مفهوم سوآپ چیست؟

سواپ (Swap)

سواپ (به انگلیسی Swap) در فارکس، از مفاهیم پرکاربرد محسوب می‌شود که بسیار به مبانی اقتصاد وابسته است.

در واقع سواپ، یک نوع معاوضه اوراق بین دو شرکت یا دو عامل تجاری است.

معمولا این معاوضه منجر به ایجاد یک گردش مالی کوچک می‌شود که در تعداد بالا چشمگیر است و حجم زیادی دارد.

اگر بخواهیم به طور خلاصه بگوییم سواپ چیست؛ می‌توانیم آن را یک نوع معامله پایاپای بدانیم که براساس معاوضه یک جریان نقدی در آینده است.

مفهوم سواپ، هم در بازار فارکس و هم در بازار کریپتو به کار برده می‌شود؛ که در هر حوزه معنا و مفهوم متفاوتی دارد.

سواپ در فارکس، چیزی شبیه به بهره‌های بانکی است اما کمی داستان این دو با هم فرق می‌کند.

در بانک‌ها به ازای جابه‌جایی مالی و معاوضه مالی که امروز پرداخت می‌شود و قرار است شما آن را در آینده پس دهید، بهره می‌گویند اما سواپ در فارکس مفهومی است که طی آن بروکر هزینه مورد نیاز خود جهت انجام مبادلات را از معامله‌گران دریافت می‌کند.

در ادامه به توضیح هریک از مفاهیم سواپ می‌پردازیم.

سواپ در فارکس چیست؟

برای درک چگونگی کارکرد سواپ در فارکس، باید کمی به نحوه انجام مبادلاتی که توسط بروکرها انجام می‌شود، توجه کنیم.

در هر بازار مالی، اعم از بازار فارکس یا بازار بورس ایران، شما به عنوان معامله‌گر امکان خرید و فروش مستقیم سهام را ندارید و باید به کمک یک بروکر یا کارگزاری، خرید و فروش خود را انجام دهید. همین امر موجب می‌شود تا سواپ به وجود آید.

بروکر، برای خرید سهام مورد نظر شما و فروش آن در معامله دیگر، نیازمند حساب معتبری است که بودجه لازم را دارد. هنگامی که این بودجه در تعداد معامله‌گران ضرب می‌شود، عدد بسیار بزرگی را نشان می‌دهد که عملاً یک بروکر نمی‌تواند چنین حسابی داشته باشد.

بنابراین برای حل این مشکل، بروکر یک وام یک روزه از بانک معتبر دریافت می‌کند. در واقع این وام، همان پشتیبانی است که بروکر دنبالش بود.

با استفاده از این وام، بروکر سفارش‌های خرید شما و سفارش‌های فروش خود را انجام می‌دهد؛ اما مسئله‌ای که وجود دارد این است که هر وامی بهره‌ای دارد که باید پرداخت شود. سهم شما از پرداخت بهره این وام، همان سواپ در فارکس است.

لازم به ذکر است که سواپ در فارکس به هر خرید و فروشی تعلق نمی‌گیرد؛ یعنی شما به عنوان یک معامله‌گر لازم نیست در هر معامله خود سواپ را پرداخت کنید؛

اگر معامله شما به اندازه 24 ساعت باز باشد، به ازای هر روز سواپ به حساب شما تعلق می‌گیرد؛ در واقع سواپ، هزینه باز نگه داشتن معامله شما خواهد بود.

حال می‌خواهیم، از یک زاویه دیگر به مفهوم سواپ در فارکس نگاه کنیم.

همانطور که می‌دانید، بازار فارکس 24 ساعته باز است؛ بنابراین ممکن است یک معامله در طول 24 ساعت تغییرات مختلفی را تجربه کند و از نظر قیمتی دچار افزایش یا کاهش قیمت شود.

در این بازار 24 ساعته، بروکر موظف است که تعهد خود را انجام دهد؛ به این معنی که اگر قیمت‌ها کاهشی است توانایی پرداخت مابه‌التفاوت به بانک را داشته باشد و در صورتی که قیمت‌ها افزایشی است، توانایی پرداخت سود به معامله‌گر را داشته باشد.

از این رو عملاً بروکر نیاز به یک منبع مالی مطمئن در مدت‌زمان 24 ساعت دارد. بنابراین، وقتی معامله شما بیش از 24 ساعت باز بماند، شما مشمول پرداخت سهم بهره خود خواهید بود که به آن سواپ در فارکس گفته می‌شود.

اما این تمام ماجرا نیست؛ بانک‌ها و بروکرها به طور مستقیم با هم ارتباط دارند و زمان 24 ساعته آن‌ها براساس ساعت جهانی تنظیم می‌شود.

برخی از معامله‌گران برای فرار از پرداخت سواپ در بازار فارکس، ساعت خود را با ساعت‌های جهانی تنظیم می‌کنند. در این حالت مشمول پرداخت سواپ نمی‌شوند.

سواپ در کریپتو به چه معناست؟

فرض کنید شما در بازار ارز دیجیتال، مقداری اتریوم دارید و قصد دارید که آن‌ها را به بیت‌کوین تبدیل کنید.

یک راه این است که اتریوم‌های خود را بفروشید و با پول آن بیت‌کوین بخرید. در این روش، به دلیل وجود یک عمل فروش و یک عمل خرید، شما باید دو بار به صرافی کارمزد پرداخت کنید که عملا انجام این کار جالب به نظر نمی‌رسد.

اما یک راه منطقی هم وجود دارد و آن این است که در این بازار کسی را پیدا کنید که به دنبال حرکت برعکس شما باشد.

یعنی بخواهد بیت‌کوین‌های خود را به اتریوم تبدیل کند. اگر این مفهوم سوآپ چیست؟ شخص پیدا شود، یک معاوضه صورت می‌گیرد و بدون هیچ خرید و فروشی معامله شما انجام خواهد شد.

در این معامله، کارمزدی هم نصیب صرافی یا بروکر نمی‌شود. به این معاوضه در ارزهای دیجیتال، سواپ می‌گویند.

البته باید بگوییم که پیدا کردن معامله‌گر برای انجام سواپ کار آسانی نیست و به همین دلیل صرافی‌های غیرمتمرکز (DEX) برای شما معامله‌گر مناسب برای سواپ مورد نظر را پیدا می‌کنند و با این کار، درصدی از کارمزد همیشگی خودشان را دریافت می‌کنند.

این اصطلاح در واژه‌نامه جامع بورسینس منتشر شده است.سایر اصطلاحات و واژه‌های اقتصادی و مالی را ببینید .

قصد شروع سرمایه‌گذاری در بورس را دارید؟ اولین قدم این است که افتتاح حساب رایگان را در یکی از کارگزاری‌ها انجام دهید:

برای سرمایه‌گذاری و معامله موفق، نیاز به آموزش دارید. خدمات آموزشی زیر از طریق کارگزاری آگاه ارائه می‌شود:

سوآپ چیست و قراردادهای معاوضه چگونه اند؟

آنچه امروز به‌عنوان معاوضه در معاملات نفتی رایج است این است که دولت‌ها یا شرکت‌های تولیدکننده نفت به‌منظور اجتناب از هزینه‌های گزاف حمل‌ونقل و انتقالات طولانی و ریسک‌ها و خطرات ناشی از آن با توجه به موقعیت جغرافیایی یکدیگر مبادرت به انعقاد قرارداد معاوضه‌ای می‌کنند که بر مبنای آن هرکدام نفت مورد نظر را به نزدیک‌ترین محل مصرف انتقال دهد.

قراردادهای معاوضه یا سوآپ، از پرکاربردترین و مهم‌ترین قراردادهای تجاری است. به طور کلی، در قراردادهای معاوضه، دو جریان ثابت و شناور با یکدیگر مبادله می‌شود.

مبنای این گونه قراردادها می‌تواند نرخ بهره، ارز یا کالا باشد. قراردادهای معاوضه، اهمیت اقتصادی و مالی بسیار زیادی در صنعت نفت و گاز دارند.

قراردادهای معاوضه نفتی جزو قراردادهای معاوضه کالا محسوب می‌شوند. این نوع قراردادها، اهمیت بسیار زیادی برای کشورهای دارای موقعیت سوق‌الجیشی همانند ایران دارند.

این نوع قراردادها اهمیت فراوانی برای فعالان این حوزه دارد، به نحوی که با توسل به آنها، به مدیریت هزینه‌های خود می‌پردازند و با استفاده از مزیت نسبی، در صرف هزینه‌ها صرفه‌جویی می‌کنند (‌با توجه به شرایط داخلی کشورها).

این نوع قراردادها طیف بسیار گسترده‌ای را شامل می‌شوند.

طبقه‌بندی قراردادها

۱- قراردادهای معاوضه نرخ بهره

۳- معاوضه کالا که قراردادهای معاوضه نفتی از سنخ قراردادهای معاوضه کالاست

به عبارت بهتر رایج‌ترین نوع قراردادهای معاوضه کالا، قرارداد معاوضه نفتی است که در کشور ما نیز دارای جایگاه ویژه‌ای است که به وسیله آن می‌توان از موقعیت مطلوب سوق‌الجیشی کشور استفاده کرد. علاوه بر بهره‌مندی از مزایای درآمدزایی اینگونه قراردادها، ‌قراردادهای معاوضه نفتی وسیله‌ای موثر برای مقابله با تحریم‌های وضع‌شده علیه نفت ایران محسوب می‌شده است‌.

درباره قراردادهای معاوضه نفتی چند مسئله قابل طرح است. نخست این که، مکانیزم قراردادهای معاوضه نفتی و سازوکارهای آن به چه نحوی است، و عمده تفاوت آن با دیگر قراردادهای معاوضه به‌طور عام و قراردادهای معاوضه کالا به نحو خاص چیست؟ از سویی دیگر، این نوع قراردادها چه اهمیتی برای کشور دارند و آیا جایگاه قانونی مناسبی برای آنها پیش‌بینی شده است؟

در کنار این مسائل، ماهیت حقوقی این‌گونه قراردادها نیز موضوع بسیار مهمی است که بر نحوه تفسیر این‌گونه قراردادها و احکام حاکم بر آن تاثیرگذار است. مباحث مذکور از مسائل مطرح‌شده در این مقاله است .
سوآپ

به معنی معاوضه است و با عناوینی مثل: تعویض (‌تاخت) نیز ذکر شده است. سوآپ در لغت به معنی وضعیتی است که در آن شما چیزی را به کسی می‌دهید و در مقابل چیز دیگری را دریافت می‌کنید و مترادف با واژه مبادله است.

در تعریف حقوقی آن نیز آمده است که قرارداد کالایی با قیمت ثابت با قراردادی با قیمت شناور تعویض یا یک کالا با کالای دیگر مبادله می‌شود که معمولا با تسلیم نقدی یا فیزیکی صورت می‌گیرد.

معاوضه

است بین دو شرکت برای معاوضات جریان‌های نقدی در‌ آینده، با دو نوع پرداخت متفاوت از بدهی یا دارایی‌ها. معمولا محاسبه جریانات نقدی شامل ارزش‌های آتی یک یا چند متغیر بازار می‌شود.

انواع قراردادهای معاوضه:

۱- قرارداد معاوضه نرخ بهره

۲- قرارداد معاوضه ارز

۳- قرارداد معاوضه کالا

متداول‌ترین نوع معاوضه، معاوضه نرخ بهره است، به طوری که یک شرکت توافق می‌کند، جریان‌های نقدی با بهره ثابت از پیش‌تعیین‌شده را در سال چند‌بار تمدید کنند، اما در مقابل بهره‌هایی با نرخ بهره شناور و متغیر را در مدت زمان یک سال دریافت می‌کند، حتی اگر شرکت وام‌گیرنده بخواهد قبل از موعد سررسید پرداخت کند باید وام اصلی را با نرخ شناور یکساله از‌قبل‌توافق‌شده یک جا بپردازد (تخفیفی در کار نخواهد بود).

قرارداد معاوضه‌ ارز

است از قراردادی دو طرفه برای مبادله دو ارز متفاوت. معاوضه نرخ ارز با نام معاوضه همسان ارز نیز تعریف شده ‌است؛ بدین‌صورت که دو طرف ارز رایج کشورهای خود را با یک ارز مشخص مثلا دلار یا یورو مقایسه کرده و در صورت محاسبه با سنجش یک نرخ ارزی به پرداخت مابه‌التفاوت نقدی آن اقدام می‌کنند.

قرار‌داد معاوضه کالا

این نوع قرارداد، پرداخت‌ها مبتنی بر قیمت کالای مورد نظر است همانند قرار‌داد آتی، تولید‌کننده می‌تواند قیمتی را که کالا مفهوم سوآپ چیست؟ با آن فروخته خواهد شد تضمین کند و مصرف‌کننده می‌تواند قیمت قابل پرداخت را ثابت کند.

قرار‌داد معاوضه کالا در کالاهایی از قبیل نفت،‌ محصولات پتروشیمی، انرژی‌، فلزات و فلزات گرانبها مرسوم است و بیشترین حجم استفاده آن مربوط به شرکت‌های نفت و پالایشگاه‌ها یا شرکت‌های تولیدی محصولات پتروشیمی است.

دو نوع قرارداد معاوضه کالا مرسوم است:

۱- مبادله نرخ ثابت قرار‌داد و نرخ شناور شاخص قیمت یک کالای خاص

۲- مبادله دو نوع جریان نقدی،‌ یکی براساس شاخص قیمت نوع خاصی از کالا و دیگری جریان نقدی ناشی از یکی از دارایی‌های بازار پول.

اما نکته‌ای که باید بدان توجه کنیم این است که تعریف و ساز‌و‌کار قراردادهای معاوضه نفت بستگی تمام به موقعیت نفت طرف تولید‌کننده دارد،‌ گاهی یک طرف قرارداد معاوضه نفت،‌ تولید‌کننده است و طرف دیگر مصرف‌کننده، در این صورت قرارداد تعویض نفت چنین تعریف می‌شود که به موجب آن خریدار یا مصرف‌کننده متعهد می‌شود که به پرداخت یک نرخ ثابت در یک دوره زمانی مشخص، برای مقدار مشخصی از کالای مورد نظر (نفت)

به‌عنوان مثال شرکتی که در سال ۱۰۰۰۰ بشکه نفت مصرف‌ می‌کند می‌تواند موافقت کند تا ۱۰ سال آتی هرسال دو میلیون دلار بپردازد و در عوض ۰۰۰/۱۰۰×S= دریافت کند. S قیمت بازار هر بشکه نفت در حال حاضر است.

در نتیجه با این توافقنامه، هزینه هر بشکه مصرفی شرکت ۲۰ دلار تثبیت خواهد شد. یک تولید‌کننده نفت ممکن است عکس این مبادله را توافق کند.

بدین‌وسیله، قیمت هر بشکه نفت برای وی ۲۰ دلار تثبیت می‌شود. یعنی نرخ هر بشکه نفت هرچقدر در بازار نوسان کند این رقم ۲۰ دلار که خیلی نیز کم است اما دائمی و ثابت است و تنها مزیت آن این است که دولت کشور تولیدکننده براساس این نرخ حداقل‌های بودجه کشور را طراحی می‌کند و مانند یک درآمد ثابت به آن تکیه می‌کند.

اما آنچه امروز به‌عنوان معاوضه در معاملات نفتی رایج است این است که دولت‌ها یا شرکت‌های تولیدکننده نفت به‌منظور اجتناب از هزینه‌های گزاف حمل‌ونقل و انتقالات طولانی و ریسک‌ها و خطرات ناشی از آن با توجه به موقعیت جغرافیایی یکدیگر مبادرت به انعقاد قرارداد معاوضه‌ای می‌کنند که بر مبنای آن هرکدام نفت مورد نظر را به نزدیک‌ترین محل مصرف انتقال دهد.

فرض کنید کشور اندونزی متعهد به تحویل نفت به کشور آلمان است و از سوی دیگر کشور انگلستان نیز باید مقدار مشخصی نفت تحویل استرالیا دهد.

در این خصوص، کشور اندونزی و انگلستان می‌توانند با انعقاد یک قرارداد معاوضه نفتی در هزینه‌های حمل‌ونقل صرفه‌جویی کنند و بر این اساس، انگلستان نفت مورد نظر را به آلمان تحویل دهد و اندونزی نیز مفهوم سوآپ چیست؟ مقدار مشخصی نفت به استرالیا تحویل دهد.

مکانیزم قراردادهای نفتی منعقده در ایران نیز بدین‌صورت است که شرکت ملی نفت، نفت یا گاز را در یک مرز کشور از همسایگان خریداری می‌کند و در مرز دیگر به افراد مورد نظر فروشنده تحویل می‌دهد و در این میان مبلغی نیز به‌عنوان حق معاوضه به کشور تولیدکننده نیز پرداخت می‌شود.

این‌گونه قراردادها از ماده و تبصره‌های بسیاری برخوردارند و در هر فصلی یک‌سری مفاد به این توافق‌ها اضافه می‌شود. ما نکته کلیدی این است که در حال حاضر داشتن شرکت ملی نفت ایران برای ملت ایران سودمند نیست و باید از حالت ملی به حالت شرکت بین‌المللی و خصوصی نفت تبدیل شود تا هر ایرانی به جای دریافت مبلغ ناچیز یارانه یکی از سهام‌داران این بخش خصوصی شود و سود سهام نقدی دریافت کند و یا اگر قرار است سود سهام صرف عمران و آبادی کشور شود با یک نرخ ثابت و مشخص و شفاف و با ارائه سند چشم‌انداز و کارنامه تغییر و پیشرفت واضح باشد.

نکته قابل دیگر این که درست است که در توافق معاوضات نفتی یک نرخ ثابت مفهوم سوآپ چیست؟ پایه برای چند سال آینده خرید‌و‌فروش نفتی انجام می‌شود و مثلا نرخ شبکه‌ای ۲۰دلار برای ۱۰ سال آینده! اما همیشه باید به آخر شاهنامه و به این توجه کرد که مابه‌التفاوت نرخ پایه تا نرخ متغیر و اصلی در چه زمانی باید محاسبه شود، آیا این نرخ مابه‌التفاوت حق‌العمل دلالان نفتی است یا در محاسبات کشورهای طرفین تا ابد باقی می‌ماند و روز محاسبه‌ای فرا نمی‌رسد؟

سوآپ در فارکس به چه معناست؟

در فارکس به عنوان بزرگترین بازار مالی جهان مفاهیم مختلفی وجود دارد که بدون درک هرکدام از آنها نمی‌توان به موفقیتی دست پیدا کرد. نرخ سوآپ یکی از آنهاست که به معنای هزینه بهره‌ای است که که معامله گر به ازای هر پوزیشنی که شبانه نگاه می دارید، دریافت می‌کند یا می پردازد. در ادامه این مقاله بیشتر در مورد مفهوم سوآپ در فارکس و نحوه محاسبه صحبت خواهیم کرد؛ با ما همراه باشید:

مفهوم سوآپ در فارکس چیست؟

همانطور که در مقدمه به آن اشاره کردیم، نرخ سوآپ به معنای هزینه بهره‌ای است که معامله‌گر به ازای هر پوزیشنی که شبانه نگاه می‌دارید، دریافت می‌کند یا می‌پردازد. نرخ سوآپ بر حسب پیپ/ لات محاسبه می‌شود و در مشخصات قرارداد هر معامله تجاری ذکر می‌شود.

دوره زمانی خاصی برای توصیف واژه شبانه وجود ندارد اما برخی معامله‌گران معتقد هستند که ساعت 10 شب UTC است. نرخ بهره یا سوآپ بسته به معاملات تجاری شما می تواند قابل دریافت یا قابل پرداخت باشد. یعنی این نرخ همیشه به معنای هزینه‌های که باید پرداخت کنید نیست بلکه شاید سودی باشد که به سرمایه شما اضافه می‌شود. اینجاست که مفاهیم دیگری تحت عنوان نرخ سوآپ مثبت و منفی مطرح می‌شود.

نرخ سوآپ مثبت سودی است که به سرمایه شما اضافه می‌شود و نرخ سوآپ منفی هزینه‌ای است که در صورت نگاه داشتن پوزیشن شبانه بایستی به بروکر خود پرداخت کنید. نرخ سوآپ در روزهای چهارشنبه سه برابر در نظر گرفته می‌شود؛ درواقع نرخ سوآپ به عنوان جایگزین برای بسته شدن بانک در آخر هفته محاسبه می‌شود.

چگونگی عملکرد نرخ سوآپ در بازار فارکس

اغلب بروکرها در بازار فارکس معتقدند که مفهوم سوآپ در فارکس تحت تأثیر عوامل متعددی قرار دارد. یکی از مهم ترین عوامل تأثیرگذار بر آن، نرخ بهره میان بانک‌های مرکزی دارنده ارز می‌باشد. نرخ سوآپ مثبت زمانی رخ می‌دهد که شما ارز کشور را که نرخ بهره بالاتری دارد می‌خرید؛ اما نرخ سوآپ منفی که شما ارز کشور را که نرخ بهره پایین‌تری دارد می‌خرید.

مثلاً شما جفت ارز EUR/USD را هنگامی که که نرخ بهره یورو اعلام شده از سوی بانک مرکزی اروپا (ECB) 0.00% و نرخ بهره دلار اعلام شده از سوی فدرال رزرو (FED) 0.25% است خریداری می‌کنید. به این ترتیب چون که نرخ بهره یورو کمتر است، اگر این پوزیشن معاملاتی را شبانه نگه دارید، با نرخ سوآپ منفی مواجه خواهید شد.

اما اگر با نرخ‌های بهره که ذکر کردیم، یک پوزیشن فروش برای این جفت ارز باز کنید و آن را شبانه باز نگه دارید، نرخ سوآپ به احتمال زیاد مثبت خواهد شد؛ چون شما، ارزی را می‌فروشید که نرخ بهره بالاتری دارا می‌باشد.

نحوه محاسبه نرخ سوآپ

شما می‌توانید نرخ سوآپ یا بهره را با استفاده از فرمول زیر محاسبه کنید:

مبلغ سوآپ = اندازه لات × (نرخ سوآپ × 0.0001 پیپ) × روزها

اگر بروکر به شما اعلام کند که جفت ارز EUR/USD نرخ سوآپ فروش 0.02 و نرخ سوآپ خرید 0.045- دارد، شما به راحتی با جایگین کردن اعداد مربرطه می‌توانید مبلغ سوآپ را محاسبه کنید.

درصورتی که یک پوزیشن فروش برای یک لات استاندارد برابر با 100000 باز کرده باشید و آن را برای یک روز نگاه دارد، مبلغ سوآپ به این شکل محاسبه می‌شود:

مبلغ سوآپ = 100000 × (0.02 × 0.0001) × ا =0.2 لات یا دلار

بر اساس فرمول قبلی نرخ سوآپ مثبت محاسبه می‌شود و مبلغ محاسبه شده به سرمایه شما اضافه خواهد شد.

درصورتی که یک پوزیشن خرید برای یک لات استاندارد برابر با 100000 باز کنید و آن را از سه شنبه تا پنج شنبه باز نگه دارید، مبلغ سوآپ به شکل زیر محاسبه می‌شود:

مبلغ سوآپ = 100000 × (0.45- × 0.0001) × 4 = 18- لات یا دلار

توجه: از آنجایی که در روزهای چهارشنبه نرخ سوآپ سه برابر حساب می‌شود، ما در این فرمول به جای عدد 2 عدد 4 قرار دادیم.

طبق این فرمول نرخ سوآپ منفی محاسبه شد و به همین دلیل شما بایستی 18 دلار به بروکر پرداخت کنید.

چطور از نرخ سوآپ منفی جلوگیری کنیم؟

با توجه به مفهوم سوآپ در فارکس که در این مقاله به آن اشاره کردیم، می‌توان گفت نرخ سوآپ منفی راهی برای کسب درآمد بروکرها است؛ زیرا با منفی شدن نرخ بهره شما باید مبلغ مشخصی را به بروکر پرداخت کنید. اگر به به مشخصات قرارداد بروکر نگاهی بیاندازید، متوجه خواهید شد که تعداد نرخ سوآپ‌های منفی شما بیشتر از مثبت است. این موضوع اگرچه غیر منصفانه به نظر می‌رسد اما راه هایی برای جلوگیری کردن یا به حداقل رساندن آن وجود دارد.

سوآپ گاز چیست؟

به گزارش سرویس پلاس برخط نیوز به نقل از رکنا - معنی لغوی سوآپ این است که دولت یا بخش خصوصی، نفت یا گاز را در یک مرز کشور از همسایگان دریافت می کنند و در مرز دیگر به افراد مورد نظر آنان تحویل می دهند. مهم ترین مزیت سوآپ را می توان اثبات امنیت و توانایی کشور در انتقال انرژی دو کشور مختلف دانست. سوآپ با ترانزیت و انتقال گاز با خط لوله تفاوت دارد. در 100 روز نخست دولت سیزدهم قرارداد سوآپ مفهوم سوآپ چیست؟ گاز ترکمنستان به جمهوری آذربایجان از خاک ایران به امضا رسید. در ادامه درباره سوآپ گازی کامل بدانید.

نرسی قربان می گوید: قرارداد سه جانبه سوآپ گاز ترکمنستان اتفاق خوبی بود و امکان افزایش نیز دارد؛ شاید ایران بتواند بازارهایی را نیز به واسطه خط لوله و ال ان جی در آینده به بازارهای صادراتی گاز خود اضافه کند اما برای تبدیل ایران به هاب گاز منطقه دیگر دیر شده است.

در ادامه گفت وگوی روزنامه ایران با کارشناس انرژی در ۱۴ آذر می خوانیم: در ۱۰۰ روز نخست دولت سیزدهم قرارداد سوآپ گاز ترکمنستان به جمهوری آذربایجان از خاک ایران به امضا رسید که این قرارداد از ماه آینده اجرایی می شود. با این قرارداد، ۱.۵ تا ۲ میلیارد مترمکعب درسال گاز ترکمنستان از خاک ایران به جمهوری آذربایجان منتقل می شود. ایران حق انتقال را از همان گاز (حدود ۳۰ درصد از گاز تحویلی) برداشت می کند.

گاز ترکمنستان در پنج استان شمالی کشور مصرف می شود و به ازای آن گاز ایران از خطوط سراسری به جمهوری آذربایجان منتقل می شود. درخصوص این قرارداد، نرسی قربان، کارشناس ارشد انرژی می گوید: «حدود ۲۵ سال است که این موضوع سوآپ گاز ترکمنستان به جمهوری آذربایجان از خاک ایران مطرح است. اما به دلایلی به مرحله اجرا نرسید. دولت سیزدهم موفق به امضای آن شده است؛ قراردادی که نه تنها ضرر ندارد؛ بلکه مثبت ارزیابی می شود و امکان افزایش حجم آن نیز وجود دارد.» گفت وگو با قربان در خصوص این قرارداد و آینده ایران در بازار جهانی گاز را در ادامه بخوانید.

مسأله سوآپ گاز از خاک ایران چقدر اهمیت دارد؟

این موضوع سوآپ گاز از خاک ایران و تبدیل آن به عنوان هاب گاز در منطقه مسأله جدیدی نیست. ربع قرن است که درباره آن صحبت می شود و برنامه ایران این بوده که به عنوان یکی از بزرگترین دارندگان ذخایر گاز جهان واردکننده و صادرکننده گاز باشد و از سیستم های انتقالی خود استفاده بهینه کند. اما به دلایل متعددی این اتفاق نیفتاد. حالا با این قرارداد سوآپ گاز ترکمنستان به آذربایجان، تعاملات گازی ایران با همسایگان بیشتر شده و حتی ایران می تواند از ترکمنستان گاز تحویل بگیرد و در جنوب از مسیر خلیج فارس، یا در غرب به ترکیه و عراق، در شمال به ارمنستان و در شرق به پاکستان و حتی هند تحویل دهد.

چرا در گذشته این قرارداد امضا نشد؟

اطلاع دقیقی ندارم اما شاید موضوع قیمت ها، تحریم و مسائلی از این دست اجازه نداده بود. چند سالی بود که ایران و ترکمنستان سر مسأله گاز توافق نداشتند. ترکمنستان به ایران گاز صادر می کرد و در چند سال قیمت گاز ارسالی بالا رفت و در نهایت گاز قطع شد. اما الان با مذاکراتی که انجام شده، ظاهراً بخشی از مشکلات حل شده است.

به نظرتان ایران با امضای این قرارداد به ترکمنستان وابسته شده است؟

این مسأله به بهبود روابط ایران با کشورهای مرتبط با این قرارداد یعنی ترکمنستان و جمهوری آذربایجان کمک می کند. این کشورها را به ایران متکی می کند و اگرچه شاید مسأله دو سویه باشد اما این دو کشور بیشتر به ایران متکی می شوند، تا ایران به آنها.

اگر این قرارداد درست اجرایی شود امتیاز استراتژیک برای ایران محسوب می شود. ترکیه که واردکننده گاز است، سعی می کند خودش را هاب گاز منطقه مفهوم سوآپ چیست؟ کند.

از جزئیات قرارداد سه جانبه سوآپ گاز ترکمنستان به جمهوری آذربایجان از خاک ایران اطلاع ندارم اما در مجموع این قرارداد نه تنها ضرری برای ایران ندارد بلکه خیلی هم خوب است.

آیا امکان افزایش حجم قرارداد وجود دارد؟

بله، تازه این جریان گازی آغاز شده و حتی تصور می کنم که می تواند به رقم ۲۰ الی ۲۵ میلیون مترمکعب در روز نیز برسد و از ۵ میلیون متر مکعب فعلی فراتر رود. ایران می تواند از شبکه گسترده خطوط انتقال خود تا آنجا که امکان و ظرفیت انتقال پایدار وجود دارد، در این مسیر بهره ببرد.

برای صادرات گاز چطور؟ آیا امکان افزایش صادرات گاز وجود دارد؟

در حال حاضر ایران به عراق و ترکیه، ارمنستان و نخجوان گاز ارسال می کند اما برای اینکه ایران بتواند صادرات گاز را افزایش دهد باید ابتدا مصرف داخلی را بهینه کند. تقاضا برای گاز در کشور ما زیاد است و با اینکه تولید کننده سوم گاز در جهان هستیم اما در فصول سرد کمبود گاز داریم. فعلاً صادرات گاز به کشورهایی مانند پاکستان و هند هم منتفی است.

در حال حاضر کاری که ایران می تواند انجام دهد حدود ۱۰ درصد افزایش صادرات گاز به ترکیه و عراق و دیگر کشورهایی است که با آنها قرارداد دارد. ضمن آنکه باید روابط بین المللی و تعاملات جهانی را نیز برای گسترش بازار گاز صادراتی بهبود بخشید.

پیشنهاد شما برای افزایش حضور ایران در بازار گاز اروپا چیست؟

بازار گاز اروپا به غیر از مناطق جنوبی اروپا، بازاری است که رقابتی است و چندان جایی برای تحرکات ایران ندارد. روسیه بر این بازار تسلط دارد. ضمن آنکه همان طور که اشاره کردم، ایران در ابتدا باید مصرف داخلی را بهینه کند و دوم تولید را افزایش دهد تا بتواند حضور فعال تری داشته باشد.

امریکا با یک چهارم ذخایر گازی ایران حدود ۳ برابر ایران گاز تولید می کند.

ایران با سرمایه گذاری در میادین گازی خود حداقل می تواند ۲ برابر میزان فعلی یعنی حدود ۵/۱ میلیارد متر مکعب در روز ظرفیت تولید گاز داشته باشد. البته این نیازمند جذب سرمایه خارجی است. دولت ها معمولاً در پروژه هایی که برای آن سرمایه گذار وجود دارد، ورود نمی کنند و تولید گاز نیز یکی از این بخش هاست. باید شرکت های بزرگ در این بخش سرمایه گذاری کنند و در کنار افزایش تولید باید برای انتقال آن و همینطور محل مصرف این گاز که قرار است صادر شود یا خیر، تعیین تکلیف شود.

اما توجه به یک مسأله مهم است. ایران با حدود ۳۲ هزار میلیارد مترمکعب ذخایر گاز طبیعی اگر تولید را دو برابر نیز کند، بازهم برای ۶۴ سال دیگر گاز خواهد داشت. ولی آیا کسی می داند که ۶۴ سال دیگر سرنوشت گاز چه خواهد بود؟ آیا سوخت دیگری جایگزین و ارزش آن کم نشده است؟ ایران باید چه برنامه ای برای گاز و بویژه مسأله سوآپ گاز داشته باشد؟

بهترین راه برای ایران این است که گاز بخرد و بفروشد. اما این اقدام باید برای ایران از نظر اقتصادی منطقی و توجیه پذیر باشد. همینطور سیستم انتقال و خطوط موجود توان این جابه جایی گاز را داشته باشد. همان طور که اشاره کردم، امکان ظرفیت سوآپ گاز ترکمنستان وجود دارد.

اما به صورت کلی، برای گاز تولیدی در داخل کشور باید ابتدا، مصرف گاز داخلی بهینه شود. در کنار تأمین نیاز داخل، موضوع تزریق گاز به چاه های نفتی اهمیت دارد که باید برای تولید صیانتی رعایت شود.

توسعه میادین گازی موضوع دیگری است که باید در اولویت قرار بگیرد. پس از این موارد ایران باید گاز صنایع را به صورت پایدار تأمین کند و با توجه به این مزیت دسترسی به سوخت پاک، حتی صنایعی را که توجیه فنی و اقتصادی و زیست محیطی دارند، توسعه دهد. پس از این موارد باید به سراغ افزایش صادرات گاز رفت که این مسأله نیز نیازمند سرمایه گذاری خارجی است.

به نظر شما هنوز فرصتی برای تبدیل ایران به هاب گاز منطقه وجود دارد؟

خیر، به نظر می رسد که دیگر این فرصت از دست رفته است. اما هنوز فرصت برای تبدیل ایران به هاب برق منطقه وجود دارد و باید با اصلاح مصرف انرژی در کشور و بازسازی شبکه برق و رایزنی و عقد قرارداد با همسایگان در این زمینه ورود کرد. این موضوع نیز نیازمند جذب سرمایه بویژه سرمایه خارجی است.

قرارداد سه جانبه سوآپ گاز ترکمنستان اتفاق خوبی بود و امکان افزایش نیز دارد؛ شاید ایران بتواند بازارهایی را نیز به واسطه خط لوله و ال ان جی در آینده به بازارهای صادراتی گاز خود اضافه کند اما برای تبدیل ایران به هاب گاز منطقه دیگر دیر شده است.

علی رغم تضعیف دیپلماسی انرژی در سال های گذشته، قرارداد سه جانبه ایران، ترکمنستان و آذربایجان را می توان گام محکمی در راستای تبدیل شدن به هاب انرژی منطقه دانست.مفهوم سوآپ چیست؟

به گزارش خبرنگار مهر شب گذشته خبر انعقاد قراردادی به منظور سوآپ گاز به ظرفیت ۱.۵ تا ۲ میلیارد متر مکعب از ترکمنستان به آذربایجان از طریق ایران منتشر شد. این قرارداد مهم در حالی منتشر شد که مدت ها بود واردات گاز از ترکمنستان به دلیل اختلافات مالی و ارتباط با آذربایجان به دلیل اختلافات سیاسی کم رنگ شده بود.

در همین راستا شب گذشته جواد اوجی، وزیر نفت گفت: از دی ماه ۱۳۹۵ تعاملات گازی ایران با ترکمنستان قطع شده بود ولی با انعقاد این قرارداد گام رو به جلویی در مناسبات انرژی دو کشور برداشته شد».

اوجی درباره تأثیر انعقاد این قرارداد در پایداری شبکه گاز ایران عنوان کرد: «این قرارداد به تأمین سوخت زمستانی استان های خراسان رضوی، شمالی و جنوبی، گلستان و سمنان کمک می کند».

سوآپ چیست؟

معنی لغوی سوآپ این است که دولت یا بخش خصوصی، نفت یا گاز را در یک مرز کشور از همسایگان دریافت می کنند و در مرز دیگر به افراد مورد نظر آنان تحویل می دهند. توجه شود که سوآپ با ترانزیت و انتقال گاز با خط لوله تفاوت دارد.

چرا این قرارداد مهم است؟

مهم ترین جنبه اهمیت این قرارداد، صرف احیای رابطه با کشور ترکمنستان است. رابطه گازی ایران و ترکمنستان از سال ۷۵ با انعقاد یک قرارداد ۲۵ ساله شروع شد. واردات گاز از ترکمنستان به دلیل قیمت پایین گاز آن کشور نسبت به سایر کشورها به شدت به نفع ایران بود.

البته حدود سال ۸۶ ترکمنستان به ناگهان خواستار افزایش چندین برابری قیمت شد که با مخالفت مسئولین ایرانی این خواسته تعدیل شد. با این وجود تا سال ۹۲ رابطه ایران و ترکمنستان به شیوه حسنه ای پیش می رفت ولی در سال ۹۵ ترکمنستان صادرات گاز خود را به ایران به دلیل بدهی های انباشته شده قطع کرد. علت این امر هم تغییر شیوه تسویه حساب با طرف ترکمن از حالت تهاتر به نقدی بود. پس از قطعی گاز ترکمنستان، رابطه دو کشور در سایر زمینه های تجاری هم رو به تیرگی رفت.

مسئولین دولت گذشته که خود را مدعی دانش دیپلماسی می دانستند و در رأس آن ها بیژن زنگنه، وزیر نفت سابق به جای سیاست ترمیم رابطه با این کشور همسایه، راه تعمیق اختلافات را در پیش گرفت. وی در گفته های خود همواره به بی نیاز بودن به گاز ترکمنستان و امتیاز ندادن به این کشور تأکید می کرد. سیاستی که در سال های گذشته آثار زیان بار آن در عدم تأمین گاز خانگی و صنایع مناطق شمالی نمایان شد.

هرچند هنوز شیوه تسویه حساب ایران و ترکمنستان به طور دقیق مفهوم سوآپ چیست؟ مشخص نشده ولی وزیر نفت اعلام کرده که به زودی اولین قسط بدهی های ایران پرداخت خواهد شد. با وجود چنین شرایطی، احیای رابطه این دو کشور با انعقاد چنین قرارداد محکمی دستاورد بسیار بزرگی است و امید می رود در آینده تجارت با این کشور در سایر بخش ها هم گسترش یابد.

همچنین به طور کلی گسترش دیپلماسی گاز و انعقاد قراردادهای واردات، سوآپ و ترانزیت گاز می تواند تضمین کننده منافع سیاسی و اقتصادی کشور در بلند مدت باشد. به طور خلاصه مهم ترین مزیت سوآپ را می توان اثبات امنیت و توانایی کشور در انتقال انرژی دو کشور مختلف دانست. این مزیت در ارتباط با رابطه کشورهای ایران و آذربایجان که در ماه های گذشته دچار اختلافات سیاسی شده بودند اهمیت بیشتری می یابد.

لازم به تأکید است گاز تحویلی ایران به آذربایجان در منطقه کوچک و استراتژیک نخجوان قرار دارد. رابطه گازی ایران و نخجوان از انعقاد قرارداد سوآپ ۲۰ ساله در سال ۲۰۰۴ شروع شد. قراردادی که طی آن ایران ملزم به تأمین گاز نخجوان و از طرفی آذربایجان ملزم به تأمین گاز منطقه آستارای ایران شد. با این وجود طی سال های اخیر کشور ترکیه با سرعت بخشیدن به خط لوله هشتاد کیلومتری ایغیدیر به نخجوان به فکر جایگزینی گاز خود با گاز ایران افتاده است. هرچند هنوز دقیقاً مشخص نیست که رابطه این خط لوله با قرارداد جدید ایران چگونه است ولی بدون شک قرارداد سوآپ می تواند جای پای ایران را در این منطقه محکم کند.

آخرین مزیت این قرارداد رفع مشکل کسری گاز و افت فشار در استان های شمالی ایران از طریق حق انتقال است که در سال های گذشته موجب قطعی گاز زودهنگام صنایع و ایجاد مشکل در مصارف خانگی شده است. در همین رابطه مدیرعامل شرکت ملی گاز ایران اظهار کرد: این قرارداد علاوه بر اهمیت اقتصادی بر پایداری شبکه گازی در شمال و شمال شرق ایران کمک می کند.

باید دید آیا شیوه سوآپ به اینگونه است که گازی که در زمستان و در پیک بار تحویل گرفته می شود در زمان کاهش بار تحویل داده می شود یا حق انتقال ایران از این قرارداد درصد مشخصی دارد.

در پایان لازم به ذکر است در سال های اخیر هم قراردادهای کوتاه مدتی به منظور سوآپ گاز ترکمنستان و آذربایجان بسته شد، ولی برتری این قرارداد نسبت به گذشته اولاً بلندمدت بودن آن و ثانیاً بسته شدن آن در عالی ترین سطح میان کشورها است.

سوآپ (نرخ بهره شبانه) چیست و سوآپ در بازار فارکس به چه معناست؟

اگر در بازارهای مالی مانند فارکس فعالیت می‌کنید ممکن است سوالاتی از قبیل این نوع سوالاتی که گفته شد برای‌تان پیش آمده باشد و به‌دنبال جوابی برای آن‌ها باشید، در ادامه قصد داریم تا به بررسی مفهوم سوآپ و چگونگی عملکرد آن در بازار فارکس بپردازیم.

سوآپ چیست و سوآپ در بازار فارکس به چه معناست؟

سوآپ به بهره‌ای که پس از گذشت یک روز به معاملات باز اعمال می‌شود، گفته می‌شود.

مطابق با قوانین اقتصاد، هر کشوری در بازه‌های زمانی، نرخ بهره بانکی‌ خود را تعیین می‌کند، این نرخ با توجه به وضعیت اقتصادی و سیاست‌های بانک مرکزی مبتنی بر سیاست انبساطی و انقباضی تعیین می‌شود.

وقتی یک معامله را در فارکس باز می‌کنید در واقع در حال قرض گرفتن سرمایه هستید، در نتیجه اگر این معامله برای یک شب باز باشد، مشمول پرداخت بهره می‌شود که به این اتفاق رول‌اور (Rollover) گفته می‌شود. زمان رول‌اور برای هر بروکر متفاوت است با این حال معمولا حدود نیمه شب به وقت گرینویچ محاسبه می‌شود.

واژه سوآپ در فارکس به اختلاف نرخ بهره بانکی بین دو ارز درگیر در یک جفت ارز معاملاتی به‌عنوان مثال دلار/ یورو مربوط می‌شود که با سود یا زیان برای هر تریدر همراه است.

راهی برای فرار از Swap

هر روز معاملاتی، ۲۴ ساعت به وقت محلی بروکر مورد استفاده شما است. در پایان هر روز کاری و شروع روز بعد (ساعت ۰۰:۰۰ به وقت بروکر) مبلغی به‌عنوان سوآپ به معاملات باز تعلق می‌گیرد.

بنابراین اگر تا قبل از پایان روز معاملاتی کارگزاری‌تان ، معامله را ببندید هزینه سوآپ شما صفر خواهد بود.

پس باید به تطابق ساعت انجام معاملات و ساعت پایان کار بروکر خود توجه داشته باشیم.

انواع سوآپ

سوآپ مثبت

زمانی که شما قصد خرید ارزی با نرخ بهره بالا و فروش ارزی با نرخ بهره پایین را دارید، نرخ سوآپ مثبت خواهد بود. در این نوع معامله شما در واقع ارز با نرخ بهره پایین را قرض گرفته‌اید و آن را به دارایی با نرخ بازدهی بالا تر تبدیل کرده‌اید. بنابراین بروکر به میزان سوآپ تعلق گرفته به شما، مبلغ را می‌پردازد.

سوآپ منفی

سوآپ منفی عکس سوآپ مثبت اتفاق می‌افتد، زمانی‌که شما قصد خرید ارزی با نرخ بهره پایین و فروش ارزی با نرخ بهره بالا را داشته باشید، نرخ سواپ منفی خواهد بود. درواقع شما ارزی با نرخ بهره بالا را قرض گرفته‌اید و آن را به ارزی با نرخ ارز پایین‌تر تبدیل کرده اید.بنابراین می‌بایست نرخ بهره ارزی که قرض گرفته‌اید را در قالب سواپ به بروکر پرداخت کنید.

نرخ سواپ آخر هفته (چهارشنبه)

در انتهای هفته کاری فارکس یعنی چهارشنبه‌ شب، نرخ سواپ ۳ برابر محاسبه می‌شود. چرا که تسویه معاملاتی که چهارشنبه شب باز مانده‌اند به روزهای شنبه و یکشنبه هفته آینده موکول می‌شود که بازار تعطیل است، بنابراین سواپ برای این سه شب اعمال می‌شود و نرخ سواپ آن سه برابر حساب می‌شود.

فرمول محاسبه سواپ در فارکس

در بازار فارکس نرخ سواپ تنها به میزان اختلاف نرخ بهره دو ارز نیست بلکه باید به میزان حجم انتخابی تریدر (Lot) و هزینه کارمزد بروکر هم توجه داشت.

مهم‌ترین فاکتور این فرمول تفاوت در نرخ سود ارزهای پایه و متقابل است، بنابراین مبنای سواپ تفاوت نرخ بهره بانک‌های مرکزی دو کشور است.

معمولا نرخ بهره یک ارز در طول سال یا حتی چندین سال بدون تغییر یا ثابت هستند. اما بر خلاف نرخ بهره فاکتور کارمزد کارکزاری یا Markup می‌تواند حتی بیشتر از یک‌بار در روز تغییر کند بنابراین نقش اساسی را در نتیجه سواپ ایفا می‌کند.

این فرمول در بین اکثر بروکرها برای محاسبه نرخ سواپ استفاده می‌شود اما با این حال پیشنهاد می‌شود به‌عنوان یک تریدر از بروکر خود بخواهید نحوه محاسبه سواپ در معاملات را برای شما توضیح دهد. با توجه به غیرمتمرکز بودن شبکه فارکس، یک نهاد و یک سری قوانین مشخص وجود ندارد و سیاست‌های بروکرها با یکدیگر متفاوت است.

البته در پلتفرم‌های مختلفی از جمله متاتریدر شما می‌توانید به سادگی نرخ بهره جفت‌ارز مد نظرتان را مشاهده کنید.

پیداکردن سواپ در پلتفرم معاملاتی متاتریدر

وارد برنامه متاتریدر شوید و در قسمت Market watch برروی جفت ارز مد نظرتان راست کلیک کرده و گزینه Symbols را انتخاب کنید.

با کلیک کردن بر روی علامت (+) کنار Forex را باز کنید و با انتخاب جفت ارز معاملاتی و کیلیک بر روی گزینه Properties می‌توانید نرخ سواپ را مشاهده کنید.

سواپ در حساب‌های اسلامی

حساب اسلامی به‌حساب‌هایی گفته می‌شود که هزینه‌ای به‌صورت سود دریافت نمی‌کنند.

مطابق با قوانین اسلام، مسلمانان از دریافت هر نوع بهره منع شده‌اند، بنابراین حساب‌های اسلامی ایجاد شده اند تا مسلمانان بتوانند از خدمات کارگزاران فارکس بهره‌مند شوند.

البته ناگفته نماند درست است ک این‌گونه حساب‌ها، حساب بدون سواپ هستند اما هیچ کارگزاری موسسه خیریه نیست! از راه‌های دیگری پول خود را دریافت می‌کنند به‌طور مثال کارمزد ثابت در هر معامله یا اسپرد بیشتر.

جمع‌بندی

در این مقاله متوجه شدیم که سواپ اختلاف بین نرخ بهره بانکی مفهوم سوآپ چیست؟ جفت ارزهای معاملاتی مدنظر ما در معاملات است و با توجه به نرخ بهره ارز‌ها در کشورهای مختلف اگر اختلاف مثبت شود به ما سود بهره تعلق می‌گیرد که می‌تواند در معاملات ما تاثیر گذار نیز باشد. همچنین درصورتی‌که مدت زمان معاملات ما قبل از زمان تسویه بانکی در بروکر باشد سواپ (چه مثبت چه منفی) به ما تعلق نمی‌گیرد.