شاخص سرمایه گذاری چیست؟

نرخ بازده سرمایه

شاخص بورس چیست؟ افزایش و کاهش شاخص بورس به چه معناست؟

اگر می‌خواهید به زبانی ساده بدانید که شاخص بورس چیست؟ و با شاخل کل بورس و شاخص بازار بورس آشنا شوید، این مطلب را مطالعه کنید.

این روزها بازار بورس بسیار رونق گرفته و میزان مراجعه مردم به کارگزاری‌های بزرگی مانند کارگزاری مفید و آگاه بیش از گذشته شده است. سرمایه‌‌گذاران بازار بورس برای کسب درآمد بیشتر از این بازار پرریسک معمولا عوامل مختلفی را مورد بررسی قرار می‌دهند. در واقع می‌توان گفت که موفقیت در این بازار نیازمند ارزیابی مستمر وضعیت بازار و روند قیمت یا سود سهام شرکت‌ها در دوره‌های مختلف است. یکی از مهم‌ترین ابزارهایی که در ارزیابی بازار سرمایه بسیار مفید است تحلیل شاخص بورس است.

شاخص بورس چیست؟

اصطلاح شاخص یا Index بیانگر عددی است که با استفاده از آن می‌توان تغییرات یک یا چند متغیر را در طول مدت‌زمان معینی اندازه‌گیری کرد. در بازار بورس هم شاخص‌های متعددی برای نشان دادن وضعیت عمومی این بازار وجود دارند. هر شاخص دارای فرمول محاسباتی خاص خودش است و هر کدام از آن‌ها جنبه‌های مختلفی از وضعیت گذشته و فعلی بازار بورس را نشان می‌دهند. در ادامه با ما همراه باشید تا شما را با تعریف هر کدام از این شاخص‌ها آشنا کنیم.

این مطلب را نیز مطالعه فرمایید: حجم مبنا چیست و چگونه آن را محاسبه و استفاده کنیم؟

شاخص کل یا TEPIX

برای آن که بدانید شاخص بورس چیست ، با ید با مفهوم شاخص کل یا TEPIX آشنا شوید. شاخص کل یا شاخص قیمت پرکاربردترین شاخص بورس است و بیانگر میزان تغییرات قیمت سهام شرکت‌های حاضر در بازار سرمایه است که می‌تواند بازدهی این بازار را نشان دهد. بنابراین اگر شاخص کل بورس در ابتدای سال ۲۰ هزار واحد باشد و در پایان سال با ۱۰ هزار واحد افزایش به ۳۰ هزار واحد برسد معنای آن این است که میانگین بازدهی بورس از محل افزایش قیمت سهام شرکت‌ها در آن سال ۵۰ درصد بوده است.

البته این نکته را هم باید ذکر کنیم که تاثیر شرکت‌های بزرگ در افزایش یا کاهش شاخص کل بسیار زیاد است و این امر شاید یکی از نقاط ضعف این شاخص باشد. برای مثال، اگر اکثر سهام بازار با درصدهای منفی معامله شوند، چند معامله با درصد مثبت بر روی سهام شرکت‌های بزرگ می‌تواند شاخص کل بورس را مثبت کند و برعکس. البته برای رفع این مشکل از شاخص کل هم‌وزن استفاده می‌کنند که در ادامه به آن اشاره می‌کنیم.

محاسبه شاخص کل: اگر بخواهیم شاخص کل را براساس فرمول بیان کنیم به صورت زیر خواهد بود:

( ارزش جاری بازار در زمان مبدا / ارزش جاری بازار سهام در زمان محاسبه )* 100 = شاخص کل

ارزش جاری بازار، از مجموع ارزش جاری شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس به دست می‌آید. خود ارزش جاری هر شرکت برابر است با حاصلضرب تعداد سهام آن شرکت در قیمت هر سهم شرکت. ارزش جاری بازار در زمان مبدا نیز مربوط به مجموع ارزش جاری شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس در سال پایه می‌شود. در بورس اوراق بهادار تهران، سال ۱۳۶۹ به‌عنوان سال پایه در نظر گرفته می‌شود.

شاخص کل (قیمت) هم‌وزن

شاخص کل هم‌وزن یکی دیگر از شاخص‌های مهم بازار بورس است که تاثیر همه شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس را به‌طور برابر در محاسبه شاخص کل در نظر می‌گیرد. بنابراین در این شاخص برخلاف شاخص کل، وزن و اندازه شرکت‌ها تاثیرگذار نیست و میزان بازدهی قیمت سهام شرکت‌ها بدون در نظر گرفتن بزرگی آن‌ها محاسبه می‌شود. بنابراین اگر شما از تمامی شرکت‌های حاضر در بورس به تعداد مساوی سهم داشته باشد، شاخص کل هم‌وزن میزان بازدهی آن سبد سهام را برایتان نشان خواهد داد.

این مطلب را نیز مطالعه فرمایید: تحلیل تکنیکال چیست و چگونه در آن حرفه‌ای شویم؟

محاسبه شاخص هم‌وزن: این شاخص از تقسیم سهام تعدادی شرکت خاص در دو سال و ضرب حاصل جمع در 100 به دست می‌آید.

(حاصل جمع سهم همان شرکت‌ها در سال دوم / حاصل جمع سهم شرکت‌ها در سال اول ) *100 = شاخص کل هم‌وزن

شاخص بازده نقدی

شاخص دیگر در بازار بورس شاخص بازده نقدی (سود) است. این شاخص برخلاف شاخص کل که میانگین تغییرات قیمت شرکت‌ها را محاسبه می‌کند، میانگین بازده سود نقدی پرداختی از سوی آن‌ها به سهامداران را نشان می‌دهد. بنابراین هر وقت شاخص سود نقدی رو به کاهش بود، به این معنی است که شرکت‌ها به‌طور میانگین سود نقدی کمتری بین سهامداران خود تقسیم کرده‌اند.

شاخص قیمت و بازده نقدی یا TEDPIX

شاخص قیمت همانطور که از نامش پیداست بیانگر میانگین تغییرات قیمت و بازده نقدی سهام شرکت‌های حاضر در بازار بورس است که می تواند بازده کل سرمایه گذاری بر روی اوراق سهام را در طی یک دوره معین نشان دهد. البته این شاخص نیز همان مشکل شاخص کل را دارد و تاثیرگذاری شرکت‌های بزرگ در آن بیشتر است.

این مطلب را نیز مطالعه فرمایید: هنگام قطعی اینترنت چگونه در بورس معامله کنیم؟

شاخص سهام آزاد شناور TEFIX

سهام آزاد شناور به سهام‌هایی گفته می‌شود که سهام‌داران قصد نگه‌داری آن را ندارند. در هر شرکت تعدادی از سهام‌داران، سهم‌های خریداری شده را حفظ می‌کنند. سهام آزاد شناور سهمی است که خریداران آن قصد نگه‌داری سهم را ندارند و احتمالا به زودی فروش می‌رود. در واقع سهمی که سهام دار قصد حفظ آن را ندارد به عنوان سهم آزاد شناور شناخته می‌شود.

محاسبه سهام آزاد شناور نیز مشابه با شاخص کل محاسبه می‌گردد، تنها تفاوت در آن جاست به جای استفاده از کل سهام منتشر شده در وزن دهی شرکت‌ها در سبد شاخص، سهم شناور آزاد شرکت‌ها محاسبه می‌شود و به این ترتیب شاخص سهام آزاد یا TEFIX به دست می‌آید.

شاخص ۵۰ شرکت فعال

این شاخص سطح عمومی قیمت ۵۰ شرکت فعال بورس را نشان می‌دهد. هر سه ماه یکبار، شرکت‌هایی که خرید و فروش سهام آن‌ها آسان‌تر و سریع‌تر از سایر شرکت‌ها صورت بگیرد در این شاخص قرار می‌گیرند. بنابراین فاکتور اصلی در انتخاب این ۵۰ شرکت، قابلیت نقدشوندگی آن‌هاست و این شاخص میانگین وزنی این ۵۰ شرکت را ارایه می‌کند.

بازده سرمایه گذاری (ROI) چیست و چه کاربردی دارد؟

یکی از دغدغه های اقتصاد ایران در این روزها، ایجاد ایده های خوب برای کارآفرینی و کمبود حمایت مالی از این ایده هاست. بسیاری از کارآفرینان معتقدند حمایت کافی از آن ها صورت نمی گیرد و از طرفی بسیاری از متخصصین کارآفرینی در داخل و خارج از کشور نیز بر این مسئله تاکید دارند.

سرمایه گذاری در این روزهای اقتصاد کشور کاری پر ریسک است و سرمایه داران ترجیح می دهند سرمایه خود را جایی قرار دهند که با کمترین میزان ریسک، بیشترین میزان سودآوری را کسب کنند. اما چطور میتوان از این مسئله مطمئن بود؟ در اقتصاد مفهومی وجود دارد که از آن با عنوان بازده سرمایه گذاری یاد می شود. نرخ بازده سرمایه گذاری مشخص می کند که سرمایه گذاری در یک پروژه چه نسبتی از سرمایه را به سرمایه گذار باز می گرداند؟

تا پایان این مطلب مفهوم بازده سرمایه گذاری را به طور کامل توضیح می دهیم و کارایی آن را مشخص می کنیم.

نرخ بازده سرمایه گذاری (Return Of Investment) چیست؟

نرخ بازده سرمایه گذاری، نرخ بازگشت سرمایه یا بازده سرمایه همه به یک مفهوم باز می گردند. ROI که مخفف انگلیسی Return of Investment است، در ساده ترین تعریف، معیار و نرخی است که با استفاده از آن کارایی و نتیجه بخش بودن یک سرمایه گذاری ارزیابی می شود. حتی اگر بخواهید بازدهی چند نمونه از سرمایه گذاری را با هم مقایسه کنید بهترین راه مقایسه بازده سرمایه گذاری آن هاست.

راستی اگر علاقه مندید با مبحث پروانه کسب بیشتر آشنا شوید همه جزئیات آن را در این مقاله ذکر کرده ایم.

فرمول محاسبه نرخ بازده سرمایه گذاری

اگر نگاهی به فرمول محاسبه نرخ بازده سرمایه گذاری داشته باشیم متوجه می شویم که ROI نسبت سود یک سرمایه گذاری را به هزینه ی آن بررسی و اندازه گیری می کند. فرمول محاسبه نرخ بازده سرمایه گذاری به شکل زیر است:

نرخ بازده سرمایه گذاری = (هزینه سرمایه گذاری – عواید حاصل از سرمایه گذاری) تقسیم بر هزینه سرمایه گذاری

در فرمول بالا منظور از عواید حاصل از سرمایه گذاری درآمدهای حاصل از فروش سرمایه است. به این معنی که برای مثال با قراردادن سرمایه در یک پروژه چه میزان از درآمد برای شما حاصل شده است. حاصل فرمول بالا عددی در قالب درصد است که امکان مقایسه بازده سرمایه گذاری در یک پروژه را با پروژه های دیگر امکان پذیر می کند. در حال حاضر محاسبه نرخ بازده سرمایه گذاری در بهترین نرم افزار حسابداری نیز موجود نمی باشد، چون این امکان در نرم افزار حسابداری کاربردی ندارد.

کاربرد نرخ بازده سرمایه گذاری چیست؟

همانطور که اشاره کردیم از این نرخ برای مقایسه بازدهی چند سرمایه گذاری استفاده می شود. از این نرخ در تهیه پروپوزال ها و طرح های تجاری استفاده می گردد و در برخی موارد حتی از این نرخ برای ارزیابی عملکرد مدیریتی در یک مجموعه و موفقیت آن مجموعه نیز استفاده می شود.

البته نرخ بازده سرمایه گذاری لزوما بر سود تمرکز ندارد و می توان معیار سود را با معیارهای متغیری همچون میزان سهم از بازار و … جایگزین کرد. بنابراین این فرمول در بررسی موفقیت سرمایه گذاری مورد استفاده قرار می گیرد، نه لزوما در میزان سود حاصل از سرمایه گذاری.

در این میان پیشنهاد می کنیم از نرم افزار حسابداری فروشگاهی سپیدار نیز دیدن کنید. امکانات این نرم افزار آن را در مقابل رقبا به بهترین نرم افزار حسابداری فروشگاهی تبدیل کرده است.

معایب و مشکلات بازده سرمایه گذاری چیست؟

با اینکه این فرمول به نظر ساده و دوست داشتنی این روزها در مباحث مختلفی مثل سرمایه گذاری در بورس، سرمایه گذاری در استارتاپ ها و سرمایه گذاری در بخش های مختلف کاربرد بسیاری دارد، اما مشکلات و معایبی هم دارد. با در نظر گرفتن این مشکلات در می یابیم که نباید مقایسه سرمایه گذاری ها تنها با استفاده از ROI و نگاه محدود به آن انجام گیرد.

1 – مشکل زمان در نرخ بازده سرمایه

یکی از مهمترین معایب و مشکلات نرخ بازده سرمایه گذاری لحاظ نکردن زمان است. در واقع اگر قرار باشد بازده سرمایه گذاری دو استارتاپ را مقایسه کنیم نمی توانیم متوجه شویم که هر کدام از نرخ های بازگشت سرمایه در چه مدت زمان اجرایی خواهد بود. در چنین وضعیتی این سوال مطرح می شود که سرمایه گذاری شماره 1 و سرمایه گذاری شماره 2 هر کدام در چه مدت زمانی سودآوری احتمالی را ارائه می دهند. البته این مشکل با توجه بیشتر به اعدادی که در فرمول وارد می شود تا حدی قابل حل است و می توان با استفاده هوشمندانه از اطلاعات عامل زمان را نیز در این فرمول در نظر گرفت.

2 – مشکل در محاسبه نتایج کیفی

اجازه دهید با یک موضوع این مشکل را روشن کنیم. فرض کنید در یک شرکت سیستم های کامپیوتری بسیار قدیمی هستند و کارمندان نمی توانند کار خود را با سرعت مناسبی انجام دهند. در این شرایط سرمایه ای برای خرید سیستم های جدید اختصاص داده می شود و سرعت کار کارمندان بیشتر می شود. در چنین شرایطی شاخص سرمایه گذاری چیست؟ می توان نرخ بازگشت بازده سرمایه گذاری را مقایسه کرد، چون میزان افزایش سرعت کار قابل اندازه گیری است. اما نمی توان تاثیری که خرید سیستم های جدید در روحیه کارمندان ایجاد کرده را بررسی کرد. در نتیجه می توانیم بگوییم که عیب دیگر نرخ بازده سرمایه گذاری این است که روشی برای محاسبه منابع غیر مالی و غیرکمی معرفی نمی کند.

یکی از نرم افزارهای مشهور سپیدار سیستم نرم افزار حقوق و دستمزد است. پیشنهاد می کنیم از امکانات این نرم افزار نیز مطلع باشید.

مزایای استفاده از نرخ بازده سرمایه گذاری

شاید معایب نرخ بازگشت سرمایه محدود به چند مورد باشد، اما مزایای آن بسیار بیشتر است. تطبیق پذیری، سادگی و سهولت در استفاده مهمترین مزیت نرخ بازده سرمایه گذاری است. امکان تفسیر ساده نتایج این فرمول عامل دیگری است که آن را به فرمولی کاربردی تبدیل کرده. علاوه بر این موارد همانطور که اشاره کردیم مهمترین مزیت نرخ بازده سرمایه گذاری درصدی بودن و مقایسه ای بودن آن است که باعث می شود سرمایه گذاران بتوانند با استفاده از اطلاعات حاصل از این فرمول محل سرمایه گذاری مورد علاقه خود را تشخیص دهند.

نرخ بازده سرمایه گذاری (نرخ بازگشت سرمایه) در بورس

می دانید که سرمایه گذاری در بورس چقدر برایتان سودآوری داشته؟ سرمایه گذاری در بورس نیز نوعی از سرمایه گذاری است که می توان برای بررسی عملکرد و میزان موفقیت آن نیز از ROI بهره گرفت.

آنچه تا اینجا از بازده سرمایه گذاری گفتیم مربوط به بازده سرمایه ای یا همان بازده قیمتی بود. اما برای محاسبه نرخ بازده سرمایه گذاری در بورس باید از بازده نقدی سرمایه گذاری استفاده کنیم که فرمول آن به شکل زیر است:

بازده نقدی = جریان نقد تقسیم بر قیمت خرید

بازده نقدی سودی است که به صورت جریانات نقد در دوره سرمایه گذاری به دست سرمایه گذار می رسد. البته ذکر این نکته واجب است که ممکن است در طول سرمایه گذاری جریان نقد دوره ای وجود نداشته باشد، در این صورت بازدهی نقدی برابر با صفر خواهد بود.

نرخ بازده سرمایه گذاری چیست؟ | نحوه محاسبه و کاربردهای ROI

همان طور که میدانید تصمیم گیری به اطلاعات مشخصی نیاز دارد و بدون این اطلاعات نمی توان تصمیمات درست و منطقی را اتخاذ نمود. البته در کنار جمع آوری و ارائه اطلاعات به تصمیم گیرنده، تشخیص نوع اطلاعات مورد نیاز برای تصمیم گیری نیز بسیار مهم است. اما نرخ بازده سرمایه گذاری چیست؟ در بحث حسابداری و اطلاعات مالی می‌توان این‌گونه بیان کرد که از جمله اهداف حسابداری مالی کمک به افراد برای پیش بینی بازده سرمایه گذاری است. در ادامه با نرخ بازده سرمایه گذاری بیشتر آشنا می‌شویم.

نرخ بازده سرمایه

مفهوم نرخ بازده سرمایه گذاری چیست؟

به کمک اطلاعات، تصمیم گیری انجام می‌شود. در کنار این اطلاعات هر فرد با توجه به ساختار ذهنی خود و چارچوب مشخص شده بر اساس آن تصمیم نهایی را اتخاذ می‌کند. همین اختلاف در ساختارهای ذهنی، باعث شده است عدم شناخت از طبیعت و ماهیت فرآیند تصمیم گیری به صورت یکی از مشکلات عمده در توسعه استاندارهای حسابداری مطرح شود. در زمینه‌های مالی نرخ بازده سرمایه گذاری یکی از معیارهای مهم در تصمیم گیری است.

بنابراین می‌توان بررسی نرخ بازدهی را یکی از روش‌های جمع آوری اطلاعات دانست. بازده را چشم پوشی از منافع فعلی به امید دستیابی به منافع بیشتر در آینده تعریف می کنند. بازده در سرمایه گذاری، همان نیروی محرکی است که در افراد برای سرمایه گذاری انگیزه ایجاد کرده و به نوعی پاداش برای سرمایه گذاران به شمار می‌رود.

نرخ بازده سرمایه گذاری نیز معیار و نرخی است که کارایی و اثربخش بودن سرمایه گذاری را محاسبه می‌کند. فرمول محاسبه بازده سرمایه گذاری خود تعریفی مناسب از این نرخ شاخص سرمایه گذاری چیست؟ را ارائه می‌دهد. این فرمول مطابق زیر است:

نرخ بازده سرمایه گذاری برابر است با سود خالص تقسیم بر ارزش دارایی‌هایی که سرمایه گذاری شده اند. بنا به تعریف نرخ سرمایه گذاری می توان از این نرخ برای مقایسه بازدهی سرمایه گذاری های متعدد، تدوین و ارائه پروپوزال و طرح های تجاری بهره گرفت. به عنوان مثال فردی برای سرمایه گذاری در بازار سهام و مقایسه بازدهی شرکت‌های مد نظر می‌تواند از این نرخ برای تصمیم گیری استفاده نماید.

نرخ بازده سرمایه و معایب

مزایا و معایب نرخ بازدهی سرمایه گذاری

پیش از لیست کردن مزیت‌ها و معایبی که برای این نرخ برشمرده‌اند، ماهیت این نرخ را در قالب بیان مثالی ساده توضیح می‌دهیم. این‌گونه در نظر بگیرید که شما در سال 97 استارت آپ خود را با سرمایه اولیه 100 میلیون تومان تأسیس می‌کنید. در پایان سال و با محاسبه تمام هزینه‌ها و مخارج انجام شده مشخص می‌شود عایدی شرکت در این سال 180 میلیون تومان است که حدود 30 میلیون تومان هزینه های کسب و کار (مانند حقوق و دستمزد، بیمه، اجاره بها) و 150 میلیون تومان نیز سود حاصل بوده است.

حال بر اساس فرمول گفته شده در بالا، میزان نرخ بازده سرمایه گذاری 1.5 است که با ضرب کردن عدد حاصل در صد می‌توان نرخ بازدهی سرمایه را به صورت درصد نیز بیان نمود.

در مثال دیگر تصور کنید فردی در سال 98 یک میلیارد سرمایه خود را در شرکت مشخصی سرمایه گذاری می‌کند که در پایان سال سود خالص فرد یک میلیارد و 200 میلیون تومان می‌شود. با محاسبه نرخ بازگشت سرمایه، برای این سرمایه گذاری ROI=1.2 می‌شود.

با توجه به اعداد و ارقام بالا متوجه می‌شویم برخلاف آنکه رقم سود حاصل از سرمایه گذاری مثال دوم بیشتر است اما با در نظر گرفتن نرخ بازده سرمایه گذاری و بازگشت سرمایه، سرمایه گذاری در مثال اول بازدهی سرمایه بالاتری دارد. حال با در نظر گرفتن این مثال‌ها بهتر می‌توان مزیت‌ها و معایب نرخ بازگش سرمایه را بیان نمود.

نرخ بازدهی سرمایه و مزایا

مزیت های نرخ بازده سرمایه

با توجه به کاربردی بودن این نرخ در محاسبات مالی می توان مزیت‌های متعددی را برای آن برشمرد که در زیر مهم ترین آنها لیست شده‌اند:

• درصدی بودن نرخ بازده سرمایه که امکان مقایسه کردن نرخ های مربوط به سرمایه گذاری های مختلف را فراهم می‌آورد.
• سادگی استفاده از این فرمول در محاسبه نرخ بازگشت سرمایه
• ساده بودن تحلیل و تفسیر نتایج حاصل از محاسبه فرمول نرخ بازدهی سرمایه که آن را به فرمولی با کاربرد فراوان تبدیل کرده است.

معایب نرخ بازده سرمایه

• تعریف نکردن زمان در فرمول نرخ بازده سرمایه

اگر به مثال‌های بالا دقت کنید، متوجه می‌شوید که سرمایه گذاری‌ها در دو سال مختلف انجام شده‌اند ولی در فرمول محاسبه نرخ بازگشت سرمایه هیچ اشاره‌ای به سال و مدت زمان سرمایه گذاری نشده است. به عبارت دیگر نمی‌توان در نرخ بازده سرمایه گذاری تعیین کرد که سود حاصل به ازای چه مدت سرمایه گذاری است.

می‌توان پیشنهاد کرد برای مقایسه دو نرخ سرمایه از تقسیم کردن نرخ بر بازه زمانی مشخص، نرخ بازدهی سرمایه برای یک بازه زمانی مشخص را محاسبه و بر اساس این نرخ سرمایه گذاری‌های مختلف را مقایسه نمایید.

• چشم پوشی از تاثیر ابعاد کیفی سرمایه گذاری

ایراد دیگر مطرح شده این است که در نرخ بازده سرمایه گذاری تنها ابعاد مالی مرتبط با سرمایه گذاری در نظر گرفته می‌شود، در حالیکه هر سرمایه گذاری ابعاد و جنبه‌های کیفی نیز به همراه دارد. به عنوان مثال گاهی مدیریت بخشی از سرمایه خود را به تغییر در ظاهر محیط شرکت و اهدائ هدایای مختلف به عنوان پاداش به کارکنان اختصاص می‌دهد. این نوع از سرمایه گذاری باعث تغییر در روحیه کارکنان و افزایش وفاداری آنها به شرکت و حتی بهبود کیفیت زندگی کاری کارکنان می‌شود که بر اساس فرمول نرخ بازده سرمایه نمی‌توان تاثیر این نوع از سرمایه گذاری‌ها را محاسبه نمود.

نرخ بازده سرمایه

هدف اصلی از سرمایه گذاری، رسیدن به بازده سرمایه گذاری بیشتر است. به همین دلیل ارزیابی بازده یک راه منطقی برای بررسی و مقایسه گزینه‌های مختلف سرمایه گذاری برای رسیدن به سود بالاتر است. بد نیست در انتهای مقاله نرخ بازده سرمایه گذاری به دو قسمت مختلف بازده سرمایه گذاری یعنی بازده کیفی و بازده کمی اشاره شود.

بازده کمی همان عایدی یا سودی است که به ازای دوره‌های زمانی مشخص به سرمایه گذار پرداخت می‌شود و نیز منفعت یا زیان سرمایه که به صورت افزایش یا کاهش قیمت دارایی‌ها بیان می‌شود. تمام مواردی که به اعتبار شرکت مانند سرقفلی، امتیازات اجتماعی و موارد مشابه دیگر بستگی دارد به عنوان بازده کیفی سرمایه در نظر گرفته می‌شوند.

از آنجا که مقیاس بازده از شاخص‌های مهم برای ارزیابی عملکرد مالی شرکت به شمار می‌رود، افزایش ثروت سهامداران هدف اصلی هر واحد تجاری در نظر گرفته می‌شود؛ بنابراین شرکت باید به گونه‌ای عمل کند که با رسیدن به بازده مناسب، ثروت سهامداران را افزایش دهد. به همین دلیل نرخ ROI یکی از شاخص‌های مهم در بازار سهام است که اطلاعات مالی شرکت‌ها را می‌توان با یکدیگر مقایسه و برای سرمایه گذاری بهتر تصمیم گیری نمود.

شاخص بورس چیست (Stock Market Index) و تغییرات آن چه معنایی دارد؟

ما در اینجا به معرفی و تعریف مفهوم شاخص بورس پرداختیم. نشانگری که تغییرات ایجاد شده در آن می تواند بیانگر وضعیت عمومی بازار بورس باشد. انواع مختلف شاخص از جمله، شاخص کل، شاخص قیمت، شاخص هم وزن، شاخص 50 شرکت برتر و شاخص 30 شرکت بزرگ را بررسی کردیم. تغییرات شاخص بورس و تأثیراتی که بر بازار می گذارد را نیز مورد مطالعه قرار دادیم.

شاخص بورس چیست (Stock Market Index) و تغییرات آن چه معنایی دارد؟

شاخص بورس چیست؟

اگر تا به حال وارد دنیای بورس شده اید و مفاهیم مختلف آن را فرا گرفته اید، حتماً کلمه ی شاخص بورس را بارها شنیده اید. مفهومی که هر وقت صحبت از بازار بورس و سرمایه گذاری در آن می شود حتماً از آن استفاده شده و به بالا و یا پایین رفتن آن اشاره می شود. به طور قطع می دانید که بورس بازار و یا بستری برای معامله بین دو فرد خریدار و فروشنده هست.

بازاری که در آن سهام شرکت های مختلف خرید و فروش می شود. با ورود به این بازار جملاتی مانند شاخص بورس برای مثال با ۱۰۹۴۴ واحد رشد به ۵۵۵، ۱۸۱.۵۸ واحد رسید را خواهید شنید؛ و اما این شاخص چیست؟ رشد و یا کاهش آن چه چیز را نشان می دهد؟ بالا بودن آن برای خرید سهم بهتر است یا پایین بودنش؟

این ها سؤالاتی هستند که حتماً بعد از ورود به بورس یا حتی قبل از آن ممکن است ذهن شما را درگیر کرده باشد. ما در این جا شما شاخص سرمایه گذاری چیست؟ را با مفهوم شاخص و تغییرات آن آشنا می کنیم. به شما می گوییم که نوسانات شاخص چه معنایی می دهد و چه زمانی برای خرید سهم و سرمایه گذاری مناسب تر است. پس در ادامه با ما باشید.

شاخص بورس چیست؟

کلمه ی شاخص که معادل انگلیسی آن index می باشد در واقع یک نشانگر است که می توان از طریق آن تغییرات یک یا چند متغیر را در یک بازه ی زمانی خاص بررسی کرد. پس می توان گفت شاخص یک معیار برای بررسی وضعیت متغیرهاست. حال به بررسی این کلمه در بازار بورس می پردازیم.

در این بستر شاخص ها نشان دهنده ی روند رشد و یا افت بازار هستند. گفتیم شاخص ها، بله زیرا برای بررسی اوضاع بازار بورس از چند شاخص استفاده شده که هر کدام از جنبه ای خاص رشد و یا افت بازار را بررسی می کنند. برای به دست آوردن هر کدام از این شاخص ها باید فرمول هایی خاص را به کاربرد و تحلیلی ویژه برای هر کدام وجود دارد.

در واقع با کمک همین شاخص هاست که می توان وضعیت بازار بورس را از گذشته تا کنون بررسی و تحلیل کرد. حال که به طور کلی با مفهوم شاخص بورس آشنا شده اید و از این امر که باید کارکرد هر شاخص را بدانید تا بتوانید آن را تحلیل کرده و از وضعیت بازار بورس با خبر شوید، آگاه شده اید، وقت آن رسیده است که به بررسی انواع شاخص بورس و توضیحی در مورد هر کدام بپردازیم. ما در اینجا تعدادی از پر اهمیت ترین شاخص ها را برای شما آورده‌ایم.(1) و (2)

انواع شاخص بورس

• شاخص کل

• شاخص قیمت

• شاخص هم وزن

• شاخص 50 شرکت فعال

• شاخص 30 شرکت بزرگ‌تر

شاخص کل

حتماً تا به حال عبارت شاخص بورس تهران را شنیده اید. شاخص کل درواقع همین شاخص می باشد. این شاخص پرکاربرد که یکی از رایج ترین اصطلاحاتی است که سرمایه گذاران در بورس به کار می برند بیانگر سطح عمومی قیمت و سود سهام شرکت های پذیرفته شده در بورس است. میانگین سود و بازدهی سرمایه گذاران در بورس از تغییرات شاخص کل به دست می آید.

این شاخص هم تغییرات قیمت سهام و هم سودهای سالیانه ای که شرکت ها به شما پرداخت می کنند را محاسبه می کند. با ذکر یک مثال شاید بهتر شاخص سرمایه گذاری چیست؟ با مفهوم آن آشنا شوید. تصور کنید که شما از هر کدام از شرکت های بورسی یک سهم را خریده اید. اگر برای مثال در ابتدای سال شاخص کل 1000 واحد باشد و در انتهای سال 1250 واحد بشود این بدین معناست که شما 25 درصد سود کرده اید؛ که البته سود همه ی سهم ها برابر نیست اما میانگین وزن دار رشد آن ها ۲۵ درصد می باشد . شاخص کل یک رفتار کلی و عمومی از بازار بورس را نشان می دهد.

وقتی تعداد تقاضا و خریدار بیش تر از فروشنده است، این نشانگر به سمت بالا می رود اما در حالت برعکس شاخص را به سمت پایین می کشد. پس به طور کلی با تغییر قیمت هر سهم و یا مقدار سود شرکت ها این شاخص تغییر می کند. نکته قابل توجه دیگر اشاره به این فرمول می باشد که هر چه شرکت ها بزرگتر باشند و سرمایه بیش تری داشته باشند، تأثیر بیش تری روی شاخص کل خواهند داشت؛ و اما نکته ی آخر در مورد شاخص کل این است که در هنگام بررسی این شاخص باید به این موضوع توجه کنید که این تغییرات شاخص است که برای ما اهمیت دارد نه خود عدد آن. (1) و (3)

شاخص قیمت در بازار بورس

با استفاده از این شاخص که یک از شاخص های مهم شاخص سرمایه گذاری چیست؟ در بازار بورس می باشد، می توان تغییرات قیمت را دنبال کرد. به همین دلیل است که اسم این نشانگر، شاخص قیمت هاست. به بیان دیگر شاخص قیمت بیانگر روند عمومی قیمت سهام تمام شرکت هایی که در بورس می باشند، است. برای مثال هر مقدار که شاخص قیمت رشد کند، سطح عمومی قیمت ها در بورس همان مقدار رشد کرده است.

پیش تر گفتیم که علاوه بر قیمت، سودی که شرکت ها به صورت سالیانه به شما پرداخت می کنند نیز در محاسبه شاخص کل مؤثر است. این دقیقاً همان قسمتی است که نشان دهنده ی تفاوت شاخص قیمت با شاخص کل است. در شاخص قیمت فقط قیمت سهام شرکت های بورسی در فرمول شاخص محاسبه می شود.

در این شاخص هم همانند شاخص کل هر چه شرکت ها بزرگتر و دارای سرمایه بیش تر باشند، تأثیر آن ها بر شاخص قیمت بیش تر خواهد بود.(4)

شاخص هم وزن

همانطور که قبل تر اشاره کردیم سهم شرکت های بزرگ در شاخص کل نسبت به شرکت های کوچک بیش تر است که خب این بدان معنی است که تغییراتی که در شرکت های بزرگ به وجود بیاید شاخص کل را تحت تأثیر قرار می دهد. برای مثال اگر شرکت های بزرگ سقوط کنند شاخص کل هم افت می کند ولی خب شرکت های کوچک اوضاع خوبی دارند و این جا افت شاخص کل شاید نتواند نشان از اوضاع بد بازار باشد.

به همین دلیل شاخص دیگری به نام شاخص هم وزن وجود دارد که در آن تمامی شرکت ها وزن مساوی دارند. این شاخص بر خلاف شاخص کل با حمایت از چند سهم دچار تغییر نمی شود و در نتیجه تعدادی از تحلیلگران شاخص هم وزن را ملاکی بهتر و دقیق تر برای بررسی اوضاع عمومی بازار می دانند.(3)

شاخص 50 شرکت فعال تر

بازار بورس هر سه ماه یکبار فهرست شرکت هایی را که در آن ها خرید و فروش آسان تر انجام می شود که به آن میزان نقد شوندگی می گویند، اعلام می کند.

این شاخص تغییرات سطح عمومی قیمت سهام شرکت هایی که نقد شوندگی بالاتری دارند را نشان می دهد. در حقیقت این شاخص از 50 شرکت با بیش‌ترین حجم معاملات تشکیل می شود.

شاخص 30 شرکت بزرگ

در این شاخص سطح عمومی سهام 30 شرکت بزرگ نشان داده می شود. ارزش بازار در این شاخص سرمایه گذاری چیست؟ 30 شرکت در مقایسه با سایر شرکت ها بیش تر است. ناگفته نماند که ارزش بازار از حاصل ضرب قیمت روز سهام در شرکت در تعداد سهام آن شرکت به دست می آید. برای مثال از کاربرد این شاخص می توان فرض کرد که شاخص کل مثبت بوده اما شاخص هم وزن منفی است. دلیل این اختلاف با بررسی شاخص ۳۰ شرکت بزرگ تر می تواند توجیه شود. (4) و (1)

پنج شاخص بورس

که در بالا از آن ها سخن گفتیم پر کاربرد ترین شاخص ها در بازار سرمایه هستند. قابل به عرض است که این ها تنها شاخص های بازار بورس نیستند و شاخص های دیگری هم وجود شاخص سرمایه گذاری چیست؟ دارد اما آن ها در بین سرمایه گذاران عام بورس خیلی کاربرد ندارند پس ما هم از معرفی آن ها خودداری کرده زیرا که از حوصله این بحث خارج است. البته حال که از انواع شاخص بورس سخن به میان آمده است بد نیست از دو شاخص صنعت و شاخص واسطه گری های مالی نیز صحبتی بکنیم.

شاخص صنعت بیانگر سطح عمومی قیمت سهام شرکت های فعال در بخش صنعت است. شرکت هایی که در صنایع مختلف مانند فلز سازی، پتروشیمی، خودرو سازی و. فعال هستند. شاخص واسطه گری مالی نیز عملکرد شرکت هایی که در حوزه مالی فعال هستند، مانند هلدینگ ها، لیزینگ ها و. را نشان می دهد.

قابل توجه است که در شاخص صنعت بانک ها، بیمه ها و شرکت های خدماتی نقشی ندارند. شاخص صنعت شاخصی است که برای سیاست گذارها حائز اهمیت می باشد. در نهایت همان‌طور که قبل تر هم ذکر کردیم یادتان باشد شاخص وضعیت کلی بورس را به ما نشان می دهد. مثبت یا منفی بودن آن صرفاً به معنای مثبت یا منفی بودن کل بورس نمی باشد و به همین دلیل هم شاخص های مختلفی وجود دارد که در واقع برای یک تحلیل کامل و عالی از بازار بورس بهتر است که تمامی شاخص ها یا حداقل پرکاربردترین آن ها که در اینجا نام بردیم، مورد بررسی قرار بگیرند. (4)

سرمایه گذاری بر اساس شاخص

قبل از شروع این بحث ابتدا به تعریف بازار خرسی می پردازیم. بازاری که در آن تمام شاخص ها پایین می آیند و اوضاع بورس رو به وخامت می رود. به این بازار، بازار خرسی می گویند. شاخص مثبت هیچ گاه به این معنا نیست که شما تماماً سود خواهید کرد؛ یعنی با وجود یک شاخص مثبت شما باز هم می توانید ضرر کنید و یا حتی در یک بازار خرسی می توانید سود کنید.

پس شاخص بورس معیاری برای بررسی هر مورد سرمایه گذاری به طور مجزا نیست. از میان سرمایه گذاری های مختلف، دو نوع به طور مستقیم با شاخص کل در ارتباط هستند. اولین مورد سرمایه گذاری بر اساس شاخص و دومین مورد سرمایه گذاری خرسی یا معکوس است. در مورد اول که آن را index investing می گویند، تمام تلاش فرد سرمایه گذار بر این است که تغییرات شاخص را به سبد خود وارد کند. پس با این حساب سبد او با بالا رفتن شاخص بالا رفته و با پایین آمدن آن نزول می کند.

این نوع سرمایه گذاری با تعداد زیادی سهم فقط می تواند امکان پذیر باشد. پرتفوی شخص برای این نوع از سرمایه گذاری باید از تمام سهم های شاخص ساز تشکیل شده باشد. خب با این تفاسیر این نوع معامله ها و سرمایه گذاری ها شاید برای یک شخص حقیقی خیلی ممکن و مقدور نباشد. پس با این حساب صندوق های سرمایه گذاری مشترک بهترین ابزار برای این نوع می باشند؛ و اما نوع دوم که آن را سرمایه گذاری معکوس می نامیم، دقیقاً برعکس نوع اول است.

به این معنا که تغییراتی بر عکس تغییرات شاخص در سبد وارد می شود. در واقع در این نوع، شخص سرمایه گذار سهمی که ندارد را می فروشد تا در آینده پول آن را پرداخت کند. پس به این ترتیب اگر قیمت سهم کم بشود او سود می کند. بازار های خرسی که در ابتدا به تعریف آن پرداختیم از این نوع سرمایه گذاری استفاده می کنند.(3)

جمع بندی

ما در اینجا به معرفی و تعریف مفهوم شاخص بورس پرداختیم. نشانگری که تغییرات ایجاد شده در آن می تواند بیانگر وضعیت عمومی بازار بورس باشد. انواع مختلف شاخص از جمله، شاخص کل، شاخص قیمت، شاخص هم وزن، شاخص 50 شرکت برتر و شاخص 30 شرکت بزرگ را بررسی کردیم. تغییرات شاخص بورس و تأثیراتی که بر بازار می گذارد را نیز مورد مطالعه قرار دادیم. حال که با این مفهوم آشنایی کامل دارید، می توانید در بازار بورس با تجربه تر عمل کنید. امیدواریم که این اطلاعات برای شما مفید بوده باشد.

شاخص سودآوری (Profitability Index) چیست و روش محاسبه آن چگونه است

شاخص سوددهی یک طرح سرمایه گذاری،نرخی است که از تقسیم ارزش فعلی خالص جریانات نقدی ورودی بر ارزش فعلی هزینهٔ سرمایه‌گذاری به‌دست می‌آید.

شاخص سودآوری یا PI ارتباط بین هزینه های سرمایه گذاری و عواید آتی طرح را نشان می دهد. شاخص سودآوری بزرگتر از ۱ پروژه مورد قبول و شاخص سودآوری کوچکتر از یک پروژه قابل قبول نیست.

فرمول محاسبه شاخص سودآوری:

بعنوان مثال یک طرح سرمایه گذاری با سرمایه گذاری اولیه ۱ میلیارد تومان و ارزش فعلی خالص جریانات نقدی آتی ۱,۵ میلیارد تومان شاخص سودآوری معادل ۱.۵ خواهد داشت و نشان می دهد که اجرای پروژه دارای توجیه است. شاخص سودآوری نشان می دهد که عواید حاصل از این سرمایه گذاری به ازائ هر یک ریال سرمایه گذاری معادل ۱.۵ ریال خواهد بود.

همانگونه که از نحوه محاسبه و فرمول شاخص سودآوری پیداست، PI نوع دیگری از محاسبه NPV می باشد. زمانی که NPV مثبت است PI بزرگتر از یک و زمانی که NPV منفی باشد PI کوچکتر از یک می باشد.

تفاوت میان شاخص سودآوری و NPV: شاخص سودآوری بازدهی طرح را بصورت نرخ نمایش می دهد و حجم سرمایه گذاری و میزان جریانات نقدی پروژه را نشان نمی دهد، در صورتیکه خالص ارزش فعلی پروژه یا NPV با واحد پولی در مقام مقایسه پروژه ها شاخص مناسب تری است.