اهرم مالی در بازار آتی
در مطالب “بازار آتی چیست؟“، “قراردادهای آتی زعفران در بورس کالا” و “قراردادهای آتی زیره سبز“ به توضیح قراردادهای آتی کالا پرداختیم. قرارداد آتی پسته از تاریخ ۲۱ مهر ۹۸ برای اولین بار در بورس کالا راه‌اندازی شد. با توجه به اینکه بورس کالا اهرم ۱۰ را برای شروع معاملات در نظر گرفت، این قرارداد با استقبال چشمگیر معامله گران مواجه شد. فعالان این بازار، در همان دو روز ابتدایی به‌عنوان خریدار بیش از ۱۰۰ درصد بازدهی را کسب نمودند. این بازدهی خاطره شیرینی را در ذهن دارندگان موقعیت خرید آتی پسته (تحویل آذر ۹۸) به ثبت رساند.
آتی پسته چیست؟
آتی پسته، مخفف قراردادهای آتی پسته است. قراردادهای آتی پسته، ابزار مالی مناسب برای باغداران پسته و مصرف‌کنندگان (صادرکنندگان) پسته است تا به‌وسیله آن بتوانند ریسک نوسانات قیمت را پوشش دهند. البته این ابزار مالی تنها برای باغداران و صادرکنندگان نیست؛ بلکه برای هر فرد ریسک‌پذیری که تمایل دارد در یک بازار دوطرفه، تنها با پرداخت بخشی از ارزش معامله اقدام به خرید و فروش نماید نیز مفید خواهد بود.
درواقع اگر باغداران پسته، قبل از برداشت محصول پسته، نگران کاهش قیمت پسته در فصل برداشت باشند، می‌توانند به‌وسیله قراردادهای آتی، قیمت فروش پسته خود را قبل از فصل برداشت مشخص نمایند. از سوی دیگر، چنانچه مصرف‌کنندگان پسته نگران افزایش قیمت پسته در آینده باشند، می‌توانند با استفاده از قراردادهای آتی پسته، قیمت خرید پسته را در آینده مشخص کنند.
به‌بیان‌دیگر قرارداد آتی پسته، قراردادی است که بین دو طرف بسته می‌شود و هریک از طرفین متعهد می‌شوند تا در یک تاریخ مشخص در آینده (به‌طور مثال ۳ ماه بعد) مقدار مشخصی (به‌طور مثال ۱ تن) پسته را باقیمتی مشخص (به‌طور مثال کیلویی ۱۰۰ هزار تومان) معامله نمایند.
نحوه معاملات قرارداد آتی پسته
با توجه به اینکه رد و بدل شدن پول و پسته بین طرفین قرارداد (خریدار و فروشنده) در آینده صورت می‌گیرد، لذا نیازی نیست که طرفین معامله هنگام بستن قرارداد، پول معامله و پسته را داشته باشند. این ویژگی سبب می‌شود که فروشنده بدون داشتن پسته و خریدار بدون داشتن وجه لازم برای خرید پسته، بتوانند اقدام به بستن قرارداد نمایند. ازآنجایی‌که طرفین قرارداد، ممکن است در تاریخی که هنگام بستن قرارداد توافق کرده‌اند، به تعهد خود عمل نکنند (به‌طور مثال خریدار وجه لازم برای خرید پسته و یا فروشنده میزان پسته مشخص شده را تحویل ندهد)، مبلغی جهت تضمین انجام تعهد نزد بورس کالا قرار می‌دهند. این مبلغ که به آن وجه تضمین گفته می‌شود، درصدی (معمولاً ۲۰ درصد) از کل ارزش معامله خواهد بود.
پس خریدار پسته و فروشنده پسته، می‌توانند از طریق معاملات قراردادهای آتی پسته در بورس اقدام به خریدوفروش پسته برای آینده نمایند. به‌شرط آنکه وجه تضمین لازم را نزد بورس بگذارند.
برای درک بهتر مطلب به مثال زیر توجه نمایید:
فرض کنید در تابستان، باغداران متوجه بالا بودن میزان محصول پسته خود و سایر باغداران می‌شوند. این موضوع سبب نگرانی باغداران از کاهش قیمت پسته در فصل برداشت می‌شود. در این شرایط باغداران می‌توانند با گرفتن کد آتی اقدام به اخذ موقعیت فروش در بازار آتی نمایند و از همان تابستان، پسته ای که پاییز به دست خواهد آمد را به فروش برسانند. البته باید خریداری وجود داشته باشد که حاضر شود پسته را برای پاییز باقیمتی که مورد تائید باغدار است از او خریداری کند. (با فرض اینکه باغدار حاضر است پسته را برای فصل برداشت با قیمت هر کیلو ۱۰۰ هزار تومان بفروشد)
از سوی دیگر صادرکننده پسته، ممکن است پیش‌بینی نماید که در پاییز، احتمال بهبود روابط سیاسی ایران با اهرم مالی در بازار آتی سایر کشورهای دنیا تقویت شود و علاوه بر این با فرض کشف خواص درمانی جدید برای محصول پسته، میزان تقاضا برای پسته ایران با افزایش همراه شود. ازآنجایی‌که با افزایش تقاضا برای پسته، قیمت آن نیز رشد می‌کند، لذا صادرکننده نگران افزایش قیمت در پاییز است. درنتیجه می‌تواند با اخذ موقعیت خرید در بازار آتی پسته، قیمت خرید پسته را برای آینده از الان مشخص کرده (هر کیلو ۱۰۰ هزار تومان) و مطمئن شود دیگر پسته را گران‌تر از قیمتی که از الان تعیین کرده است، نخواهد خرید.
درواقع باغدار پسته و صادرکننده پسته به دلیل دو پیش‌بینی متفاوت از هم می‌توانند اقدام به بستن قرارداد آتی پسته در بورس کنند. باغدار به‌عنوان متعهد به فروش و صادرکننده به‌عنوان متعهد به خرید وارد یک قرارداد تعهدی آتی پسته می‌شوند.
آیا بازار آتی پسته نقدینگی مناسبی دارد؟
در بازار بورس آتی پسته، علاوه بر باغداران و مصرف‌کنندگان نهایی پسته، افرادی وجود دارند که به‌عنوان سفته‌باز و نوسان گیر وارد این بازار می‌شوند. این دسته از افراد به‌منظور تحویل کالا و پول در روز سررسید قرارداد وارد این بازار نمی‌شوند. بلکه این افراد به‌منظور نوسان گیری، وارد بازار آتی می‌شوند و موقعیت‌های خرید یا فروش خود را قبل از تاریخ سررسید می‌بندند و از بازار خارج می‌شوند. این افراد نقدشوندگی بازار را افزایش می‌دهند و امکان اخذ موقعیت برای تولیدکننده و مصرف‌کننده واقعی را فراهم می‌نمایند.
فرض کنید با گذشت یک ماه از عقد قرارداد بین باغدار و صادرکننده، مشخص شود که پیش‌بینی صادرکننده صحیح بوده است و تقاضا برای پسته ایران با افزایش همراه شود. در این شرایط صادرکننده خوشحال است که پیش‌بینی‌اش صحیح از آب در آمده است. در این شرایط برخی از نوسان گیرها حاضر هستند که تعهد خریدار را که باقیمت ۱۰۰ هزار تومان منعقد شده است باقیمت بالاتری بخرند. در این شرایط اگر قیمت‌های پیشنهادی از سوی نوسان گیران بالاتر از قیمتی باشد که صادرکننده برای پسته چند ماه بعد پیش‌بینی می‌کند، صادرکننده، حاضر به واگذاری تعهد خرید خود به نوسان گیران می‌شود. با این انتقال تعهد از صادرکننده به نوسان گیر، اختلاف بین قیمت ۱۰۰ هزار تومان و قیمتی که نوسان گیر پیشنهاد می‌دهد (به‌طور مثال ۱۲۰ هزار تومان) به‌عنوان سود به‌حساب صادرکننده واریز می‌شود.
ممکن است نوسان گیری افت قیمت را برای روزهای آتی پیش‌بینی نماید. در این شرایط نوسان گیر حاضر است تعهد فروش باغدار را باقیمت فروش پایین‌تری از باغدار اخذ نماید. چراکه نوسان گیر بر اساس پیش‌بینی خود احتمال کاهش بیشتر قیمت پسته را دارد. درواقع نوسان گیران به‌صورت روزانه اقدام به خرید یا فروش موقعیت‌ها در بازار آتی پسته کرده و منجر به رشد حجم معاملات در این بازار می‌شوند. این فرآیند ممکن است بارها و بارها تا روز سررسید رخ دهد. به همین دلیل میزان معاملات نوسان گیران به‌مراتب بیشتر از میزان معاملات تولیدکننده و یا صادرکننده نهایی است.
خریدار و فروشنده در بازار آتی تا قبل از سررسید تنها به میزان وجه تضمین، لازم است وجه به‌حساب خود واریز کنند. همچنین خریدار یا فروشنده می‌تواند قبل از سررسید، با انتقال تعهد خود به دیگری (بستن موقعیت تعهدی خرید یا فروش) از بازار خارج شود و شناسایی سود (زیان) نماید. این ویژگی سبب می‌شود تا فعالان بازار آتی تنها با پرداخت درصدی از ارزش قرارداد (وجه تضمین) از سود ناشی از تغییرات قیمت قراردادهای آتی بهرمند شوند. به این ویژگی در بازار آتی، اهرم مالی می‌گویند.
سخن آخر
باغداران پسته و صادرکنندگان پسته به‌عنوان تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان اصلی پسته، جهت پوشش ریسک نوسانات قیمت، می‌توانند از قراردادهای آتی پسته استفاده نمایند. اگرچه انگیزه اصلی شکل‌گیری قراردادهای آتی جهت پوشش نوسان ریسک است؛ اما تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان اصلی، سهم کمی از معاملات آتی پسته دارند. نوسان گیران بیشترین سهم معاملات قراردادهای آتی پسته را به خود اختصاص داده‌اند. لازم به ذکر است وجود نوسان گیران در بازار آتی به دلیل تقویت نقدشوندگی، لازم و مفید است.
قرارداد آتی زعفران چیست و نحوه معامله در آن به چه صورت است؟
قرارداد آتی زعفران ابزار مالی جدیدی است که به یاری فعالان بازار بورس زعفران ایران آمده است. این بازار مالی به منظور کاهش ریسک نوسانات قیمتی برای تولیدکننده و مصرف‌کننده زعفران ایجاد شده است. در این بازار شما می‌توانید با پرداخت قسمتی از پول زعفران، تمام آن را تحت مالکیت خود درآورده و از نوسانات قیمتی آن سود برده و یا به عنوان تولیدکننده زعفران از نوسانات قیمتی در امان بمانید.
تاریخچه قراردادهای آتی
قراردادهای آتی در اواسط قرن 19 یعنی حدود 150 سال پیش با اصولی مشابه با بازارهای آتی امروزی انجام می‌شد و هر دو طرف متعهد در قرارداد از این معامله سود می‌بردند. بورس کالای ایران نیز در سال 1386 تشکیل شد. نخستین قرارداد آتی زعفران نیز با سررسید 20 شهریور 1397 در بازار به طور رسمی معامله شد.
از آن پس با وجود قرارداد آتی زعفران کشاورزان می‌توانند با تحویل زعفران خود به انبار‌ها و گواهی آن، زعفران خود را در بورس عرضه کنند. مصرف‌کنندگان زعفران نیز با قیمت توافقی امروز برای آینده زعفران مورد نیاز خود را خرید می‌کنند و این به معنی بی اثر شدن نوسانات برای تولید کننده و مصرف‌کننده زعفران می‌باشد.
قرارداد آتی زعفران
این قرارداد در بورس کالای ایران به صورت اهرم مالی در بازار آتی دوطرفه منعقد می‌شود. در این قرارداد یک شخص متعهد می‌شود در تاریخ سررسید مقدار معینی از زعفران را با استاندارد پایه مشخص شده و با قیمتی که امروز دو طرف بر سر آن توافق می‌کنند به فروش برساند و شخص خریدار متعهد مي‌شود زعفران را در تاریخ سررسید با قیمت مشخص خریداری کند.
قیمت زعفران در این بازار تابع عوامل مختلفی است و هرچه به سررسید تحویل زعفران نزدیک‌تر شویم قیمت‌ها واقعی‌تر می‌شوند. اصلی‌ترین عامل قیمت‌گذاری در این بازار قیمت دلار است. قسمت اعظمی از زعفران تولیدی ایران صادر می‌شود و قیمت دلار تاثیر به سزایی در ارزش زعفران در این بازار دارد.
در تصویر زیر استاندارد‌های لازم جهت تحویل زعفران به انبار را مشاهده می‌کنید.
نحوه انجام معامله در بازار قرارداد آتی زعفران
برای درک بهتر از فرایند خرید و فروش در این بازار با یک مثال قضیه را مطرح میکنیم:
یک کشاورز پیش‌بینی می‌کند در آینده‌ای نزدیک قیمت زعفران افت خواهد کرد و برای حفظ زعفران و سرمایه خود از این افت قیمتی زعفران خود را در بورس کالا به قیمت امروز و تحویل آینده عرضه می‌کند. او زعفران خود را با توجه پیش‌بینی خود از افت قیمتی با قیمت امروز عرضه کرده می‌کند. او برای این کار باید در بورس یک موقعیت تعهد فروش ایجاد کند.
حال طرف دیگر قضیه مصرف‌کننده زعفران است ( کارخانه صنایع تبدیلی زعفران و یا صادرکننده و…). پیش‌بینی او از قیمت آینده زعفران افزایش قیمت است، اوهم برای جلوگیری از ضرر افزایش قیمت در آینده، زعفران مورد نیاز خود را به قیمت امروز می‌خرد. او این کار را با ایجاد موقعیت تعهد خرید در بازار آتی زعفران انجام می‌دهد.
حداقل اندازه زعفران برای ورود به فرایند تحویل 100 گرم و معادل یک قرارداد می‌باشد.
هر دو طرف معامله نگرانی‌های خود از نوسانات قیمتی را با این قرارداد برطرف کردند.
ویژگی‌های قرارداد آتی زعفران
اهرم مالی
به طور کلی اهرم مالی ضریبی از ارزش کلی قرارداد است که باید آن را بپردازید تا قدرت مالکیت کامل آن قرارداد را داشته باشد. اهرم مالی در قرارداد آتی زعفران مقدار ثابتی نیست و با توجه به ارزش روزانه قرارداد و وجه تضمین مشخص شده از بورس کالا با فرمول زیر محاسبه می‌شود:
اهرم مالی = ارزش هر قرارداد / وجه تضمین اولیه
خب اینجا با طرح یک مثال قضیه را روشن‌تر میکنیم. وجه تضمین به ازای هر قرارداد زعفران پوشال 160000 تومان است و ارزش هر قرارداد امروز 700000 است حال باتقسیم این دو مقدار به عدد 4.375 می‌رسیم که اهرم این قرارداد است. و این یعنی شما با پرداخت 160000 تومان مالکیت قراردادی با ارزش 700000تومان را به دست می‌آورید و می‌توانید از منافع آن سود ببرید.
البته این مشخص است که در زمان تحویل زعفران باید تمام مبلغ را بپردازید.
پوشش ریسک برای طرفین
اصلی‌ترین هدف برای ایجاد این قراردادهای آتی کاهش ریسک نوسانات قیمتی برای تولیدکننده و مصرف کننده زعفران است و تولید کننده می‌توانند با ایجاد تعهد فروش زعفرانی که در آینده تولید خواهد کرد را به قیمت امروز بفروشد ومصرف کننده نیز زعفران مورد نیاز خود در آینده را با قیمت امروز خریداری کند.
وجه تضمین اولیه
وجه تضمین اولیه به ازای هر قرارداد 100 گرمی زعفران از سوی بورس کالا مشخص شده می‌شود و فردی که قصد معامله در این بازار را دارد باید این مبلغ را به حسابی تحت اختیار سازمان بورس واریز کند. در صورت عدم اجرای تعهدات هر شخص مبلغ ضمانت به نفع طرف مقابل برداشته می‌شود.
در طی معاملات هر روزه با اعلام قیمت تصفیه روزانه مبالغ این حساب‌ها و وجوه تضمین کاهش یا افزایش می‌یابند. وبا کاهش آن به 70 درصد وجه تضمین اولیه شخص موظف است حساب خود را شارژ کند.
قیمت تصفیه روزانه
در پایان هر روز قیمت پایانی هر قرارداد با توجه به معاملات آن روز محاسبه و اعلام می‌شود. و سود و زیان هرشخص محاسبه و بر روی حساب وی اعمال می‌شود. این مقدار با توجه به 30 %حجم معاملات انجام شده منتهی به پایان آخرین جلسه معاملاتی هر روز محاسبه می‌شود.
حداکثر نوسانات قیمتی در این بازار 5درصد نسبت به قیمت تصفیه روز قبل می‌باشد.
کارمزد معاملات
کارمزد معاملات قراردادهای آتی بسیار کم و ناچیز است. کارمزد هر معامله برای خریدار یا فروشنده 0.00068 از ارزش هر قرارداد می‌باشد.
سود حاصل از معاملات قرارداد آتی زعفران
سود حاصل از این معاملات نیز فرمول محاسباتی خاص خود را دارد. فرض کنیم شخصی به‌نام علی امروز با قیمت 8000تومن 100قرارداد زعفران را خریداری می‌کند و در چند روز آینده این تعهد خرید را با 100قرارداد تعهد فروش با قیمت 9000 تومان می‌بندد. اکنون سود حاصله او طبق فرمول زیر برابر است با 10 میلیون تومان.
اندازه قرارداد * (قیمت فروش-قیمت خرید) = سود حاصل
اندازه هر قرارداد زعفران از سوی بورس کالا 100 گرم اعلام شده است.
ساعات معاملاتی بورس کالا
زمان انجام معاملات در قراردادهای آتی زعفران بورس کالا از شنبه تا چهارشنبه از ساعت 10 الی 17و روز پنج‌شنبه از ساعت 10 الی 16و در آخرین روز معاملاتی 10 الی 15.30 می‌باشد.
نمای بازار معاملاتی
برای مشاهده نمای بازار معاملات آتی زعفران و آشنایی بیشتر با آن می توانید به سایت بورس کالای ایران و نمای بازار مراجعه کنید.
اهرم مالی در بازار آتی
یکی از اتفاقات ناخوشایند در بازار آتی، کال مارجین شدن معامله‌گران است. در واقع اگر معامله‌گری در این بازار بیش از ۳۰ درصد زیان کند، وضعیت حساب وی به اصطلاح کال مارجین می‌شود و باید طی مهلتی که کارگزار مشخص می‌کند، اقدام به خروج از وضعیت کال مارجین کند. در این مقاله به بررسی آخرین مهلت کال مارجین ها در بازار آتی می‌پردازیم. گفتنی است که این مهلت، طبق مفاد دستورالعمل اجرایی معاملات قراردادهای آتی در شرکت بورس کالای ایران ( سهامی عام) مشخص می‌شود.
در ادامه عناوین زیر را مشاهده خواهید کرد:
O آخرین مهلت کال مارجین ها در بازار آتی چه زمانی است؟
O کارگزاری چگونه مهلت کال مارجین را تعیین می‌کند؟
O مثال تعیین آخرین مهلت کال مارجین ها در بازار آتی
آخرین مهلت کال مارجین ها در بازار آتی چه زمانی است؟
بنا به دستورالعمل بورس کالا، آخرین مهلت کال مارجین‌ها جهت واریز وجه جبرانی یا بستن موقعیت‌های مازاد، بستگی به شرایط بازار و میزان ریسک معامله‌گران دارد. به همین دلیل، دستورالعمل بورس کالا در چند ماده به این موضوع پرداخته است. در ماده (۳۲ تبصره ۱) حداکثر زمان برای واریز وجه یا بستن موقعیت‌های مازاد، یک ساعت پس از شروع جلسه معاملاتی روز کاری بعد اعلام شده اما در راستای مدیریت ریسک معامله‌گران، در ماده‌های (۳۵ مکرر و ۳۵ مکرر۱) تعیین مهلت خروج از وضعیت کال مارجین به عهده کارگزار قرار داده شده است.
کارگزاری چگونه آخرین مهلت کال مارجین را تعیین می‌کند؟
طبق ماده مذکور، لازم نیست کارگزار حتی تا پایان جلسه معاملاتی صبر و سپس اخطاریه کال مارجین را برای معامله‌گر ارسال کند. در واقع طی هر جلسه معاملاتی کارگزار می‌تواند پس از به روز رسانی حساب‌ها و کال مارجین شدن وضعیت حساب، اخطاریه کال مارجین را برای معامله‌گران بفرستد و بنا به صلاحدید خود، مهلتی را برای واریز وجه جبرانی تعیین کند.
طبق دستورالعمل اجرایی معاملات قراردادهای آتی در شرکت بورس کالای ایران ( سهامی عام) ماده (۳۲) تبصره (۱): «وجه تضمین جبرانی، حداکثر تا یک ساعت پس از شروع جلسه معاملاتی روز کاری بعد باید پرداخت شود.»
ماده ۳۵ مکرر: بورس و کارگزاران می‌توانند در راستای مدیریت ریسک مشتریان در طی روز و به صورت مستمر، بر اساس قیمت تسویه لحظه‌ای اعلامی در مشخصات قرارداد، عملیات به روز رسانی موجودی محاسبه‌شده مشتریان را به شرح زیر انجام دهند:
در مورد موقعیت‌های تعهدی منتقل‌شده از روز قبل، تفاوت ارزش دارایی تعهدشده در «قرارداد آتی» را بر حسب تفاوت قیمت تسویه لحظه‌ای با قیمت تسویه روز معاملاتی قبل محاسبه و به موجودی محاسبه‌شده مشتریان منظور می‌کند.
در مورد موقعیت‌های تعهدی ایجادشده در روز جاری، تفاوت ارزش قرارداد اهرم مالی در بازار آتی با ارزش دارایی تعهدشده به «قیمت تسویه لحظه‌ای» محاسبه و به موجودی محاسبه‌شده مشتریان منظور می‌شود.
در صورتی که پس از انجام عملیات بندهای فوق «موجودی محاسبه‌شده مشتری» از سطح «حداقل وجه تضمین» کمتر شود، «اخطاریه افزایش وجه تضمین» به تشخیص اتاق پایاپای یا کارگزار، حسب مورد صادر و مراتب به مشتری اعلام می‌شود.
ماده ۳۵ مکرر ۱ – مشتری موظف است در صورت درخواست کارگزار، در مهلت زمانی اعلام‌شده، نسبت به واریز مابه‌التفاوت «موجودی محاسبه‌شده مشتری» تا سطح مجموع «وجه تضمین اولیه» و تضامین نقدی موضوع ماده ۱۳ مکرر به حساب عملیاتی خود اقدام کند. در صورتی که «مشتری» تا پایان مهلت زمان اعلامی کارگزار نسبت به واریز وجه مذکور و اصلاح موجودی حساب خود اقدام نکند، کارگزار می‌تواند برای بستن آن دسته از «موقعیت‌های تعهدی باز» مشتری که تعهدات وجه تضمین آن‌ها ایفا نشده است، اقدام کند.
بر اساس مفاد دستورالعمل اجرایی معاملات آتی، حداکثر مهلت واریز وجه جبرانی یا بستن موقعیت‌های مازاد در شرایط نرمال، یک ساعت پس از شروع جلسه کاری بعدی است. همچنین کارگزار می‌تواند طبق مفاد ماده (۳۵ مکرر۱) حداکثر مهلت تعیین‌شده را در راستای مدیریت ریسک معامله‌گران کمتر کند.
مثال تعیین آخرین مهلت کال مارجین ها در بازار آتی
آقای احمدی روز شنبه در قرارداد آتی زعفران نگین دی دو موقعیت خرید با قیمت ۱۳۰۰۰ تومان اخذ می‌کند. پس از اخذ موقعیت خرید، بازار با صف فروش مواجه می‌شود. سود و زیان آقای احمدی در پایان روز اول با مفروضات زیر به این شرح خواهد بود:
الف- قیمت تسویه: ۱۲۵۰۰ تومان
ب- وجه تضمین قرارداد آتی زعفران نگین: ۳۰۰۰۰۰ تومان
ج- حداقل وجه تضمین = ۲۱۰۰۰۰
سود و زیان روز اول= (قیمت تسویه – قیمت معاملات انجام شده)×اندازه قرارداد×تعداد موقعیت باز
زیان= (۱۳۰۰۰-۱۲۵۰۰)×۱۰۰×۲= ۱۰۰۰۰۰
آقای احمدی ۲ موقعیت خرید در قرارداد آتی زعفران نگین دی اخذ کرده و بنابراین، ۶۰۰ هزار تومان (۳۰۰۰۰۰×۲=۶۰۰۰۰۰) به عنوان وجه تضمین در حساب خود داشته است. با توجه به حداقل وجه تضمین ۲۱۰ هزار تومانی، اگر موجودی حساب آقای احمدی کمتر از ۴۲۰ هزار تومان شود حساب وی کال مارجین خواهد شد. پس از برداشت ۱۰۰ هزار تومان زیان از حساب اقای احمدی در پایان روز شنبه موجودی حساب وی به ۵۰۰ هزار تومان می‌رسد. در واقع وضعیت حساب آقای احمدی ات ریسک (At Risk) می‌شود.
فرض کنید در روز یکشنبه بازار آتی با صف فروش سنگین آغاز به کار کند. به این ترتیب در به روز رسانی نیم ساعت ابتدایی بازار، حساب آقای احمدی بر اساس قیمت تسویه ۱۱۸۵۰ (۱۲۵۰۰×۰۵/۰) تومان تسویه شود. در این شرایط، راس ساعت ۱۱ روز یکشنبه، موجودی حساب اقای احمدی برابر با ۳۷۰ هزار تومان (۱۳۰۰۰۰-۵۰۰۰۰۰=۳۷۰۰۰۰) می‌شود.
زیان = (قیمت تسویه روز قبل – قیمت تسویه ساعت ۱۱) ×اندازه قرارداد×تعداد موقعیت باز
زیان= (۱۲۵۰۰-۱۱۸۵۰)×۱۰۰×۲= ۱۳۰۰۰۰
از آن جایی که موجودی حساب آقای احمدی طی جلسه معاملاتی روز یکشنبه از حداقل وجه تضمین لازم (۴۲۰ هزار تومان) کمتر می‌شود، لذا وضعیت حساب وی کال مارجین می‌شود. در این شرایط کارگزار در راستای مدیریت ریسک اقای احمدی، طبق ماده ۳۵ مکرر دستورالعمل می‌تواند اخطاریه افزایش وجه تضمین را برای اقای احمدی ارسال و مهلتی را برای واریز وجه تضمین جبرانی به او اعلام کند. این مهلت می‌تواند یک ربع پس از ارسال اخطاریه افزایش وجه تضمین یا بنا به صلاحدید کارگزاری بیشتر (روز کاری بعد تا قبل از ساعت ۱۱) باشد. اگر معامله گر ظرف مهلت تعیین‌شده وجه تضمین جبرانی را واریز ننماید کارگزار می‌تواند موقعیت وی را در بازار با قیمت سرخط ببندد.
همچنین کارگزار می‌تواند تا اتمام جلسه معاملاتی صبر کند و پس از تسویه حساب نهایی، در صورت اهرم مالی در بازار آتی کال مارجین شدن وضعیت حساب آقای احمدی، مهلتی را برای واریز وجه جبرانی به اقای احمدی اعلام کند. این مهلت حداکثر تا ساعت ۱۱ روز کاری بعد خواهد بود. لازم به ذکر است کارگزار طبق ماده (۳۵ مکرر ۱) می تواند به طور مثال، تا ساعت ۱۰:۰۰ روز کاری بعد (دوشنبه) به آقای احمدی، مهلت واریز وجه جبرانی بدهد. اگر آقای احمدی تا ظرف مهلت تعیین‌شده وجه مورد نیاز را به حساب در اختیار بورس خود واریز نکند، کارگزار می‌تواند راس ساعت ۱۰:۰۰ برای بستن موقعیت مورد نیاز وی به قیمت سرخط اقدام به ثبت سفارش فروش کند.
سخن آخر
مهمترین نکات را اهرم مالی در بازار آتی درباره آخرین مهلت کال مارجین ها در بازار آتی بررسی کردیم. با توجه به تسویه حساب روزانه در بازار آتی و وجود اهرم مالی، در این بازار احتمال زیان‌های حتی ۵۰ درصدی (همچنین احتمال سودهای ۵۰ درصدی) در یک روز وجود دارد. به همین دلیل، لازم است معامله‌گران آتی کالا برای داشتن کنترل بیشتر بر پورتفوی خود، همواره وضعیت حساب خود را تحت نظر داشته باشند. با استفاده از قابلیت «پیش بینی وضعیت» که در مطلب « چگونه از کال مارجین شدن معاملات آتی کالا در امان بمانیم؟ » توضیح داده شد، معامله‌گران می‌توانند مدیریت بهتری بر وضعیت حساب و پورتفوی خود داشته باشند. با این حال اگر معامله‌گری کال مارجین شد، پیشنهاد میکنیم قبل از اتمام مهلت اعلام‌شده از سوی کارگزاری، با توجه به قیمت‌های مد نظر خود، برای واریز وجه جبرانی یا بستن موقعیت‌های مازاد اقدام کند.
بازار آتی چیست ؟ (آشنایی با قرارداد و معاملات آتی)
در این مقاله به معرفی و بررسی بازار آتی ، قرارداد آتی و معاملات بازار آتی می پردازیم. قراردادهای آتی یکی از انواع معاملات در بازارهای مالی است که این ابزار مشتقه بر روی سهام، کالاها اجرا می‌شود و از پیچیدگی خاصی برخوردار است.
قرارداد آتی (Future market) چیست؟
قرارداد آتی قراردادی است که فروشنده بر اساس آن متعهد می‌شود در سررسید معین، مقدار معینی از کالای مشخص (سکه طلا، زعفران) را به قیمتی که الان تعیین می‌کنند بفروشد و در مقابل طرف دیگر قرارداد متعهد می‌شود آن کالا را با آن مشخصات خریداری کند.
تاریخچه شروع معاملات آتی
در سال 1848 میلادی در شیکاگو تولیدکنندگان گندم برای فروش محصولات خود نیاز به بازاری داشتند تا معاملات نقدی را انجام دهند یعنی گندم بدهند و پول آن را بستانند. به تدریج کشاورزان (فروشندگان) و دلالان (خریداران) شروع به نوعی تعهد جهت دریافت وجه نقد خود در آینده گرفتند و زمینه معاملات آتی (Futures) را پایه ریزی کردند بدین معنی که: تولیدکننده موافقت نماید که محصول خود را به اهرم مالی در بازار آتی خریدار در تاریخ آینده (تاریخ تحویل کالا) با قیمت توافق شده بفروشد.
در این راستا، کشاورز از قبل می‌داند که وجه خود را دریافت می‌نماید و خریدار نیز از قیمت کالا باخبر می‌شود. این معامله برای هر دو طرف معامله سودمند است این نوع قراردادها به سرعت رایج گردید و قراردادها را قبل از تاریخ تحویل دست‌به‌دست چرخاند.
اگر دلالی احساس می‌کرد، نیازی به گندم ندارد، قرارداد خود را به فردی که گندم را نیاز داشت می‌فروخت، مشابه آن نیز، تولیدکننده که قصد عدم تحویل گندم را داشت مسئولیت تحویل واقعی گندم را به دیگری منتقل می‌کرد.
قیمت قرارداد وابستگی به وضعیت و حرکت قیمت گندم و سیستم عرضه و تقاضا در بازار داشت.
امروزه با پیشرفت این قراردادها و اضافه شدن آپشن های جدید شاهد محبوبیت این قراردادها هستیم.
مزیت‌های مهم بازار آتی وجود اهرم در معاملات (یعنی می‌توانیم با چندین برابر پول خود معامله کنیم) و دو طرفه بودن بازار (هم از بالا رفتن قیمت می‌توان سود کرد و هم از افت قیمت‌ها) هستند.
اهرم مالی بازار آتی چیست؟
چنانچه می‌دانید از اهرم در مواقعی استفاده می‌شود که می‌خواهیم با وارد کردن نیرویی کوچک، نتیجه‌ای بسیار بزرگ‌تر به دست آوریم. افراد با هوش مالی بالا همواره به دنبال یافتن فرصت‌های سرمایه گذاری با قابلیت اهرمی هستند، اهرم می‌تواند با تغییر در زمان، نتیجه نهایی، مواد اولیه و یا سرمایه اولیه، به سرمایه‌گذاران فرصت ثروتمند شدن دهد. همچنین استفاده اشتباه از وضعیت‌های اهرمی می‌تواند منجر به شکست‌های سنگین مالی شود، لذا افرادی با درجه ریسک پذیری بالاتر و هوش و ذکاوت بالا همواره به دنبال سرمایه گذاری های با اهرم بالاتر هستند.
بازار آتی این اهرم را از طریق سرمایه اولیه برای معامله گران ایجاد کرده است. یعنی با در اختیار داشتن مبلغ یک دهم قرارداد می‌توانند بر روی کل قرارداد سرمایه‌گذاری کنند و سود ۱۰ برابری و یا زیان ۱۰۰ برابری به حساب آن‌ها منظور گردد.
در معاملات آتی مشتری با اهرم مالی در بازار آتی واریز مبلغی به عنوان ضمانت نزد بورس کالا اقدام به خرید و یا فروش می‌نماید، در صورت پیش‌بینی درست قیمت، سود مشتری به حسابش واریز و در صورت زیان از مبلغ ضمانت مشتری برداشت و به حساب طرف مقابل واریز می‌گردد.
دو طرفه بودن بازار آتی به چه معناست؟
در بازار فیزیکی (نقدی) افراد وقتی محصولی را خریداری می‌کنند این انتظار را دارند که قیمت افزایش یابد تا آن‌ها با فروش در قیمت بالاتر سود کسب کنند. یعنی معامله گران فقط زمانی می‌توانند از بازار سود کسب کنند که قیمت‌ها رشد کند. ولی زمانی که قیمت در حال کاهش است عملاً نمی‌توانند انتظار سود داشته اهرم مالی در بازار آتی باشند.
برخلاف بازار نقدی در معاملات آتی، افراد می‌توانند هم در جهت افزایش قیمت و هم در جهت کاهش قیمت سود کسب کنند. یعنی وقتی قیمت افزایش می‌یابد افراد در قیمت پایین خرید خود را انجام داده و در قیمت بالاتر آن را به فروش می‌رسانند. از طرفی وقتی سرمایه گذاران پیش‌بینی می‌کنند که قیمت‌ها کاهش خواهد یافت، در قیمت بالاتر اقدام به پیش‌فروش سکه کرده و پس از کاهش قیمت‌ها اقدام به خرید همان تعداد سکه می‌کنند و از اختلاف بین فروش و خرید منفعت کسب می‌کنند. این سبب می‌شود که بدون توجه به شرایط اقتصادی شما بتوانید با تشخیص درست جهت بازار از حرکت قیمت‌ها در هر طرف کسب سود کنید.
وجه تضمین قرارداد آتی چیست؟
در قرارداد آتی به منظور اطمینان از انجام تعهدات، هر یک از طرفین معامله درصدی از ارزش قرارداد را به عنوان “وجه تضمین اولیه” نزد کارگزار سپرده‌گذاری می‌کنند که متناسب با تغییر ارزش قراردادهای آتی، حساب هر یک از طرفین تعدیل می‌شود. بر همین اساس مبلغ وجه تضمین اولیه متغیری است که بر اساس فرمول تسویه روزانه قراردادهای آتی در بورس کالا تعیین و اعلام می‌شود، بنابراین با کاهش قیمت‌ها، این مبلغ از حساب سپرده خریدار کسر و به حساب سپرده فروشنده افزوده می‌شود و بالعکس.
اساس تعیین قیمت معاملات بازار آتی چگونه است؟
قیمت قرارداد آتی یک کالا در بورس از طریق تعامل نیروهای عرضه و تقاضا در بازار طی یک جلسه معاملاتی به طور شفاف و آزاد تعیین می‌گردد. لازم به ذکر است که انتظارات مشتریان نسبت به شرایط کسب و کار در بازار، تغییرات قیمتی، تعدیلات فصلی و … نیز علاوه بر عوامل عرضه و تقاضای بازار نقش مهمی را در تعیین قیمت ایفا می‌کنند.
همچنین عوامل دیگری مثل شرایط تولید، عرضه محصولات جانبی، وجود محصول نهایی در بازار، در دسترس بودن نیروی کار، میزان موارد مصرف کالای مورد نظر، حمل و نقل، نرخ بهره و هزینه فرصت و سرمایه مشتریان بازار نیز نقش مهمی را در تعیین قیمت‌های آتی ایفاء می‌کنند.
ویژگی کالاهای پذیرفته‌شده در بورس چیست؟
در بورس کالا اقلام مختلف کالایی نظیر فلزات، کالاهای کشاورزی، محصولات صنعتی و معدنی قابل معامله و پذیرش هستند به شرط اینکه استانداردها و شرایط مورد نظر بورس را کسب نمایند. لذا ویژگی اصلی کالاهای بورسی احراز شرایط استاندارد بورس جهت معامله می‌باشد که این شرایط شامل کیفیت کالا، نحوه تحویل، اندازه قراردادها، کارمزدها، جریمه‌ها و … است.
بازار معاملات آتی مکانی معین برای خریداران و فروشندگان است و از طریق سامانه الکترونیکی دارای استاندارد بورس، معاملات آتی صورت می‌گیرد و این معاملات برای همه شرکت‌کنندگان در بازار به یک مفهوم عادلانه عرضه می‌شود.
مسئولیت بورس‌ها ایجاد بازاری عادلانه، با نظم و امنیت معاملاتی است. تمام بورس‌های دنیا توسط مقام ناظر کنترل و اداره می‌شوند. معاملات در بورس‌ها در اتاق پایاپای تسویه و تضمین می‌شوند؛ اتاق پایاپای در برابر خریدار نقش فروشنده و در برابر فروشنده نقش خریدار را ایفا می‌کند.
بازار آتی طرفداران زیادی دارد و این محبوبیت و استقبال به خاطر وجود مزیت‌های آن است ازجمله:
- معافیت مالیاتی
- تخصیص سود بانکی به مبلغی که در حساب در اختیار مشتری موجود است
- امکان برداشت یک روزه موجودی از حساب،
- کارمزدهای بسیار پایین
- امکان خرید و فروش نامحدود در هرروز معاملاتی
- واریز روزانه سود و زیان به حساب مشتری
- و …
معاملات طلای سرخ در تالار نقره‌ای
نخستین قرارداد آتی در دنیا به صورت سنتی روی محصولات کشاورزی صورت پذیرفت. در بورس کالای ایران نیز مطالعات گسترده‌ای روی دارایی‌های مختلف جهت پذیرش در قراردادهای آتی انجام شده که یکی از این دارایی‌ها در حوزه محصولات کشاورزی، زعفران است. معاملات زعفران در بورس کالای ایران هم به صورت گواهی سپرده کالایی و هم در بازار فیزیکی به صورت نقد، سلف و نسیه انجام می‌شود. از دیگر مثال‌های قراردادهای آتی قرارداد آتی سکه یا سهام است.
آیا تک نرخی شدن ارز، از جذابیت معاملات آتی سکه می کاهد؟
برخی عنوان می کنند که در صورت تک نرخی شدن ارز، بازار آتی سکه از رونق می افتد و دیگر جذابیتی برای سرمایه گذاران ندارد، اما این موضوع به چند دلیل اصلا منطقی نیست و معتقدم که هیچ گاه از جذابیت معاملات آتی سکه کاسته نخواهد شد.
برخی عنوان می کنند که در صورت تک نرخی شدن ارز، بازار آتی سکه از رونق می افتد و دیگر جذابیتی برای سرمایه گذاران ندارد، اما این موضوع به چند دلیل اصلا منطقی نیست و معتقدم که هیچ گاه از جذابیت معاملات آتی سکه کاسته نخواهد شد .
به گزارش پایگاه اطلاع رسانی بازار سرمایه (سنا)، کارشناس بازار آتی سکه با بیان مطلب فوق به «پایگاه خبری بورس کالای ایران» گفت: اشتباه کار اینجاست که برخی گمان می کنند، تک نرخی شدن ارز به معنای ثبات آن است، اما اصلا این طور نیست و امکان دارد دلار ۳۰۰۰ تومانی امروز - در زمان تک نرخی شدن ارز - هفته بعد به ۳۲۰۰ تومان برسد .
سیاوش سلیمانی ادامه داد: از طرف دیگر اگر نگاهی به روند حرکتی اونس جهانی در تاریخ بیاندازید، مشاهده می کنید اونس جهانی در هر ماه حداقل ۵ درصد نوسان دارد که با توجه به وجه تضمین ۲۰ درصدی قراردادهای آتی، امکان کسب سود ۲۵ درصدی از معاملات آتی آن هم فقط از نوسان اونس جهانی وجود دارد .
وی در این باره توضیح داد: در حال حاضر معاملات آتی سکه تنها بازار متشکل ایران است که اهرم مالی دارد به طوریکه معامله گر با یک سپرده اولیه ، می تواند معادل کل ارزش دارایی تعهد شده، کسب سود یا زیان کند. در حال حاضر نیز اهرم بازار با توجه به وجه تضمین ۲۰ درصدی، پنج است و به این ترتیب در صورت نوسان ۵ درصدی اونس جهانی با فرض به ثبات نرخ ارز، می توان ماهانه ۲۵ درصد سود از معاملات آتی سکه دریافت کرد .
معامله گر آتی سکه کارگزاری فارابی تاکید کرد: به این ترتیب یکی از جذابیت های بزرگ قراردادهای آتی، پرداخت بخشی از وجه برای انعقاد قرارداد است به طوریکه هر فردی می تواند با پول دو سکه، ۱۰ سکه در قراردادهای آتی معامله کند که این موضوع نیز نمی گذارد از جذابیت معاملات آتی سکه کاسته شود .
سلیمانی به راه اندازی قراردادهای آتی ارز اشاره کرد و گفت: یکی از برنامه های بورس کالا، راه اندازی معاملات آتی ارز است اما به هر حال تا زمانی که این بازار راه اندازی نشده، قراردادهای آتی سکه تا حدودی کار بازار آتی ارز را انجام می دهد، به طوریکه بازیگران و سرمایه گذاران در حال حاضر با توجه به تاثیرگذاری بالای قیمت دلار بر سکه، به جای ارز، سکه معامله می کنند .
وی در پایان گفت: با این تفاسیر به دلیل نوسان بالای قیمت اونس و دلار، هیچ گاه از جذابیت معاملات آتی سکه کاسته نخواهد شد و تک نرخی شدن ارز هم نمی تواند تاثیر زیادی در این روند داشته باشد .
دیدگاه شما