مثالی برای شاخص کل بورس

مفهوم شاخص در بورس ایران

یکی از مفاهیم و اصطلاحات رایج در بورس ایران اصطلاح شاخص بورس است. حتما در برنامه های خبری و یا در روزنامه ها درباره تغییرات شاخص بورس اوراق بهادار شنیده اید. اینکه شاخص بورس چند واحد رشد داشته و یا با افت مواجه شده است. با مطالعه این مقاله درباره شاخص بورس، انواع شاخص و تحلیل آن صحبت می‌کنیم.

شاخص ها ابزاری برای بررسی تغییرات هستند که در ارزیابی های اقتصادی یا اندازه گیری و تحلیل یک بازار قابل استفاده هستند. شاخص بورس نیز به عنوان یک شاخص با اهمیت، اندازه تغییرات قیمت سهام موجود در بازار بورس و اوراق بهادار را نشان می دهد.

در واقع، دلیل اهمیت شاخص بورس این است که سهام مبادله شده در بورس را بررسی می کند و اطلاعات کلی در مورد رشد یا افت بازار به ما ارائه می دهد.

شاخص های سهام یکی از مهم ترین معیارهای سنجش عملکرد بورس هستند و به آن «دماسنج وضعیت اقتصادی کشورها» می گویند.

شاخص چیست؟

شاخص یک معیار آماری و به معنای نماگر یا نشانگر (Index) است و در حالت کلی عددی است که با استفاده از آن می‌توان تغییرات ایجاد شده در یک یا چند متغیر را طی یک بازه زمانی خاص مشاهده کرد. معمولاً یکی از معیارهای رکود و یا رونق اقتصادی در بازار سرمایه از طریق شاخص‌ها مشخص می‌شود؛ به بیان دیگر فعالان بازار سرمایه از این طریق می‌توانند وضعیت کلی بازار را بسنجند و حتی تغییرات احتمالی قیمت‌ها را در آینده دنبال کنند.

کاربرد شاخص

اعداد شاخص از بیانگر اطلاعات عمومی و کلی در مورد ساختار بازار است. معمولاً از کاهش شاخص با عنوان رکود بازار و از افزایش آن با عنوان رونق اقتصادی یاد می‌شود.

شاخص ابزاری است برای مقایسه تغییرات بین دو پدیده در دو زمان متفاوت

با بررسی شاخص تغییرات احتمالی قیمت‌ها در آینده را می‌توان پیش‌بینی کرد.

شاخص ابزاری برای مقایسه تغییرات گروهی چند پدیده با یکدیگر است. حتی با استفاده از شاخص می‌توان صنعت‌های مختلف را با یکدیگر مقایسه کرد.

افرادی که در بورس سرمایه‌گذاری می‌کنند باید به کاربرد هر شاخص توجه کنند و با استفاده از آن به تحلیل وضعیت بورس بپردازند و با توجه به اینکه سهام چه شرکت‌هایی در شاخص موردنظر تأثیرگذار بوده‌اند تفسیر لازم را از شاخص موردنظر داشته باشند.

شاخص بورس چیست؟

شاخص‌های بورس معیارهای مهمی هستند که می‌توان وضعیت گذشته و حال مثالی برای شاخص کل بورس بورس را از جنبه‌های مختلف، بررسی و تحلیل کرد و حتی با کمک روش‌های نموداری روند آینده بورس را پیش‌بینی کرد.

بنابراین شاخص های بورس و نوسانات آنها در تصمیم گیری سرمایه گذاران بسیار حائز اهمیت است. معامله گران در تحلیل شاخص‌های بورس باید به کارکرد هر شاخص توجه کافی داشته باشند زیرا هر کدام وضعیت بورس را از جنبه خاصی نشان می دهند. شاخص بورس تغییرات کلی بورس را نشان می‌دهد که با رشد و یا افت مواجه شده است.

در نظر داشته باشید که در بورس تنها یک نوع شاخص وجود ندارد بلکه چند شاخص وجود دارد که شرایط بورس را از جنبه‌های متفاوت بررسی می‌کند.

محاسبه انواع شاخص‌های بورس بر اساس فرمول‌های قراردادی انجام می‌گیرد و هر شاخصی بنا بر داده‌ها و فرمول مورد استفاده می‌تواند گویای تغییرات خاصی باشد؛ لذا به غیر از شاخص کل قیمت که نشان‌دهنده تغییرات قیمت کلیه شرکت‌ها می‌باشد بقیه شاخص‌ها بنا بر نوع محاسبه و شرکت‌هایی که در آن مورد محاسبه قرار می‌گیرند باید تفسیر شوند.

با تحلیل این شاخص‌ها می‌توان از وضعیت گذشته و حال بورس مطلع شد و در تصمیم گیری‌های افراد فعال در بورس تأثیر بسزایی خواهد داشت. در بین این شاخص‌ها چند شاخص از اهمیت ویژه‌ای برای فعالین بورس برخوردارند.

از آنجایی که شرکت‌های بزرگ و سرمایه دار تأثیر زیادی بر شاخص می‌گذارند ممکن است رشد و کاهش شاخص بورس ناشی از فعالیت آن‌ها باشد و لزوماً دیگر شرکت‌ها با چنین وضعیتی درگیر نباشند.

در نظر داشته باشید که شاخص، بخصوص شاخص کلی به عنوان شاخص اصلی بورس، وضعیت کلی بورس را نشان می‌دهد و مثبت یا منفی بودن آن به معنای مثبت یا منفی بودن کل بورس نیست.

انواع شاخص‌ بورسی چیست؟

در بورس اوراق بهادار تهران شاخص های مختلفی وجود دارد که سهامداران از آن ها برای خرید و فروش سهام و سرمایه گذاری استفاده می‌کنند. این شاخص ها عبارتند از:

شاخص کل قیمت TEDPIX

شاخص بازده نقدی

شاخص صنعت و شاخص مالی

شاخص سهام آزاد شناور

شاخص بازار اول و بازار دوم

شاخص ۵۰ شرکت برتر

شاخص ۳۰ شرکت بزرگ

شاخص کل قیمت TEDPIX

نام دیگر شاخص کل، شاخص قیمت و بازده نقدی (TEDPIX) است. این شاخص همان شاخصی است که همیشه در اخبار و رسانه‌ها از آن به عنوان شاخص بورس تهران صحبت می‌شود و نشان دهنده تغییرات سطح عمومی قیمت ها در کل بازار است و میانگین افزایش یا کاهش قیمت سهام در بازار را بیان می‌کند.

به‌عنوان مثال وقتی گفته می‌شود شاخص کل ۳۰ درصد رشد کرده است، یعنی میانگین قیمت سهام شرکت‌های بورسی به میزان ۳۰ درصد نسبت به سال پایه، افزایش پیدا کرده است.به نکته ای که هنگام بررسی شاخص باید به آن توجه کنید این است که میزان تغییرات شاخص برای ما اهمیت دارد نه خود عدد شاخص.

مثلا اگر شاخص کل بورس در طی ۱سال از عدد ۲۰۰۰۰ به ۳۰۰۰۰ برسد (۵۰% رشد کند) نشان دهنده این است که میانگین بازدهی بورس طی این یکسال برابر با ۵۰% بوده است.

بنابراین تغییرات شاخص کل بیانگر میانگین بازدهی سرمایه گذاران در بورس است به همین دلیل در بین فعالان بازار و سرمایه‌گذاران یکی از پرکاربردترین شاخص‌هاست. نکته حائز اهمیت آنکه شاخص کل، میزان سود نقدی پرداختی به سهامداران را نشان نمی‌دهد.مثالی برای شاخص کل بورس

شاخص کل نشان‌دهنده رفتار عمومی تمام فعال‌های بازار است. اگر سرمایه‌گذاران به بازار سهام اقبال نشان بدهند، سمت خریدار کمی سنگین‌تر از سمت فروشنده می‌شود.

این عدم تعادل شاخص را به سمت بالا هدایت می‌کند؛ اما خروج سرمایه‌ها از بازار می‌تواند شاخص را به سمت پایین بکشد. حالا فرض کنید که قیمت هیچ سهمی تغییر نکند آیا باز هم ممکن است شاخص بورس تغییر کند؟ بله! با تغییر در مقدار سود شرکت‌ها تغییر در شاخص اتفاق می افتد. البته در واقعیت هرگز این اتفاق رخ نمی‌دهد، چرا که تغییر در سود هر سهم قطعاً بر روی قیمت سهام تأثیر خواهد گذاشت.

دو نکته قابل‌توجه در خصوص شاخص کل که باید مد نظر سرمایه‌گذاران باشد:

۱-افزایش شاخص کل، به معنی سودآوری کلیه سهام موجود در بورس نیست، برعکس این مسئله کاهش شاخص کل هم به معنی ضرر در کل سهام موجود در بورس نیست.

– شاخص کل، بیانگر میانگین بازدهی بورس است. سرمایه‌گذاران نباید صرفاً با اتکا به اخبار رشد شاخص کل و بدون بررسی کامل در خصوص ارزش ذاتی سهام، اقدام به سرمایه‌گذاری در بورس کنند.

افزایش شاخص کل، لزوماً به معنای سودآوری سهام همه شرکت‌های حاضر در بورس نیست، همان‌طور که کاهش شاخص کل نیز لزوماً به معنای ضرردهی سهام همه شرکت‌ها در بورس نیست و چه‌بسا، در برخی موارد، برخلاف رشد قابل‌توجه شاخص کل بورس، برخی سهام ها با افت قیمت مواجه شده و سهامداران را با زیان مواجه می کنند یا در شرایطی که شاخص کل با کاهش مواجه است، برخی سرمایه‌گذاران که سهام ارزنده‌ای را در سبد سهام خود دارند، سود قابل قبولی به دست می‌آورند.

۲-یکی از مهم‌ترین مسائل در سرمایه‌گذاری در بورس تشکیل سبد سهام است. سرمایه گذاران باید از هر صنعتی یک نوع از سهام آن صنعت را در سبد خود داشته باشند.

سبد سهام یا پُرتفُوی ترکیبی مناسب از سهام یا سایر دارایی‌ها است که یک سرمایه‌گذار آنها را خریداری کرده است. هدف از تشکیل سبد سهام، تقسیم کردن ریسک سرمایه‌گذاری بین چند سهم است؛ بدین ترتیب، سود یک سهم می‌تواند ضرر سهام دیگر را جبران کند. یک ضرب‌المثل معروف می‌گوید: «همه تخم‌مرغ‌ها را در یک سبد نگذارید.»، چرا که ریسک شکستن سبد، باعث نابودی همه تخم‌مرغ‌ها خواهد شد.

شاخص هم وزن چیست؟

شاخص هم وزن از سال ۹۳ توسط سایت مدیریت فناوری بورس در دسترس کاربران قرار گرفته است. در محاسبه شاخص هم ‌وزن تمامی شرکت‌ها، چه کوچک و چه بزرگ، وزن یکسانی برای محاسبه شاخص دارند. افزایش قیمت در هر سهمی به یک میزان بر این شاخص تأثیرگذار است.

در واقع این شاخص میانگین بازدهی شرکت‌ها را با ضریب یکسان مورد محاسبه قرار می‌دهد و آن‌ها را در نمودار نشان می‌دهد. در شاخص هم وزن دیگر بزرگی سهم ها اهمیت ندارد و سرمایه آن ها یکسان در نظر گرفته می شود. یعنی تمامی سهم های بازار به یک میزان بر رشد یا افت شاخص موثرند.

به عنوان مثال اگر یک سهم بزرگ مثل « فارس » یک درصد رشد کند به همان میزان بر شاخص هم وزن تاثیر می گذارد که یک سهم کوچک بازار مثل « وآوا » یک درصد رشد کند.

اگر شاخص کل مثبت و شاخص هم وزن منفی باشد تحلیل بازار چگونه است؟

همان طور که گفته شد سرمایه و بزرگی سهم ها در شاخص هم وزن اهمیت ندارد و تمام سهم ها به یک میزان بر افت یا رشد شاخص موثرند. پس وقتی شاخص هم وزن منفی است به این معناست که قیمت اکثر سهم های فعال در بورس کاهش داشته است.

اما برعکس شاخص هم وزن، سرمایه و بزرگی سهم ها برای شاخص کل مهم است. در نتیجه وقتی شاخص هم وزن منفی و شاخص کل مثبت است به این معناست که هرچند اکثر سهم های بازار منفی بوده اند اما سهم های بزرگ و شاخص ساز مثبت بوده اند که باعث شده اند شاخص کل رشد کند.

شاخص بازده نقدی (TEDIX)

این شاخص تنها بازدهی ناشی از سود مصوب مجامع را که به سود نقدی معروف است محاسبه می‌نماید. و تغییرات شاخص بازده نقدی، میانگین بازدهی ناشی از پرداخت سود نقدی شرکت‌های بورسی به سهامداران را نشان می‌دهد. لذا وقتی شاخص سود نقدی رو به کاهش است، شرکت‌ها به‌طور میانگین سود نقدی کمتری را در مجامع عادی سالیانه بین سهامدارانشان تقسیم می‌کنند.

شاخص صنعت و شاخص مالی

به‌صورت کلی تمامی شرکت‌های بورسی را می‌توان به دو بخش صنعتی و مالی تقسیم کرد. در بخش صنعتی شرکت‌های تولیدی و صنعتی نظیر مخابرات، خودروسازی، سیمان، پتروشیمی و … قرار دارند. در بخش مالی نیز بانک‌ها، شرکت‌های سرمایه‌گذاری، بیمه و… حضور دارند. در این میان شاخص صنعت نشان‌دهنده میانگین تغییرات قیمت سهام شرکت‌های فعال در بخش صنعت و شاخص مالی نیز میانگین تغییرات قیمت سهام شرکت‌های فعال در بخش مالی است.

شاخص سهام آزاد شناور (TEFIX)

درمجموع سهام شرکت‌های بورسی توسط سهامداران حقیقی و حقوقی خریداری می‌شود. به میزان سهامی که معمولاً در شرکت‌های بورسی در اختیار سهامداران حقیقی قرار دارد و مرتباً در بازار خریدوفروش می‌شود، سهام شناور آزاد گفته می‌شود. سهام شناور هر سهم در سایت Tsetmc نمایش داده می شود.

محاسبه شاخص آزاد شناور مشابه شاخص کل است با این تفاوت که تنها تغییرات سهام آزاد شناور را اندازه می گیرد. نکته قابل توجه در مورد شاخص شناور آزاد این است که این شاخص به بخشی از بازار اهمیت می دهد که از نقدشوندگی بالاتری برخوردار است.

هرچقدر میزان درصد سهام شناور آزاد یک شرکت بیشتر باشد، برای سرمایه‌گذاران حقیقی، این شرکت بورسی جذابیت بیشتری دارد. با توجه به این موضوع، شاخص آزاد شناور تغییرات قیمت آن بخش از سهام را می‌سنجد که توسط سهامداران حقیقی خریدوفروش می‌کند؛ این شاخص می‌تواند تصویر مناسبی از شرکت‌های بورسی در اختیار سهامداران قرار دهد.

شاخص بازار اول و بازار دوم

در بورس اوراق بهادار تهران شرکت‌های بورسی با توجه به تعداد سهامداران، میزان سرمایه، وضعیت سودآوری، تعداد سهامی که توسط سهامداران حقیقی در بازار خرید و فروش و … دسته‌بندی‌ شده اند. بر این اساس، شرکتی که شرایط بهتری داشته باشد در بازار اول و دیگر شرکت‌های بورسی در بازار دوم دسته‌بندی می‌شوند. در این میان شرکت‌هایی که در بازار اول حضور دارند نیز به دو دسته تابلو اصلی و فرعی تقسیم می‌شوند. برای هر یک از این دسته‌بندی‌ها یک شاخص وجود دارد که میانگین تغییرات قیمت سهام شرکت‌هایی را نشان می‌دهد که در این گروه‌ها حضور دارند.

شاخص ۳۰ شرکت بزرگ

شاخص ۳۰ شرکت بزرگ، میانگین تغییرات قیمت سهام ۳۰ شرکت بزرگ بورس را نشان می‌دهد که هر ۳ ماه یک بار به روزرسانی می شود. اگرچه این شرکت‌های بورسی کمتر از ده درصد تعداد شرکت‌های بورس را تشکیل می‌دهند اما بیش از ۷۰ درصد ارزش بورس تهران را به خود اختصاص داده‌اند و تغییرات قیمت آن‌ها می‌تواند اثر بزرگی بر شاخص کل و بورس داشته باشد.

معیار انتخاب این ۳۰ شرکت نیز بر اساس اندازه شرکت هاست و اندازه شرکت‌ها نیز از ارزش روز بازار سهم تعیین می‌شود که ارزش روز بازار سهام از حاصل‌ضرب قیمت سهم در تعداد سهام منتشر شده شرکت به دست می‌آید.

شاخص ۵۰ شرکت برتر

سازمان بورس اوراق بهادار هر سه ماه یک‌بار فهرست ۵۰ شرکت برتر بورس را که بالاترین درجه نقد شوندگی را دارند ارائه می‌نماید. شاخص ۵۰ شرکت برتر میانگین قیمت سهام این ۵۰ شرکت برتر را نشان می‌دهد. سهام این شرکت‌ها در طول روز، به تعداد قابل‌توجهی خریدوفروش می‌شوند و سهامداران مشکلی در خرید یا فروش سهام های این شرکت‌های بورسی ندارند.

آشنایی با شاخص بورس و انواع آن

اگر شخصی بخواهد پول خود را در بازار طلا و سکه سرمایه‌­گذاری کند، ابتدا به بررسی وضعیت این بازار می­‌پردازد. در مورد بازار مسکن و ارز هم شرایط مشابه تست و قبل از سرمایه‌گذاری، شخص باید عوامل موثر روی ارزش بازار را در نظر بگیرد. در این بازارها شما گزینه‌های زیادی برای خرید و فروش ندارید. مثالا در بازار ارز شما می­توانید روی دلار یا یورو سرمایه‌­گذاری کنید، یا در بازار طلا می‌­توانید طلای آب شده یا سکه بخرید. ارزش این بازارها نسبت به ارزش ریال تعیین می­‌شود، پس با توجه به ارزش روزافزون این بازارها در قیاس با ریال، می‌­توانید از یک سودآوری حداقلی مطمئن باشید. اما در بازار بورس شرایط متفاوت است (برای درک بهتر این تفاوت، مطالعه مقاله چرا بازار بورس بهترین روش سرمایه گذاری است؟ توصیه می‌شود). اینجاست که اهمیت شاخص بورس مطرح می‌شود که در این مقاله قصد داریم با آن آشنا شویم.

وقتی قصد سرمایه­‌گذاری روی سهام بورس را دارید، با صدها گزینه در دسترس برای سرمایه­‌گذاری مواجه هستید. حتی در ماه­‌های اخیر که بازار بورس تهران رونق فزاینده­‌ای را پشت سر گذاشته، میزان سودآوری سهام مختلف یکسان نبوده و حتی بعضی از سهام بورس رشدی کمتر از تورم را داشته‌­اند که معادل با زیان است. بر خلاف بازارهای موازی که ارزش آن­‌ها از طریق مقایسه با ریال تعیین می­‌شود، ارزش سهام بورس به شرایط شرکت­‌ها و صنایع نیز وابسته هستند. تفاوت‌های زیاد میان وضعیت شرکت­‌های مختلف، تحلیل بورس را دشوار می­‌کند. پس به همین دلیل اقتصاد دانان با تعریف پارامتری به نام شاخص بورس تلاش کرده‌­اند تا ابزاری برای تحلیل بورس ایجاد کنند. در این مقاله به تعریف شاخص بورس پرداخته و انواع مختلف آن را مورد بررسی قرار خواهیم داد.

شاخص بورس چیست؟

شاخص بورس مقداری عددی است که ارائه دهنده شرایط کل یا بخشی از بازار است و به کمک آن می­‌توان تغییرات ارزش سهام بورس در گذر زمان را بررسی کرد. زمانی که صدها سهم مختلف در حال خرید و فروش هستند، روند تغییرات قیمت برای همه آن­‌ها یکسان نیست. در این شرایط شاخص بورس کمک می‌­کند تا تصویری کلی از روند صعود یا نزول ارزش بازار در اختیار سهامدارن قرار گرفته و ابزاری برای تحلیل بورس باشد.

در بازار سرمایه شاخص‌­های متعددی تعریف می­‌شوند که هر کدام بیانگر اطلاعات متفاوتی بوده و روش محاسبه متفاوتی نیز دارند. به همین دلیل است که شاخص‌­های مختلف برای کاربردهای متفاوتی نیز به کار می‌­روند و نباید به جای یکدیگر مورد استفاده قرار بگیرند. در تصویر زیر تعدادی از شاخص­‌هایی که در سایت tsetmc.com برای تحلیل بازار بورس تهران استفاده می­‌شوند، نشان داده شده است. البته تعداد شاخص‌­های کاربردی برای تحلیل بورس بیشتر از تعداد نمایش داده شده در تصویر زیر است. در ادامه به معرفی شاخص‌­های کلیدی و پر کاربرد پرداخته خواهد شد.

1- شاخص کل

اگر پیگیر اخبار باشید، حتما عبارت شاخص بورس و تغییرات آن را شنیده‌اید. آن چیزی که هر روز تغییرات آن در اخبار مثالی برای شاخص کل بورس کشور اعلام می‌شود همین شاخص کل است که مهم­ترین شاخص بورسی به حساب می‌­آید. به شاخص کل، شاخص میانگین، شاخص قیمت و بازده نقدی یا شاخص TEDPIX نیز گفته می­‌شود که کوتاه شده عبارت Tehran Exchange Divided and Price Index است. برای محاسبه شاخص کل، ارزش فعلی بازار نسبت به ارزش آن در یک زمان مشخص (زمان مبدا)، سنجیده می­‌شود. ارزش فعلی بازار هم برابر مجموعه ارزش روز هر شرکت حاضر در بورس است. بدین ترتیب در محاسبه شاخص کل تعداد سهم‌­های هر شرکت بورسی، قیمت روز هر سهم، مقدار سود تقسیمی سهم و تغییرات تعداد و قیمت سهام بورس در گذر زمان، در نظر گرفته می­‌شود.

نکته مهم آن است که تعداد و قیمت هر سهم با دیگر سهام بورس متفاوت است، پس می‌­توان گفت که تاثیرگذاری هر سهم در محاسبه شاخص کل، متناسب با تعداد و قیمت سهام هر شرکت است. هر چه شرکت بزرگ­تر و دارای سرمایه بیشتری باشد، ارزش بالاتری داشته و وزن بیشتری برای آن در محاسبه شاخص کل در نظر گرفته می‌­شود. بدین ترتیب اگر یک سهم بزرگ و با وزن بالا صعودی باشد، می­تواند نزولی بودن چندین سهم کوچک­تر و با وزن کمتر را جبران کند.

دیگر نکته مهم آن است که عدد شاخص کل که هر روز در اخبار اعلام می‌­شود مربوط به بازار بورس است. یعنی فقط ارزش شرکت­‌های حاضر در بازار بورس در محاسبه شاخص کل لحاظ می‌­شود. برای شرکت­‌های فرابورسی نیز شاخص کل فرابورس به همین روشی که گفته شد محاسبه می­‌شود. با توجه به اینکه تعداد سهام و ارزش شرکت­‌های بازار فرابورس به مراتب کمتر از بازار بورس است، می­‌توان گفت که شاخص بورس تقریبا معیار صحیحی برای شاخص کل بازار است.

2- شاخص هم وزن

دیگر شاخص مورد استفاده، شاخص هم وزن است. همان طور که از نام آن مشخص است، شاخص هم وزن برای تمام شرکت­‌های بورسی تاثیر یکسان در محاسبه شاخص، در نظر می‌­گیرد. بدین معنی که اگر برای محاسبه شاخص، تمام نمادهای بورسی دارای ضریب یکسان در نظر گرفته شوند، به عدد محاسبه شده شاخص هم وزن گفته می­‌شود. بزرگی و کوچکی شرکت­‌ها، ارزش بالا یا پایین نمادهای مختلف و تعداد کم یا زیاد سهام آن­‌ها در محاسبه شاخص هم وزن تاثیر ندارند. به طور خلاصه ارزش همه شرکت­‌های بورسی یکسان در نظر گرفته می­‌شود. اما لزوم تعریف شاخص هم وزن چه بوده است؟

همان طور که گفته شد در محاسبه شاخص کل (TEDPIX) تاثیر شرکت‌­های بزرگ بیشتر است. برای همین اگر در یک روز معاملاتی چند شرکت بزرگ با افزایش قیمت سهام روبرو باشند، می­‌توانند شاخص کل را مثبت کنند، حتی اگر تعداد زیادی از شرکت­‌های متوسط و کوچک دچار افت قیمت سهام شده باشند. انجام معاملات بلوکی در سهم‌­های بزرگ بسیار متداول است، بدین ترتیب که حجم زیادی از معاملات روی یک سهم و توسط سهامداران شرکتی و عمده انجام می‌­شود. معاملات بلوکی انجام شده روی سهام بزرگ، می­‌توانند به راحتی شاخص کل را تعیین کنند، صرف نظر از این که قیمت سهام شرکت­‌های کوچک­تر چه روندی را طی کرده باشند.

البته حالت معکوس هم ممکن است. در شرایطی که تعداد زیادی از شرکت­‌های کوچک افزایش قیمت را تجربه کرده باشند، افت قیمت چند شرکت بزرگ می­‌تواند شاخص کل را منفی کند. بدین ترتیب شاخص کل به تنهایی نمی‌­تواند نمایان­گر شرایط کلی بازار باشد، به همین دلیل استفاده از شاخص هم وزن در کنار شاخص کل، می‌­تواند دقت تحلیل بورس را بالا ببرد.

3- شاخص قیمت

این شاخص که به شاخص TEPIX یا Tehran Exchange Price Index نیز مشهور است، مشابه شاخص کل محاسبه می‌شود. بدین معنی که شرکت­‌های بزرگ­تر و با ارزش­‌تر، سهم بیشتری در محاسبه شاخص قیمتی دارند. اما تفاوت شاخص قیمت با شاخص کل آن است که در محاسبه شاخص قیمت، تنها تغییرات قیمت سهام شرکت­‌ها در طول زمان در نظر گرفته شده و مقدار سود تقسیمی سهام در محاسبات آورده نمی‌­شود. نکته دیگر این است که می‌­توان شاخص قیمت را هم به صورت هم وزن محاسبه کرد. بدین معنی که ارزش شرکت­‌ها و بزرگ یا کوچک بودن آن­ها نیز در محاسبه شاخص بورس لحاظ نشود، شاخص به دست آمده در این حالت شاخص قیمت هم وزن گفته می­‌شود.

4- شاخص آزاد شناور

دیگر شاخص بورس که مورد استفاده تحلیل­گران قرار می­‌گیرد، شاخص سهام آزاد شناور یا TEFIX (Tehran Exchange Free Float Index) است. بخشی از هر سهام بورس به صورت شناور مورد معامله قرار می­‌گیرد، بدین معنی که صاحبان این بخش از سهام قصدی برای نگه­داری دراز مدت سهم خود و مشارکت در اداره شرکت ندارند. در حقیقت سهام شناور هر شرکت، بخشی از سهام است که در آستانه عرضه بوده و برای ورود به چرخه خرید و فروش آماده است. باقیمانده سهام در اختیار سهامدار عمده بوده و بلوکه است، این بخش از سهام همانی است که به صورت معاملات بلوکی میان سرمایه‌­داران عمده جابجا می‌­شود و خارج از چرخه عرضه و تقاضای سرمایه­‌گذاران خرد است.

برای مثال در شکل زیر که تابلوی نماد فولاد را نشان می‌­دهد، میزان سهام شناور این شرکت برابر 26 درصد بیان شده است. بدین معنی که از 209 میلیارد برگه سهم شرکت فولاد مبارکه اصفهان، 26 درصد آن معادل 54 میلیارد برگه سهم به صورت شناور در چرخه عرضه و تقاضا سهام­داران خرد وجود دارد.

روش محاسبه شاخص سهام شناور آزاد، مشابه شاخص کل بوده و تاثیر شرکت­‌های بزرگ و با ارزش در محاسبه شاخص بیشتر است. تفاوت شاخص آزاد شناور با شاخص کل این است که عدد شاخص محاسبه شده تنها بر اساس معاملات و تغییرات قیمت سهام شناور شرک‌ت­های بورسی است و سهام بلوکه در محاسبه این شاخص لحاظ نمی‌­شوند.

5- شاخص صنعت

دیگر شاخص متداول، شاخص صنعت است. همان طور که احتمالا می­‌دانید شرکت­‌های فعال در بازار سرمایه در گروه‌­های مختلف تقسیم­ بندی و پذیرش می­‌شوند. برای مثال پالایشگاه‌­ها و کارخانه­‌های پتروشیمی در گروه پالایشی و پتروشیمی و شرکت‌­های خودروسازی و ساخت قطعات مرتبط، در گروه خودرویی دسته‌بندی شده­‌اند. برای بررسی وضعیت هر کدام از صنایع در بازار سرمایه، می­‌توان شاخص آن صنعت را بررسی کرد که به آن شاخص صنعت می­‌گویند. برای مثال اگر برای محاسبه شاخص فقط اطلاعات مربوط به نمادهای خودرویی لحاظ شود، شاخص صنعت خودرو به دست می‌­آید. برای هر کدام از صنایع فعال در بازار سرمایه می‌­توان به همین روش شاخص صنعت را محاسبه کرد. گفتنی است که روش متداول محاسبه شاخص صنعت مشابه با شاخص کل است، البته می‌­توان شاخص صنعت را به صورت هم وزن نیز محاسبه کرد.

6- سایر شاخص‌ها

همان طور که گفته شد، روش­‌های متعددی برای محاسبه شاخص بورس وجود دارد و هر کدام از این شاخص‌­ها در جایگاه خود برای تحلیل بورس به کار می‌­روند. به جز شاخص‌هایی که تا کنون به معرفی آن­ها پرداخته شد که پر استفاده ­ترین در ایران هستند، شاخص‌­های جانبی دیگری نیز وجود دارند.

برای مثال شاخص 50 شرکت برتر، شاخص غیر هم وزن را برای شرکت­‌های با بالاترین سهولت خرید و فروش و بیشترین نقد شوندگی نشان می­‌دهد. شاخص 30 شرکت بزرگ نیز شاخص را به صورت غیر هم وزن برای شرکت­‌های دارای بیشترین ارزش، محاسبه می‌­کند. هم­چنین می­توان شاخص را به صورت هم وزن یا غیر هم وزن برای شرکت­‌های حاضر در بازار اول یا دوم بورس یا فرابورس نیز محاسبه کرد که به آن­ها شاخص بازار اول یا شاخص بازار دوم می­‌گویند.

در این مطلب، به معرفی شاخص بورس و نحوه محاسبه آن پرداخته شد و هم­چنین شاخص‌­های مختلف بازار سرمایه به همراه کاربردشان و تفاوت­‌های آن­‌ها با یکدیگر مورد بررسی قرار گرفتند. به طور کلی شاخص بورس اصلی­‌ترین معیار برای تحلیل بازار سرمایه است و گام اول برای آغاز هر تحلیل به شمار می­‌آید. برای افرادی که آموزش بورس را به تازگی شروع کرده‌­اند، آشنایی با انواع شاخص بورس می‌تواند مفید باشد. چرا که حین بررسی انواع شاخص‌­ها و نحوه محاسبه و کاربرد آن­‌ها، می­توان نکات جانبی زیادی را در رابطه با بازار سرمایه آموخت.

تناقض شاخص بورس و ریزش سهام

بورسان: سهامداران طی روزهای اخیر سوالاتی را مطرح کرده‌اند که چرا با وجود افت محسوس قیمت سهام اما اثر آن روی شاخص کل مشخص نیست. برای مثال در حالی‌که امروز نزدیک به 80 درصد از سهام (از نظر تعداد) تا ساعت 10 در محدوده منفی معامله می‌شوند اما شاخص کل تنها 0.3 درصد افت داشته است. چند دلیل عمده را می‌توان در این خصوص مطرح کرد که به آن پرداخته می‌شود.

ریزش دسته‌جمعی قیمت سهام سهامداران را کلافه ساخته و بلاتکلیفی از وضعیت آتی بر شدت خستگی سهامداران افزوده است. اینکه چقدر باید به روند کوتاه‌مدت اهمیت داد نکته‌ای است که در گزارش‌های آتی به آن پرداخته می‌شود. اما در خصوص اینکه چرا شاخص کل نماگر خوبی برای شدت ریزش سهام نیست باید ابتدا به اثر وزنی ارزش بازار شرکت‌ها در شاخص کل اشاره داشت.

شاخص کل میانگین ”وزنی” قیمت سهام را نشان می‌دهد. بر این اساس برای مثال شرکتی مانند فولاد مبارکه با مثالی برای شاخص کل بورس ارزش بازار بیش از 300 هزار میلیارد تومانی وزن به مراتب بیشتری در نوسان شاخص کل بورس تهران نسبت به نمادی مانند قند قزوین با ارزش بازار حدود هزار میلیارد تومانی دارد؛ ارزش بازار از ضرب قیمت سهام در تعداد سهام شرکت به دست می‌آید.

بر این اساس شاخص کل "هم‌وزن" نماینده بهتری برای سنجش عملکرد کلی بازار و به خصوص کوچک‌ترها است. از این منظر که تعداد سهام کوچک‌تر در بورس تهران زیاد است؛ اما در کل وزن کمی در مقایسه با 30 یا 50 شرکت بزرگ بورس دارند. در شاخص کل هم‌وزن اثر وزنی لحاظ نشده است. بر این اساس در موج منفی امروز (دوشنبه 26 مهر) شاخص کل هم‌وزن افت نزدیک به یک درصدی را تجربه کرده است در حالی‌که افت شاخص کل تنها 0.3 درصد است.

نکته دوم به وجود حجم مبنا و عدم تغییر قیمت پایانی با وجود صف فروش در آخرین قیمت معاملات مرتبط می‌شود. حجم مبنا یک قانون خودساخته (من درآوردی) است تا از شدت نوسان سهام بکاهد، اما در این خصوص نیز به هیچ وجه موفق نبوده است. حجم مبنا درصدی از کل سرمایه شرکت را شامل می‌شود. در تعریف ساده حجم مبنا باید گفت اگر سهام شرکتی بخواهد 5 درصد نوسان داشته باشه باید به اندازه حجم مبنا در قیمت 5 درصد معامله شود. شاخص کل از تغییرات قیمت پایانی محاسبه می‌شود و در روزهای کم‌حجم بورس که با وجود افت قیمت اما حجم معاملات پایین است قیمت پایانی نسبت به روز گذشته تغییر چندانی نخواهد داشت و در نتیجه با وجود رنگ قرمز تابلو و افت آخرین معاملات سهم اما شاخص کل این موضوع را نشان نمی‌دهد.

نکته سوم نیز شاید دخیل بودن عوامل روانی باشد که در آن معامله‌گران از شدت خستگی تصور زیان‌های بالایی را دارند و میزان فشار و استرس باعث شده نوسان صفر را در یک بازه کوتاه‌مدت مشاهده نکنند. با این حال اثر این عامل کم بوده و به دو عامل بالا باید وزن بیشتری داد. بر این اساس در مرحله اول شاخص کل هم‌وزن را می‌توانید معیار بهتری برای سنجش کلی بازار (از نظر تعداد نمادها) بدانید و در مرحله دوم باید به حجم معاملات و اندازه حجم مبنا که در صفحه نماد سایت فناوری بورس تهران وجود دارد توجه کرد؛ ممکن است برآیند قیمت در یک روز در مثبت و منفی 5 درصد (کف و سقف دامنه نوسان روزانه) عدد صفر قیمت پایانی (میانگین موزون معامله سهام) را تا زمان پر شدن حجم مبنا رقم بزند.

شاخص کل معیار خوبی برای سنجش وضعیت بازار سرمایه است؟

این روزها دوباره موضوع سبز بودن شاخص کل و قرمزپوشی سبد سهامداران مطرح شده است. بسیاری از سهامداران خرد معترضند که شاخص کل نمی تواند معیار مناسبی برای رکود و رونق بازار سرمایه باشد. این مسئله را با یازده کارشناس بازار سرمایه بررسی کردیم و این پرسش را مطرح کردیم که سنجه مناسب تر برای وضعیت بازار سرمایه چیست؟

به گزارش نبض بورس، این روزها دوباره موضوع سبز بودن شاخص کل و قرمزپوشی سبد سهامداران مطرح شده است. سهامداران خرد معتقدند که شاخص کل نمی تواند بیانگر وضعیت بازار باشد و این شاخص به هیچ عنوان رکود و رونق بازار سرمایه را به خوبی نشان نمی دهد.

در گفتگو با یازده کارشناس بازار سرمایه این پرسش را مطرح کرده ایم که به نظر شما شاخص کل معیار خوبی برای سنجش رکود یا رونق بازار سرمایه هست؟ اگر پاسخ مثبت یا منفی است، چرا؟ در صورت پاسخ منفی، شاخص جایگزین برای سنجش وضعیت بازار سرمایه چه شاخصی می تواند باشد؟

قبل از آنکه پاسخ کارشناسان را ببینیم بد نیست در ابتدا تعریفی از دو شاخص کل و شاخص کل هموزن داشته باشیم.

شاخص کل بورس که به آن شاخص قیمت و بازده نقدی هم می گویند، بیان کننده سطح عمومی قیمت ها و سود نقدی سهام شرکت های پذیرفته شده در بورس است، در واقع این شاخص بیان کننده میانگین بازدهی سرمایه گذاران در بورس می باشد. در بررسی شاخص کل باید به این نکته توجه داشت که شرکت های بزرگتر (شرکت های با سرمایه بالاتر و ارزش بازار بیشتر) اثر بیشتری بر رشد و یا ریزش شاخص دارند.

در کنار شاخص کل، شاخص کل هموزن وجود دارد که اندازه شرکت ها در محاسبه آن تاثیری ندارند و وزن همه شرکت ها یکسان در نظر گرفته می شود.

مریم محبی:

پاسخ: خیر. شاخص کل با وزن دهی به برخی سهم های کلان در بازار "شاخص مهندسی شده" را توجیه می نماید. همزمانی مثبت بودن شاخص کل و افزایش تعداد نمادهای قفل در صف فروش، گواه این است که شاخص کل، معیار مناسبی برای سنجش روند بازار نیست. وزن دهی در بازارهای عمیق با نقدینگی بالا مانند بورس نیویورک، شانگهای و یا لندن امکان پذیر است ولیکن پیاده کردن همان الگو در بورس ایران تجربه موفقی نبوده و باید اصلاح شود.

شاخص هم وزن معیار مناسبتری برای سنجش روند بازار است ولیکن پبشنهاد من فرمول نویسی مجدد با شرایط فعلی بازار است. زیرا الگوهای قدیمی، کارایی لازم برای سنجش بازار را ندارند.

سیاوش وکیلی:

پاسخ: شاخص های کل و هموزن هر دو نمایه ای از وضعیت کل بازار را به تصویر می کشند و به تنهایی نمی توانند وضعیت بازدهی سرمایه گذاری افراد را نشان دهند ولیکن برای نگاه به کلیت بازار مفید هستند. این در حالی است که تغییرات شاخص، هم از سوی سهامداران و هم از سوی متولیان و سیاسیون، با بیش واکنشی روبرو است .

جایگزین مناسب به نظر اینجانب طراحی ایندکس بازدهی پرتفوی هر شخص در بازه های زمانی از بدو سرمایه گذاری و نیز بازه های دلخواه توسط شرکتهای نرم افزاری ارائه دهنده پلتفورم ها در سامانه های برخط است که سهامداران بتوانند با یک نگاه قضاوتی کلی به عملکرد شان داشته باشند.

علی عصاری:

پاسخ: محاسبه شاخص کل بر مبنای بزرگ یا کوچک بودن سهم است که طبیعتا هر چه سهم بزرگتر باشد وزن بیشتری را به خود اختصاص می دهد و در شاخص کل تاثیر بیشتری می گذارد. بنابراین نمی تواند مبنای درست و قابل اعتمادی برای پرتفوی اشخاص باشد. از سوی دیگر، شاخص کل هموزن تمامی شرکت ها را به یک اندازه در محاسبه در نظر می گیرد. شرکت ها چه دارای سرمایه زیادی باشند، چه دارای سرمایه اندک داخل شاخص هموزن به یک میزان تاثیرگذارند. بنابراین می توان گفت آنچه سرمایه گذاران در روز تجربه کرده اند می تواند به شاخص کل هموزن نزدیکتر باشد. به همین علت است که اگر شاخص کل هموزن مثبت باشد می توان امید بیشتری به بازار داشت.

فردین آقابزرگی:

پاسخ: در خصوص معیار ارزیابی فضای بازار سرمایه و بورس بر اساس حرکت های شاخص به خصوص شاخص کل باید گفت این شاخص نمی تواند نشان دهنده موفقیت یا عدم موفقیت در بازار سرمایه باشد. مگر اینکه در کنار شاخص کل، سایر شاخص ها از جمله شاخص کل هموزن و شاخص صنعت را نیز مورد بررسی قرار دهیم. سنجه دیگر می تواند بررسی حجم معاملات روزانه در مقایسه با حجم اوراق و یا سایر اوراق بهادار به جز سهام باشد. بررسی مجموع این موارد در کنار بررسی شاخص کل می تواند دید بهتری بدهد.

گفتنی است که این شاخص کل ابزاری است که هر از گاهی برای کنترل یا تنظیم شرایط عمومی در بورس مورد استفاده قرار می گیرد بنابراین نمی تواند به تنهایی سنجه خوبی باشد.

یکی از وظایف بورس و فرابورس، تولید انواع شاخص ها و معیارهای ارزیابی وضعیت عملکرد در بورس ها می باشد. به عبارت بهتر، یکی از وظایف بورس این است که باید با استفاده از داده های موجود، انواع معیارها و سنجه ها را استخراج کند.

پیمان حدادی:

پاسخ: برای سنجش رکود یا رونق بازار نمی توان قیمت را ملاک قرار داد چرا که هم اکنون به عنوان مثال قیمت مسکن بالاست اما در رکود به سر می برد. برای سنجش رکود و رونق حجم یا ارزش معاملات مهم است و در نتیجه شاخص کل نمی تواند معیار خوبی برای رکود یا رونق بازار سرمایه باشد. رکود یا رونق یعنی اینکه چقدر ما حجم معاملات را داریم و یا عمق معاملات چقدر است؟ شاخص کل صرفا تغییرات قیمتی را نشان می دهد و نه تغییرات حجمی را.

من فکر می کنم که شاخصی می تواند طراحی شود که حجم معاملات و ارزش معاملات را با یکدیگر نشان دهد. بر اساس فرمول هایی که برای شرکت های مختلفی می شود مثالی برای شاخص کل بورس طراحی کرد، می تواند در این خصوص مفید باشد.

حسین مریدسادات:

پاسخ: شخصا دیگر به شاخص کل اعتقادی ندارم و اصلا ملاک خوبی برای رشد یا اُفول سبد سرمایه گذاری نیست به این دلیل که شرایط هم اکنون ملاحظه می کنید مثلا شاخص کل سی هزار واحد رشد می کند اما خبری از رشد در سبد سرمایه گذاری نیست. ولی شاخص که اصلاح می کند سبد هم به شدت اصلاح می کند. به نظر من زمان آن رسیده است که این اشتباه محاسباتی در سازمان بورس بر طرف شود.

طاهره جهانی:

پاسخ: به قطع یقین شاخص هم وزن معیار مناسبتری به نسبت شاخص کل بازار سهام می تواند باشد؛ چرا که شاخص کل، وزن بیشتری به شرکتهای بزرگ می دهد و اگر مثلا در یک روز معاملاتی صرفا چند نماد بزرگ خوب معامله شوند اوضاع شاخص کل خوب خواهد بود اما در مقابل شاخص هم وزن به کلیت بازار سهام به یک دید نگاه می کند و کاری با برزگی و یا کوچکی شرکت ندارد بنابراین اینکه با یک سوء تعبیر حال خوب چند شرکت را به کل بازار تعمیم دهیم کار معقولی نبوده و در ذهنیت معامله گران و تصمیم گیرندگان بازار نوعی کج پنداری ایجاد می نماید.

محمد رضوی:

پاسخ: شاخص کل ملاک خوبی برای سنجش وضعیت بازار نیست. به دلیل آنکه هر چقدر نماد بزرگتر باشد تاثیرش بر شاخص کل بیشتر است، بارها مشاهده شده است که مثلا فارس و شستا را با کد به کد حقوقی ها به منظور سبز نگه داشتن شاخص کل، بالا نگه داشته اند. در صعودهای اخیر شاخص کل ملاحظه گردید که این شاخص سبز بود اما شاخص کل هموزن منفی بود.

شاخص کل هموزن ملاک بهتری است چون به نمادها به یک اندازه وزن می دهد.

مهشید داداش زاده:

پاسخ: خیر، اصلا شاخص کل معیار مناسبی نیست. به نظر من فعلا برای بررسی می توانیم بر روی شاخص هم وزن، حساب باز کنیم.

هلن عصمت پناه:

پاسخ: خیر. شاخص ‌ها عمدتا معیارهای رکود یا رونق اقتصادی در بازار سرمایه هستند، جهت اشراف به کلیت بازار و حتی پیش بینی تغییرات احتمالی قیمت ها در آینده. در بازار بورس شاخص کل نماگر همه شركت‌ های بورسی است و نشان از رفتار عمومی تمام فعالین بازار می باشد اما باید با نگاه محتاطانه به آن نگاه کرد. مثلا اگه شما بخواهید وضعیت تحصیلی یک فرد را به صورت کلی نگاه کنید باید معدل دروس آن را ببینید و در کنار آن به یک یا دو تا از دروس مهمش هم باید نگاه جداگانه داشته باشید. پس شاخص در کلیت خودش مهم است ولی نمی تواند به تنهایی بازگو کننده همه اتفاقات باشد، بویژه که بازار ما از عمق کافی برخوردار نیست و به راحتی بازارسازها میتوانند شاخص سازی کنند.

پس می توانیم از کلیت شاخص استفاده کنیم ولی همزمان باید سایر فاکتور ها بازار را هم بشناسیم. نکته دیگر اینکه باید به شاخص کل برای سهام شاخص ساز و به شاخص هم وزن برای سهام کوچکتر، هم زمان، نظر داشته باشیم. نکته سوم اینکه چون بازار ما حجم مبنا و دامنه نوسان دارد لذا واقعیت قیمتها تماما در شاخص تجلی پیدا نمی کند.

پیام الیاس کردی:

پاسخ: خیر. ما از گذشته هم یک سری انتقادات به شاخص کل داشتیم. ما اگر قرار باشد یک نماگر برای بازار داشته باشیم که به ما نشان دهد اوضاع بازار به صورت کلی چگونه است، شاخص کل این را نمی تواند نشان دهد. یکی از انتقادات به شاخص کل، نحوه محاسبه آن بوده است که سود نقدی هم به آن اضافه می شود و این در حالی است که اگر ما انتظار داشته باشیم که بازدهی واقعی شاخص کل مثلا در ده سال گذشته نشان داده شود، این امر محقق نخواهد شد. به عبارت بهتر با این فرمول و روش محاسبه، شاخص کل بیش از آنچه باید رشد می کرده ، رشد کرده است. مثلا در همین چند وقت اخیر حال و روز بازار چندان خوب نبوده است اما هر روز شاخص کل رشد داشته است. پس به نظر می رسد که باید روی شاخص کل تجدیدنظر کنیم. چرا؟ چون شاخص کل در ادبیات سیاسی کشور ما استفاده می شود و برای سیاست گذار محلی از تصمیم گیری شده است. بهتر است از شاخص کل هموزن استفاده شود چون به همه نمادها یک وزن می دهد یا اینکه سود نقدی را از فرمول شاخص کل حداقل خارج کنیم. نمی شود که با مثبت کردن چند سهم بزرگ، در شرایط کلی بازار تغییرات ایجاد کنیم. به عبارت ساده تر، نمی شود چون هوا سرد است برای نشان دادن درجه بالاتر و گرمتر بودن هوا، زیر دماسنج فندک بگیریم.

شاخص کل بورس چیست؟

واحدمرکزی خبر/شاخص‌ های بورس، انواع مختلفی دارد که هر کدام، وضع بورس را از جنبه‌ خاصی نشان می‌دهد، بنابراین سرمایه‌گذاران در تحلیل شاخص‌های بورس باید به کارکرد هر شاخص توجه کافی بکنند.
شاخص، در مفهوم کلی، معیاری است که بر اساس آن می‌توان یک موضع یا روندی تشخیص داد.

در بورس هم، شاخص‌ها، در واقع معیارهای مهمی است که با بررسی و تحلیل آنها، می‌توان وضع گذشته و حال بورس را از جنبه‌های مختلف، ارزیابی و حتی روند آینده بورس را پیش‌بینی کرد.

با توجه به نقش بسیار مهمی که شاخص‌های بورس ، در تصمیم‌گیری سرمایه‌گذاران ایفا می‌کند ، نوسان شاخص‌ها نیز برای سرمایه‌گذاران بسیار مهم است. شاخص کـل که به آن شاخص قیمت و بازده نقدی هم می‌گویند، بیانگر سطح عمومی قیمت و سود سهام شرکت‌های پذیرفته شده در بورس است.
به بیان ساده‌تر، تغییرات شاخص کل در واقع بیانگر میانگین بازدهی سرمایه‌گذاران در بورس است.بازدهی سرمایه‌گذاران در بورس از دو طریق به دست می‌آید. اول دریافت سود نقدی سالانه و دوم، تغییر قیمت سهم در طول دوره سرمایه‌گذاری.

برای مثال، فردی را درنظر بگیرید که سهام شرکت الف را در ابتدای سال، با قیمت 150 تومان خریداری می‌کند. اگر قیمت سهام این فرد در پایان سال، به 180 تومان افزایش یابد و شرکت، در پایان سال نیز 15 تومان به عنوان سود نقدی، به ازای هر سهم توزیـع کند، این فرد در مجموع 45 تومان سود از محل افزایش قیمت سهم و دریافت سود نقدی بدست آورده است .بنابراین، بازدهی وی در پایان سال 30 درصد خواهد بود، زیرا سرمایه وی از 150 تومان به 195 تومان افزایش یافته است.تغییرات شاخص کل نیز دقیقا بیانگر میانگین بازدهی بورس است.

اگر برای مثال، شاخص کل بورس در ابتدای سال، 20 هزار واحد باشد و در پایان سال، با 10 هزار واحد افزایش، به 30 هزار واحد برسد، به این معناست که میانگین بازدهی بورس از محل افزایش قیمت سهام شرکت‌ها و تقسیم سود نقدی بین سرمایه‌گذاران در آن سال، 50 درصد بوده است:
میزان رشد شاخص در طول سال
10000 = 50 % × 20000