8 خطای مهم در روانشناسی بازارهای مالی
چقدر با 8 خطای مهلک در روانشناسی بازارهای مالی آشنا هستید؟ تمامی افراد به امید کسب ثروت وارد بازارهای مالی میشوند و شروع به معامله میکنند؛ اما فقط درصد کمی از آنها در این بازار دوام میآورند. معمولا بیشتر معاملهگران حداکثر بعد از 3 سال به حرفه معاملهگری پایان داده و با زیان از بازارهای مالی خارج میشوند.
اما راز اصلی موفقیت در بازارهای مالی چیست؟ بله، آموزش مهارت معاملهگری.
آموزش مهارت معاملهگری در بازارهای مالی یکی از مهمترین دلایل پیروزی و کسب سود در بلند مدت است.
اما نکته مهم دیگری نیز وجود دارد، تمامی افرادی که مهارتهای معاملهگری چون تحلیل تکنیکال و تحلیل بنیادی را یاد میگیرند، نمیتوانند در بازار موفق باشند.
دلیل اصلی ماندگاری معاملهگران در بازارهای مالی، تسلط بر علم روانشناسی بازارهای مالی است که در کنار مهارتهای معاملهگری کمک فراوانی به انجام معامله درست و موفق میکند.
علم روانشناسی بازارهای مالی معامله گران ناآگاه چیست؟
اگر معاملهگری در بازارهای مالی را شروع کرده باشید، مطمئنا با رفتارهای هیجانی سایر معاملهگران در حین معاملات مواجه شدهاید. از این دست رفتارهای هیجانی در بورس ایران بسیار دیده میشود.
روانشناسی بازارهای مالی به بررسی کنترل احساسات و نحوه واکنش معاملهگران در مواقع حساس بازار میپردازد. معاملهگران موفق علاوه بر تسلط کافی بر انواع روشهای تحلیل، بر علم روانشناسی بازارهای مالی نیز تسلط کافی دارند و این برگ برنده آنها در کارزار معامله است.
ما در این مقاله شما را با 8 نوع از خطاهای شناختی در روانشناسی بازارهای مالی آشنا خواهیم کرد. نکته قابل توجه این است که تمامی این خطاها بهصورت ناخودآگاه در ذهن ایجاد میشوند و معاملهگر شناختی نسبت به آن ندارد.
قطع به یقین همه ما در حین معامله شاهد رفتارهای عجیب خود بودهایم؛ رفتارهایی که هیچ کنترلی بر روی آن نداشته و بعد از انجام خطا متوجه آن شدهایم. برای مثال استراتژی دقیقی برای معامله تدوین میکنیم و تمام جوانب آن را میسنجیم؛ اما ناگهان برخلاف استراتژی خود عمل کرده و یک معامله سودده را با زیان ترک میکنیم.
برای جلوگیری از چنین خطاهایی به بررسی چند نوع از خطاهای پرتکرار روانشناختی خواهیم پرداخت.
اگر معاملهگری در بازارهای مالی را شروع کرده باشید، مطمئنا با رفتارهای هیجانی سایر معاملهگران در حین معاملات مواجه شدهاید. از این دست رفتارهای هیجانی در بورس ایران معامله گران ناآگاه بسیار دیده میشود.
روانشناسی بازارهای مالی به بررسی کنترل احساسات و نحوه واکنش معاملهگران در مواقع حساس بازار میپردازد. معاملهگران موفق علاوه بر تسلط کافی بر انواع روشهای تحلیل، بر علم روانشناسی بازارهای مالی نیز تسلط کافی دارند و این برگ برنده آنها در کارزار معامله است.
ما در این مقاله شما را با 8 نوع از خطاهای شناختی در روانشناسی بازارهای مالی آشنا خواهیم کرد. نکته قابل توجه این است که تمامی این خطاها بهصورت ناخودآگاه در ذهن ایجاد میشوند و معاملهگر شناختی نسبت به آن ندارد.
قطع به یقین همه ما در حین معامله شاهد رفتارهای عجیب خود بودهایم؛ رفتارهایی که هیچ کنترلی بر روی آن نداشته و بعد از انجام خطا متوجه آن شدهایم. برای مثال استراتژی دقیقی برای معامله تدوین میکنیم و تمام جوانب آن را میسنجیم؛ اما ناگهان برخلاف استراتژی خود عمل کرده و یک معامله سودده را با زیان ترک میکنیم.
برای جلوگیری از چنین خطاهایی به بررسی چند نوع از خطاهای پرتکرار روانشناختی خواهیم پرداخت.
8 نوع خطای روانشناختی در بحث روانشناسی بازارهای مالی
1- خطای دسترسی
خطای دسترسی یکی از سوگیریهای بخش ناخودآگاه مغز است که منجر به انجام معاملات غلط در بازار میشود. در این نوع خطا، ذهن انسان وقوع دوباره اتفاقاتی که در محیط اطراف رخ داده است را بسیار محتمل میداند؛ برای مثال شما اگر خبر مرگ فردی از بیماری سرطان را بشنوید، احتمال زیادی میدهید که خودتان نیز درگیر همین بیماری شوید.
این خطای ذهنی در روانشناسی بازارهای مالی نیز به همین شکل عمل میکند. استراتژیها و معاملات جدید معاملهگران معمولا تحت تاثیر معاملات اخیر آنها قرار میگیرد. اگر چند معامله اخیرمان سودده بوده باشد، احتمال زیادی خواهیم داد که معامله جدید نیز سودده باشد.
برای دوری از خطای دسترسی باید تمرین کنید که هر معاملهای مستقل از معاملات دیگر است و با روش و استراتژی مخصوص به خود انجام میشود.
2-عدم حساسیت به اندازه نمونه
در این نوع خطای روانشناختی، معاملهگر با انجام 3 معامله زیانده پی در پی به استراتژی خود شک کرده و درصدد تغییر آن برمیآید. اما نکته مهم و قابل تامل حجم نمونه است؛ اگر این 3 معامله زیان ده بین 10 معامله سودده باشد، تغییر استراتژی کار ناعاقلانهای است حتی اگر معاملات زیانده پشت سر هم اتفاق افتاده باشد.
شما بهعنوان یک تریدر ماهر برای تغییر استراتژی باید اندازه نمونه خود را بزرگ در نظر بگیرید؛ یعنی به جای در نظر گرفتن 10 معامله، معیار اندازهگیریتان 50 معامله اخیر باشد.
این یک امر طبیعی است که گاهی اوقات چند معامله پشت سر هم سودده یا زیانده باشد ؛ با چنین اتفاقاتی نباید کل استراتژی معاملاتی را زیر سوال برد.
3- سفسطه دست داغ
این خطای ذهنی بسیار شبیه خطای قبلی است. در این خطا معاملهگر با چند معامله سودده فکر میکند که جهت بازار را تشخیص داده و نیازی به بررسی بیشتر نیست. این اتفاق معمولا در بین معاملهگران تازهوارد بسیار معمول است.
در ابتدا که کمی با اصول معاملهگری آشنا میشوند و چند معامله ابتدایی سودده میشود؛ دیگر دست از یادگیری برمیدارند و با اعتمادبهنفس کاذب معاملات سنگین انجام میدهند. هر زمان که فکر کردید نیازی به یادگیری بیشتری ندارید، همان جا باید بایستید و چند قدمی به عقب بازگردید.
4- غالب شدن تصمیم جمع
غالب بودن تصمیم جمع نیز یکی از مهمترین خطاهای روانشناختی در بحث روانشناسی بازارهای مالی است. در این نوع خطا معاملهگر یک سهم را از هر نظری بررسی میکند اما به نتیجه خاصی نمیرسد؛ در این هنگام است که به سراغ معاملهگران دیگر رفته و از آنها درباره وضعیت بازار و سهم سوال میکند.
در نگاه اول شاید به نظر برسد که مشورت با دیگران کار درستی است؛ اما شما بهعنوان معاملهگر باید به یاد داشته باشید که انجام معامله صحیح علاوه بر تحلیل دقیق نمودارها به روانشناسی رفتاری، سرمایه و استراتژی معاملهگر بستگی دارد. هر معاملهگری با توجه خلقیات و میزان سرمایهاش استراتژی مناسب خود را انتخاب میکند.
پیروی از تصمیمات دیگر معاملهگران در حالی که استراتژی معاملاتی متفاوتتری نسبت به شما دارند، کار نادرستی است. در چنین مواردی میتوانید ازاستراتژی افراد ماهر معامله گران ناآگاه الگوبرداری کنید تا بتوانید در مواقع حساس از آنها مشورت بگیرید.
5- غرق شدن
غرق شدن یکی دیگر از خطاهای روانشناختی است که علاوه بر شغل معاملهگری در سیاست، اقتصاد و مباحث خانوادگی نیز تاثیر منفی دارد. در این نوع خطا افراد در عین اطمینان به غلط بودن مسیر از توقف اکراه دارند؛ تنها دلیل قانع کنندهای که آنها را از حرکت باز میدارد، هزینهای است که تا به اینجای مسیر صرف کردهاند.
در واقع انسانها به دلیل هزینههای قبلی حاضر به طی ادامه مسیر غلط هستند. اگر بخواهم مثال شخصی برای این خطای روانشناختی بزنم، باید به سراغ دوران تحصیلم در مقطع ارشد بروم.
در ابتدای ترم دوم دانشگاهم متوجه شدم، مهارتآموزی و ورود به بازار کار تاثیر بیشتری در پیشرفت زندگیام دارد تا ادامه تحصیل در مقطع ارشد؛ اما بهخاطر زحمات یک سالهام برای قبولی، تحصیل در مقطع ارشد را با هر سختی که بود ادامه دادم.
در بازارهای مالی نیز بسیار شاهد چنین اتفاقاتی بودهایم؛ برای مثال مواقعی که معاملهای زیان فراوانی به بار میآورد، معاملهگر به خرید سهم ادامه میدهد و با استراتژی میانگین کم کردن، روز به روز در باتلاق زیان فرو میرود یا به امید کسب سود در زمان مناسب از بازار خارج نمیشود.
6- تایید و تصدیق
در خطای شناختی تایید و تصدیق، معاملهگر در پی تحلیلهایی است که مهر تاییدی بر تحلیل وی زده باشد. برای جلوگیری از چنین خطایی باید فرد با جراتی باشید و از شنیدن تحلیلهای خلاف تحلیل خودتان نترسید. نظرات دیگران را بشنوید، در کمال آگاهی به بررسی دوباره سهم بپردازید و منطقیترین تصمیم را بگیرید.
7- اعتماد بیش ازحد
در این خطای روانشناختی در روانشناسی بازارهای مالی، معاملهگران دچار اعتمادبهنفس کاذب شده و دلیل اصلی ضرر و زیانهای خود را متوجه نمیشوند. معاملهگرانی که دچار خطای اعتماد بیش از حد هستند، دلیل معاملات زیانده را به محیط بیرونی ربط داده و دلیل تمام پیروزیها و معاملات سودده را هوش و مهارت کافی خود در تحلیل و تدوین استراتژی درست میدانند.
8- درک انتخابی
مغز انسان روزانه هزاران اطلاعات را از محیط اطراف دریافت کرده و به صورت انتخابی برخی از آنها را به سمت خودآگاه ارسال میکند. در خطای شناختی درک انتخابی، مغز انسان اطلاعاتی را در ذهن خودآگاه خود پررنگ جلوه میدهد که خودش دوست دارد؛ برای مثال معاملهگران معاملات زیانده خود را فراموش میکنند چون دوست ندارند باور کنند که دچار خطا شدهاند.
برای جلوگیری از چنین اتفاقاتی تمام اشتباهات خود را یادداشت کنید و قبل از تحلیل و انجام معامله آن را بهطور خلاصه مرور کنید، بعد از مدتی شاهد کاهش شدید خطاهای خود خواهید بود.
نتیجهگیری
این 8 مورد جزو مهمترین خطاهای روانشناختی هستند که ذهن بیشتر معاملهگران را به خود درگیر میکنند. اگر میخواهید عمر معاملهگریتان بالا باشد، باید اصول درست معاملهگری را فرا بگیرید. اصول درست معاملهگری جز با تلفیق مهارتهای تحلیل بازار و اصول روانشناسی ممکن نیست.
شما بهعنوان معاملهگر باید شخصیت و روحیه خود را بشناسید تا به درستترین شکل ممکن بتوانید به تحولات بازار واکنش دهید. آیا شما هم بهعنوان معاملهگر درگیر چنین اشتباهات روانشناختی شدهاید که باعث زیانده شدن معاملهتان شود؟
روشهایی برای غلبه بر استرس در معامله و تاثیرات آن در معاملات
اگر در یک حالت کلی و ایدهآل بخواهیم به بررسی عملکرد معاملهگران در بازارهای مالی بپردازیم، به مفاهیم پایهای و صحیحی میرسیم. در واقع میتوان نتیجه گرفت که هدف اصلی تمام معاملهگران، کسب سود از بازار است. اما وقتی از کلیات فاصله گرفته و به بررسی جزئیات میپردازیم، میبینیم که گاهاً در رفتار معاملهگران، میل به دریافت سود وجود ندارد. در واقع، اکثر معاملهگران با پیروی از احساسات، شایعات و ترسهای حاکم بر بازار، معاملات خود را قبل از رسیدن به سود میبندند و برعکس. بنابراین میتوان نتیجه گرفت که بیشتر حجم معاملات بازارهای مالی، از روی احساسات انجام میشوند، نه از روی منطق و تحلیل. اما برای این که بتوانیم درستترین رفتار ممکن را در معاملهگری انتخاب کرده و به غلبه بر استرس در معامله بپردازیم، به بررسی این معضل نیاز داریم. اگر این موضوع ذهن شما را هم درگیر کرده، با ما در ادامهی این مطلب همراه شوید.
چه عواملی باعث ایجاد ترس در معامله گران میشود؟
یکی از اصلیترین عواملی که باعث ایجاد ترس در معاملهگران و تریدرها میشود، «توجه بیش از حد به نتیجه معامله» است. در واقع اگر تریدر بیش از حد به سود حاصل از معامله خود نیاز داشته باشد یا معامله وی وارد یک روند نزولی شارپ شده باشد، ترس نمایان میشود. در اینصورت، معاملهگر بشدت روی نتیجه معامله خود حساس شده و دچار استرس و ترس میشود. دیگر عامل مهم که سبب بروز احساس ترس در معاملهگران میشود، «نظرات اطرافیان و اخبار در مورد سقوط بازار» است. در واقع، وقتی یک معاملهگر بیش از حد به نظرات دیگران گوش داده و آنها را در ذهن خود نشخوار کند، ترس وجود وی را فرا خواهد گرفت. چراکه معمولاً افراد ترسو و غیر حرفهای تمام افکار و نظرات منفی خود در مورد بازارهای مالی مانند بورس، کریپتو، فارکس و … را بازگو میکنند. بنابراین اگر به سخنان چنین افرادی گوش داده شود، حتماً ترس بهوجود خواهد آمد.
عوامل دیگری هم هستند که بر روی ایجاد حس ترس و استرس در تریدرها نقش دارند. اما دو عامل نامبرده از شدت بالاتری برخوردارند. در ادامه، با بررسی تأثیر احساسات معاملهگران، به شفافیت بیشتری در رابطه با این موضوع خواهیم رسید.
بررسی تاثیر احساسات معامله گران
شاید برایتان جالب باشد بدانید که رفتارهای احساسی معاملهگران بر روند بازار تأثیر میگذارد. در واقع، طبق آمارها، احساسات معاملهگران قبل از نقطه اوج بازار در مثبتترین حالت ممکن بوده معامله گران ناآگاه است. همینطور قبل از رسیدن بازار به کف قیمت، احساسات اکثریت بازار در منفیترین حالت ممکن قرار داشته است. این تأثیر شاید در موارد مختلف کم و زیاد شود. اما همیشه میتوان ردپای تأثیر کلی احساسات را در بازار مشاهده کرد. این مفهوم را در علم تحلیل و روانشناسی بازار، تحت عنوان احساسات بازار یا «Market Sentiment» میشناسند. میتوان گفت که تمام احساسات انسانی درگیر در معاملات بر روند بازار تأثیر دارند. از جمله این احساسات میتوان موارد زیر را نام برد:
میبینید که بیشتر احساسات بازار، منفی هستند. در واقع احساسات منفی، بیشتر از احساسات مثبت بر تریدرها مسلط میشوند. به همین خاطر است که تأثیر احساس بر روند معاملهگری را به عنوان یک معضل میشناسیم. این احساسات سبب میشوند تا معامله گران ناآگاه تریدر نتواند بهصورت صحیح و اصولی در بازار فعالیت کند. همین موضوع سبب شده تا غلبه بر استرس در معامله اهمیت پیدا کند.
سرمایه گذار احساسی چه ویژگیهایی دارد؟
شاید شما در حین معامله حس کنید که درگیر یکی از احساسات منفی بازار شدهاید، اما از این بابت مطمئن نباشید. در واقع نمیدانید که آیا شما یک سرمایه گذار احساسی هستید یا خیر. برای کسب اطمینان در این باره، میتوانید رفتارهای زیر را مورد بررسی قرار دهید:
- وقتی قیمت اُفت میکند، بلافاصله معاملهتان را میبندید
قیمتها در بازار مدام دچار نوسان میشوند. شما زمانی باید دارایی خود را بفروشید و معامله را ببندید که به این نتیجه برسید، وقت فروش فرا رسیده است. اما اگر شما صرفاً بخاطر این که کمی معاملهتان وارد زیان شده، آن را میبندید، پس یک سرمایه گذار احساسی هستید.
- به شدت به اخبار بازار اهمیت میدهید
اگرچه برای یک تریدر، خواندن و دیدن اخبار بازار اهمیت دارد. اما اگر این حالت از حد گذشته باشد، میتوان آن را به درگیری احساسی معنا کرد. اگر شما یک تریدر تحلیلگر هستید، گوش دادن به برخی اخبار برایتان ضروری است. اما تمرکز شدید روی تمام اخبار بازار، از شما یک سرمایه گذار احساسی میسازد.
- هنوز معاملهتان وارد سود یا زیان نشده، اما بشدت خوشحال یا ناراحت هستید
شاید تصور کنید که خوشحال بودن در معاملهگری بهتر از نگران بودن است. اما اگر خوشحالی شما بیمورد و غیرعادی باشد، باز هم میتوان آن را به درگیری احساسی نسبت داد. وقتی شما معاملهای را در یک قیمت خاص باز میکنید و امکان میدهید که معامله شما وارد سود شود؛ اما هنوز به سود نرسیده، شما از خوشحالی سر از پا نمیشناسید، یعنی شما یک سرمایه گذار احساسی هستید. این احساس بهصورت عکس برای زیان تحقق نیافته هم میتواند همین نتیجه را داشته باشد.
- هر خبر بدی که میشنوید، احساس ترس میکنید
خبرهای بد همیشه در بازار وجود دارند. اگر شما با شنیدن هر بر خبر بد، سراسیمه و نگران میشوید، پس شما یک تریدر احساساتی هستید. این در حالی است که یک تریدر حرفهای با شنیدن خبرهای بد، پیامد آن خبرها معامله گران ناآگاه را بهصورت واقع بینانه مورد بررسی قرار میدهد. آنگاه متناسب با آن پیامد، رفتار درست را انتخاب میکند.
- مدام پیگیر قیمت داراییهایتان هستید
رصد کردن مداوم قیمت سهام، ارز یا هر دارایی که دارید، احساساتی بودن شما را ثابت میکند. همچنین اگر مدام نظر دیگران را در مورد بازار جویا میشوید، همین نتیجه را میتوان از رفتار شما برداشت کرد.
- سهامتان اُفت زیادی را تجربه کرده، اما مایل نیستید آن را بفروشید
وابستگی عاطفی و شخصی به داراییهای مالی، یکی دیگر از نمودهای رفتار احساسی در بازار است. این در حالی است که معامله گران ناآگاه یک دارایی خاص را باید بخاطر پتانسیلهای رشدی که دارد نگهداری کرد. حالا اگر یک دارایی، ارزش نگهداشتن را نداشته باشد، باید آن را از پرتفوی خارج کرد.
شاید تصور کنید که ترس در معامله، خطرناکتر از هر حس دیگری است. اما دیگر احساسات نیز میتوانند خطرناک باشند. اگر شما یکی یا چند مورد از نمونههای گفته شده را در خود میبینید، نگران نباشید. چراکه با استناد به راهحلهایی که در ادامه مطرح میکنیم، میتوانید از یک سرمایه گذار احساسی به یک سرمایه گذار حرفهای و مصمم تبدیل شوید.
راههای غلبه بر استرس در معامله
خوشبختانه راههای زیادی برای غلبه بر استرس در معامله وجود دارد. اما در اینجا صرفاً به برخی از کاربردیترین راههای غلبه بر استرس در معامله میپرازیم. با این راهکارها میتوان ترس در معامله یا هر احساس دیگری در حین معامله را نیز کنترل کرد. این راهحلها به قرار زیر هستند:
وقتی شما یک تریدر مبتدی باشید و سرمایه قرض یا وام را وارد مسیر معاملات خود کنید، هرگز نمیتوانید از تأثیر احساسات در امان بمانید. بنابراین اگر در مراحل ابتدایی فعالیت خود هستید، صرفاً با سرمایه شخصی خود معامله کنید. اگر به یک تریدر فوق حرفهای تبدیل شدید، آنگاه میتوانید با اطمینان خاطر از سرمایه دیگران هم سود بدست بیاورید.
یکی از دلایل عمدهای که سبب میشود افراد برای معامله وام یا قرض بگیرند، مبلغ کم سرمایه اولیه خودشان است. اما کم بودن سرمایه به معنی ناتوانی شما نیست. شما میتوانید در برابر سرمایه اندک خود، سودهای اندکی هم بدست بیاورید و کمکم آن را افزایش دهید. پس معامله با سرمایه کم، نه تنها عیب نیست، بلکه یک مزیت بزرگ برای افراد تازهکار است. باید بدانید که اگرچه سرمایه زیاد، سود زیادی را به همراه دارد و برعکس. این موضوع به معنای درگیری احساسی ناخودآگاه برای یک تریدر است.
سعی کنید به جای گریز از موقعیتهای معاملاتی ریسکپذیر، از آنها درس بگیرید. اگر به فکر یادگیری باشید، حتی معاملات زیانده هم نمیتوانند شما را ناراحت کنند.
متأسفانه بسیاری از افراد با اهداف اشتباهی به بازار ورود میکنند. همین موضوع هم سبب میشود تا نیازمند راههای معامله گران ناآگاه غلبه بر استرس در معامله شوند. اگر هدف شما لذت بردن از معامله باشد، هرگز ترس در معامله را تجربه نخواهید کرد. اگر ترس را هم تجربه کنید، از آن یک تجربه بزرگ خواهید ساخت. توصیه ما به شما این است که از تمام رفتارهای معاملاتی خود لذت ببرید تا بتوانید رشد کنید.
برخی از تریدرها تصور میکنند که معامله آنها همیشه معامله گران ناآگاه باید با سود همراه باشد. به همین خاطر وقتی ضرر میکنند، بیش از اندازه ناراحت یا احساساتی میشوند. اما اگر شما بپذیرید که زیان هم بخشی از فعالیت ترید و معامله است، راحتتر با آن کنار میآیید. آنگاه زیانها نمیتوانند به ناراحتی و کسالت شما بینجامند.
داشتن استراتژی در معامله میتواند به معنی تعیین حد سود و زیان در معامله، بازه زمانی سرمایه گذاری، مبلغ هر سرمایه گذاری و …. باشد. در هر صورت، اگر برای معاملات خود هدف و طرح منظمی داشته باشید، راحتتر میتوانید در بازار فعالیت کنید. تریدری که استراتژی داشته باشد و بتواند به استراتژیهای خود پایبند باشد، حتماً موفق خواهد شد!
سخن نهایی
موضوع غلبه بر ترس در معامله، برای تریدرها از اهمیت بالایی برخوردار است. چراکه اکثر تریدرهای مبتدی درگیر احساسات میشوند. اگر شما یاد بگیرید از روشهای غلبه بر ترس در معامله استفاده کنید، کمکم از زیانهای شما کاسته شده و به سودهای شما افزوده خواهد شد. چراکه هرچقدر کمتر درگیر احساسات شوید، تصمیمهای درستتری خواهید گرفت. در این مطلب به بررسی برخی تأثیرات و راهحلهای غلبه بر استرس در معامله پرداختیم. شما میتوانید بسته به نوع احساسی که درگیر آن میشوید، راهحل مناسب را پیش بگیرید. هر سؤال، ابهام، ایده یا تجربهای در رابطه با غلبه بر استرس در معامله دارید، آن را با ما و دیگر کاربران به اشتراک بگذارید.
دیدگاه شما