا به فرار گذاشتند.
وقتی موجودی یک توکن خاص در استخر نقدینگی تمام شود، امکان دارد تأمینکنندگان نقدینگی در معرض ضرر ناپایدار قرار بگیرند. واضح است که وقتی توکنهای کمترشناختهشدهای (مانند بانی) هدف این حملات میشوند، سرمایهگذاران اطمینان و اعتماد خود را به پروژهها از دست میدهند. همچنین قیمت این توکنها نیز بهندرت احیا میشود و به قیمت قبل برمیگردد.
راگ پول دیفای (Rug Pull)
پیش از هرچیزی باید بگوییم که اصطلاح «راگ پول» (Rug Pull) به سرقت سرمایههای کاربران از سوی توسعهدهندگان پروژهها و فرار آنها با این سرمایهها گفته میشود؛ در واقع راگ پول همان «بالاکشیدن پولها» است و در بسیاری از موارد گرداننده پروژه گرفتار نمیشود.
در نبود انواع مقررات سنتی در عرصه دیفای، کاربران ناچارند با پلتفرمهایی که به آنها نقدینگی وارد میکنند یا از آنها توکن میخرند اعتماد کنند و متأسفانه این اعتماد گاهی بهدلیل کلاهبرداری راگ پول خدشهدار میشود.
راگ پول نوعی کلاهبرداری یا بهطور دقیقتر، «اگزیت اسکم» (Exit Scam) است که در آن، توسعهدهندگان دیفای توکن جدیدی میسازند، یک جفت ارز معاملاتی با ارزی مطرح مثل تتر ایجاد میکنند و یک استخر نقدینگی از این جفت ارز باز میکنند.
گرداننده پروژه سپس شروع به بازاریابی توکن جدید کرده و با وعده سودهای بالا، مردم را به سپردهگذاری در استخر تشویق میکنند. وقتی مقدار چشمگیری از ارز مطرح وارد استخر شد، توسعهدهندگان دیفای از راههای فراری که از پیش در قراردادهای هوشمند خود تعبیه کردهاند استفاده کرده و با پول مردم فرار میکنند. این راههای خروج، کدهایی هستند که تعمداً در قرارداد هوشمند قرار گرفتهاند و از آنها برای ضرب میلیونها توکن جدید و فروش آنها در ازای ارز محبوب استفاده میشود. این راههای خروج، بکدور (Back Door) یا همان «در پشتی» نام دارند.
گرداننده پروژه ارز مطرحی را که سرمایهگذاران وارد استخر کردهاند برمیدارند و در نهایت تنها میلیونها توکن بیارزش در استخر باقی میماند. همان طور که گفتیم، در بیشتر مواقع، توسعهدهنده یا صاحب پروژه، ردی از خود به جای نمیگذارد و عمدتاً دست سرمایهگذاران به جایی ریسکهای استخر نقدینگی بند نیست.
یکی از نمونههای این نوع کلاهبرداری، راگ پول میلیارد دلاری سوشی سواپ در سال ۲۰۲۰ بود. در این راگ پول، توسعهدهنده ناشناس سوشی سواپ که شف نومی (Chef Nomi) نامیده میشد، پس از جمعکردن میلیاردها دلار وثیقهٔ کاربران، توکنهای سوشی خود را بدون اطلاع قبلی و کاملاً ناگهانی نقد کرد.
در اثر این اتفاق، قیمت توکن سوشی به نزدیک صفر سقوط کرد؛ اتفاقی که بهعنوان یکی از «دراماتیکترین لحظات در حوزه دیفای» نام گرفته است.
کلاهبرداری در دیفای یک صنعت میلیارد دلاری است و علیرغم تلاشهای توسعهدهندگان برای کاهش ریسکهای این حوزه، هنوز این کلاهبرداریها امری رایج هستند. در نیمه دوم سال ۲۰۲۰، ۹۹ درصد از کل کلاهبرداریهای مبتنی بر بلاک چین را راگ پولها و اگزیت اسکمهای دیفای تشکیل دادهاند.
چگونه از این ۳ تهدید بزرگ در پلتفرمهای دیفای دور بمانیم؟
با وجود رشد سریع این نوع فعالیتهای خرابکارانه، روشهایی برای بررسی وجود ریسک در یک شرکت پیش از انجام سرمایهگذاری وجود دارد که چند نمونه از آنها را مشاهده میکنید:
- بررسی اعتبار تیم در پروژههای دیگر
- مطالعه دقیق وایتپیپر پروژه
- بررسی اینکه آیا کدنویسی پروژه از سوی کسانی غیر از اعضای تیم پروژه بررسی شده است یا خیر
- حساسبودن به هشدارهای موجود (مانند وعده بازدههای غیرواقعی یا هزینههای بیش از حد برای تبلیغات و بازاریابی).
در نهایت، همان طراحیهایی که نیاز پروتکلهای دیفای را به واسطهها برطرف کرده و توانایی برپایی یک انقلاب در صنعت مالی را به آنها اعطا میکند، آنها را در برابر سرقت آسیبپذیر میکند.
قوانین نظارتی محدود در کنار ماهیت متنباز بلاک چین، بهمعنای وجود آسیبپذیریهایی در پروتکلهای وامدهی است که مقادیر زیادی پول در اختیار دارند؛ اما مانند سایر بخشهای صنعت بلاک چین، انتظار این است که ریسکهای دیفای هم با گذر زمان به حداقل میزان خود برسند.
دیدگاه شما