ارزش اوراق اختیار معامله

است. یکی از اهداف فروش این اوراق هم جلب اعتماد سرمایه‌گذاران حقیقی به بازار است.

اوراق اختیار معامله، جذاب ترین ابزار بازار سرمایه

در بسیاری از بازارهای سرمایه به طور معمول کارشناسان برنامه ریزی هایی را در دستور کار قرار می دهند که لزوما موفق نیست؛ بنابراین در بازار سرمایه کشور ما نیز چالش هایی در این باره به ویژه در حوزه دانش بازار سرمایه وجود دارد.

برای بهتر شدن وضعیت معاملات در بازارهای مالی از برخی ابزارها می توان استفاده کرد. نوع خاصی از ابزارها که قابلیت کاربرد و عملیاتی شدن در تمامی بازارهای مالی را دارد، انواع ابزارهای مالی مشتقه است که به صورت گسترده در بازارهای جهانی مورد استفاده قرار گرفته و بر مبنای نوع دارایی تقسیم بندی شده است: ابزارهای مشتقه بر پایه ارزهای خارجی، ابزارهای مشتقه بر پایه نرخ سود (بهره)، ابزارهای مشتقه بر پایه کالا و ابزارهای مشتقه بر پایه سهام. اوراق اختیار معامله، یکی از مهم ترین و البته جذاب ترین این ابزارها است.

با توجه به نبود ابزارهای مالی کافی در بازار سرمایه ایران و به ویژه ارزش اوراق اختیار معامله کمبود ابزارهای لازم برای کاهش ریسک موجود، شورای بورس اوراق بهادار اقدام به تصویب معاملات اوراق اختیار کرد. راه اندازی اوراق اختیار معامله سهام اتفاقی بزرگ در بازار سرمایه کشور است که حوزه دانش را متحول می کند. البته پستی و بلندی هایی هم بر سر راه آپشن ها وجود دارد، اما امید است جزو ابزارهایی نباشد که در ارزش اوراق اختیار معامله آینده به محاق برسد.

اختیار معامله در خرید و فروش متنوع است اما معروف ترین آن، الگوی اروپایی و امریکایی است که اکنون اختیار معامله اروپایی در ایران مبنا قرار گرفته است. این در حالی است که شفافیت و کارایی برای بازار سرمایه و اهرم کردن و سودآوری هم برای سرمایه گذار مهم است؛ بنابراین این ابزار فرصت مهمی برای صندوق های سرمایه گذاری محسوب می شود.

قرارداد اختیار معامله چیست؟

نظام اقتصادی کشور به دو بخش واقعی و مالی تقسیم می شود و بر اساس این تقسیم بندی کلی بازار سرمایه یکی از اجزای اصلی سیستم مالی اقتصاد محسوب می‌شود. کارکرد اصلی اوراق اختیار معامله مانند تمامی بازارهای دیگر، فراهم کردن بستر و زیرساخت مناسب برای تلاقی و تعادل عرضه و تقاضاست. بدین جهت و به منظور پاسخگویی به نیازهای گوناگون فعالان در بازار سرمایه نیاز به ابزارهای مالی متنوع و با کارکردهای مختلف وجود دارد. قرارداد اختیار معامله، اوراق بهاداری است که به موجب آن فروشنده متعهد می شود در صورت درخواست خریدار، تعداد مشخصی از دارایی موضوع قرارداد را با قیمت مشخص معامله کند. خریدار اوراق می تواند در زمان یا زمان های معینی براساس مشخصات از پیش تعیین شده، قرارداد را اعمال کند. این در حالی است که فروشنده اوراق اختیار معامله در قبال این تعهد، مبلغ معینی از خریدار دریافت می کند. در این شرایط هر یک از خریدار و فروشنده می تواند در ازای مبلغ معینی اختیار سهام خود را به شخص سوم واگذار کند. سرمایه گذاران می توانند فقط نسبت به اخذ موقعیت خرید در نمادهای ایجاد شده اقدام کنند و اخذ موقعیت فروش فقط به منظور بستن موقعیت های خرید قبلی اخذ شده، امکان پذیر خواهد بود.

براین اساس سبک اعمال قراردادهای فوق از نوع اروپایی بوده، به این معنا که فقط در سررسید قابلیت اعمال خواهند داشت. اوراق اختیار معامله به عنوان یکی از ابزارهای مالی مشتقه، با توجه به خواص خود نه تنها یکی از ابزارهای مورد علاقه پژوهشگران حوزه مالی بوده است بلکه در میان فعالان عرصه عمل در بازارها نیز یکی از مهم ترین اوراق مشتقه محسوب می شود زیرا با خاصیت دوگانه خود یعنی ترکیب اختیار از یکسو و تعهد از سوی دیگر، برخلاف ابزارهایی چون قراردادهای آتی خواستاران بیشتری را مجذوب خود می کند. اکنون سرمایه گذاران ما می توانند با استفاده از این ابزار اقدام به پوشش ریسک های ناخواسته کنند. همچنین می توانند با اخذ موقعیت در این ابزار اقدام به سرمایه گذاری و کسب بازدهی کنند.

قراردادهای اختیار معامله روی سهام

این قرارداد به دارنده آن اجازه می‌دهد که سهام مورد نظر را با قیمت مورد توافق، قبل از انقضای اختیار معامله بخرد یا بفروشد. اختیار معامله سهام یکی از ابزارهای مشتقه خلاقانه، ابتکاری و انعطاف‌پذیر است که تاکنون ایجاد شده و جایگاه خود را در بازار سهام پیدا کرده است.

انواع اختیار معامله سهام

اختیار معامله سهام به طور کلی به چهار دسته تقسیم می شود. اختیار معامله سهام مورد معامله در بورس یکی از انواع اختیار معامله است که هر کس به آسانی می‌تواند از طریق یک کارگزار در بورس آنها را معامله کند و به عنوان اختیار معامله‌های پذیرفته شده در بورس نیز شناخته می‌شود. یکی دیگر از انواع اختیار معامله، اختیار معامله‌ سهام مورد معامله در فرابورس است که به صورت سفار شی و خاص بوده، در بازارهای فرابورس معامله می شود، نقدشوندگی کمتری دارد و کمتر در دسترس عموم است.

اختیار معامله غیرعادی نیز یکی دیگر از انواع اختیار معامله سهام محسوب می شود. اختیار معامله های غیر‌عادی، اختیار معامله‌های غیراستانداردی است که برای پاسخ بهتربه نیازهای سرمایه‌گذاران خاص، شرایط ویژ‌ه‌ای به آنها اضافه شده و معمولا در بازارهای فرابورس معامله می شود. در آخر اختیار معامله کارمندان را می توان نام برد که که توسط شرکت‌ها به کارمندانشان داده می‌شود. در این حالت شرکت به عنوان فروشنده اختیار معامله عمل می‌کند و معمولا این اختیار معامله‌ها را به عنوان پاداش و برای ایجاد انگیزه به کارمندان واگذار می کند.

اهمیت اختیار معامله

قراردادهای اختیار معامله این فرصت را برای سرمایه گذاران فراهم می کنند که یک وضعیت را با نقدینگی کمتری مدیریت کنند به عبارت دیگر این ویژگی باعث می شود سود یا زیان معاملات در یک دوره زمانی نسبت به آورده مشتری - قیمت اختیار پرداخت شده توسط خریدار (دریافت شده توسط فروشنده) چند برابر باشد. با خرید قرارداد اختیار معامله یک دارایی پایه به جای خود دارایی پایه، ریسک بالقوه سرمایه گذاری کاهش می یابد و زیان معامله محدود به هزینه ای است که برای خرید اختیار معامله پرداخت می شود.

در واقع از قراردادهای اختیار معامله به عنوان ابزاری برای پوشش ریسک استفاده می شود که به سرمایه گذار اجازه می دهد تا ریسک خود را در مقابل نوسانات نامطلوب قیمت پوشش دهد. همچنین سرمایه گذار می تواند با فروش قرارداد اختیار معامله سهام، درآمد خود از سهام را تنها به بازدهی سهام و سود تقسیمی محدود نکند.

فروش اختیار معامله سهام متعلق به سرمایه گذار یا سهامی که قصد خرید آن را دارد، یکی از ساده ترین راهبردهای معاملاتی است. با استفاده از اختیار معامله، شخص می تواند بدون در اختیار داشتن سهم پایه، از نوسان قیمت آن سود ببرد. این در حالی است که معامله قراردادهای اختیار معامله به سرمایه گذاراین اختیار را می دهد با پرداخت درصدی از قیمت سهم، جریان نقدی خرید یا فروش خود را ثابت کند و در زمان باقی مانده تا سررسید، تصمیم مناسب را بگیرد. همچنین وجود اختیار معامله در سبد سرمایه گذاری به عنوان یک دارایی مشتقه، امکان متنوع سازی سبد را به سرمایه گذار می دهد.

خروج از بازار اختیار معامله

خریدار یا دارنده اختیار می تواند با فروش قرارداد خریداری شده و فروشنده قرارداد نیز با اتخاذ موقعیت معکوس در بازار طی دوره معاملاتی اقدام به خروج از بازار قرارداد اختیار معامله کنند. همچنین با انقضا قرارداد اختیارمعامله در سررسید موقعیت باز مشتری بسته می شود. با توجه به تجربیات موفق بورس‌های جهان در راه اندازی این معاملات، بورس کالای ایران طی چند سال گذشته پیگیری‌های لازم را برای عملیاتی شدن معاملات این قراردادها انجام داده بود. امروزه با اعمال تغییراتی در دستورالعمل اجرایی معاملات قراردادهای اختیار معامله و آماده شدن سامانه‌های معاملاتی مرتبط، معاملات قراردادهای آپشن، راه اندازی شده است.

ارزش قرارداد اختیار معامله و قیمت‌گذاری آن

باید دانست که ریاضی‌دانان وال‌استریت فرمول­ هایی را برای قیمت منصفانه (قیمت تابلو) یک برگ اختیار معامله خرید (call) یا فروش (put) ارائه کرده اند.

به گزارش «پایگاه خبری بورس کالای ایران» قیمت‌گذاری اختیار خرید ( call option )، مثل هر چیز دیگر در بورس ­ها مثل وال‌استریت، بر پایه عرضه و تقاضایی که توسط فروشندگان و خریداران آن قرارداد اختیار معامله در هر نقطه از زمان خلق می‌شوند، انجام می‌پذیرد. در فراسوی این توضیح ساده قیمت‌گذاری قرارداد اختیار معامله به کمک عرضه و تقاضا، باید دانست که ریاضی‌دانان وال‌استریت فرمول­ هایی را برای قیمت منصفانه (قیمت تابلو) یک برگ اختیار معامله خرید ( call ) یا فروش ( put ) ارائه نموده ­اند.

یکی از متداول­ترین و مشهورترین آن­ها «مدل قیمت‌گذاری اختیار معامله بلک- شولز( BS )» است که کاملاً پیچیده بوده که حتی اشاره به آن از دامنه و حوصله این یادداشت­ ها خارج است، ولی آنچه آن مدل می­ گوید آن است که عوامل عمده­ای که بر قیمت قراردادهای اختیار معامله اثرگذارند، عبارت‌اند از:

1. تفاوت بین قیمت توافقی اختیار معامله و قیمت جاری دارایی پایه موردنظر (سهام، ذرت، طلا، نفت و. )
2. تعداد روزهایی که تا تاریخ انقضا باقی‌مانده است
3. نوسانات انتظاری در سهم یا دارایی پایه

آشکار است که تفاوت میان قیمت توافقی و قیمت جاری مهم‌ترین عامل به‌حساب می­آید. حق خرید گوگل ( GOOG ) به ۷۰۰ دلار، وقتی آن سهم ۶۰۰ دلار است می­بایست ارزش کمتری از حق خرید آن در ۶۵۰ دلار داشته باشد. به همین ترتیب –در خصوص عامل دوم-، حق خرید گوگل برای ۳ ماه به ۶۵۰ دلار می­بایست ارزشی بیشتر از حق خرید آن برای ۳۰ روز داشته باشد. در مورد عامل سوم یعنی نوسان پذیری، ازآنجاکه goog به سهولت می­تواند در یک روز نوسان ۱۰ دلاری داشته باشد، قرارداد اختیار معامله گوگل بایستی بیشتر از قرارداد جنرال الکتریک ( GE ) باشد که نوسان قیمت سهام روزانه آن ۵۰ سنت یا کمتر است.

وقتی شما درک و فهم درستی از ۳ عنصر گفته‌شده پیدا کردید بدین مهم فکر کنید که قیمت اختیار معامله از دو عنصر اصلی تشکیل‌شده است: ارزش آن در شرایط (ITM)In – THE – Money > > که بدان ارزش ذاتی می­گویند و «ارزش زمانی» (که آن را «صرف ریسک» ( Risk Premium ) نیز می­نامند). یک قرارداد اختیار خرید ( Call option ) جهت خرید تعدادی از سهام اپل ( AAPL ) به ۳۳۵$ وقتی‌که آن سهم به ۳۴۰ دلار معامله می‌شود. در شرایط ( ITM ) ۵ دلار است و لذا شما درمی‌یابید، حداقل قیمت آن ۵ دلار خواهد بود. شاید شما مطلع ارزش اوراق اختیار معامله شوید که آن قرارداد اختیار معامله دربورس به ۶ دلار معامله می­شود. به این اضافه ارزش یک‌دلاری «ارزش زمانی» و یا «صرف ریسک» می‌گویند و بیان‌گر آن مبلغ اضافی است که آن بازار تمایل دارد بپردازد و این علامت را به فعالان بازار بدهد که قیمت سهام اپل به روند صعودی خود ادامه می­دهد.

برای شناخت بهتر قیمت‌گذاری یک قرارداد اختیار خرید، اجازه دهید به سه عامل اثرگذار گفته‌شده در بالا نگاهی دوباره و عمیق تر داشته باشیم. در مورد عامل اول یعنی تفاوت قیمت توافقی آن اختیار معامله و سهم پایه موردنظر ( Underlying ). امیدوارم این امر روشن شده باشد که اگر سهم اپل به قیمت ۳۰۰ دلار باشد آنگاه " اختیار خرید" ۳۱۰ دلاری بایستی گران‌تر از اختیار ۳۲۰ دلار باشد و اختیار خرید ۳۲۰ دلاری از ۳۳۰ دلاری گران‌تر خواهد بود؛ آشکار است شانس بیشتری برای سهم اپل وجود دارد که به‌اندازه ۱۰ دلار افزایش یابد تا ۲۰ دلار.

وقتی به جدول قیمت­ های اختیارهای معامله اپل در بورس نگاه می­کنید خواهید دید اختیار خریدهای با قیمت توافقی کمتر نسبت به آن‌هایی که قیمت‌های توافقی بالاتر دارند گران‌تر هستند.

دومین عامل مهم اثرگذار بر قیمت آن قرارداد، تعداد روزهایی هستند که به تاریخ انقضای قرارداد اختیار خرید یا فروش باقی‌مانده است. اگر امروز اول ژانویه است و ما قیمت اپل را برای اختیار خرید ژانویه که ۳۱۰ دلار می باشد را با اختیار خرید آن برای فوریه که ۳۱۰ دلار است مقایسه کنیم، اختیار معامله ژانویه ۱۵ روز، ولی اختیار معامله فوریه ۴۵ روز تا تاریخ انقضا فاصله‌دارند. لذا انتظار داریم که اختیار معامله­های فوریه گران‌تر از اختیار معامله­ های ژانویه باشد.

برای مثال، در مورد تابلوی سهام اپل، اولین اختیار معامله ارائه‌شده به قیمت ۳۵۰ دلار اختیار خرید برای چهارم فوریه ۲۰۱۱ به ۵۰/۳۱ دلار قیمت‌گذاری شده است و دومین اختیار نیز ۳۰۵ دلار برای نوزدهم فوریه ۲۰۱۱ به ۲۵/۳۲ قیمت خورده است. این ۱۵ روز اضافی باعث افزایش ۰.۷۵ $ به قیمت آن قرارداد اختیار معامله ‌شده است.

سومین عامل اثرگذار بر قیمت آن قراردادها نوسان پذیری انتظاری آن سهم در روزهای باقیمانده به تاریخ انقضای آن است. طبیعی است که قیمت اختیار معامله‌های پرنوسان ، گران‌تر از قیمت قرارداد اختیار معامله‌های با نوسانات کم هستند. سهامی که غالباً نوسانی چند دلاری در روز دارند (مثل گوگل) عموماً قراردادهای اختیار معامله گران‌تری در مقایسه با سهامی که فقط یک یا دو ده سنتی ( Dime ) یعنی ده تا بیست سنت، در روز نوسان می­کنند، هستند (جنرال الکتریک). در مورد نوسان پذیری ذکر این نکته اهمیت دارد که قراردادهای اختیار معامله غالباً در عرض هفته‌ای که سود انتظاری اعلام می‌شوند قیمت بالاتری پیدا می­کنند.

چرا چنین است؟ زیرا روزهای پر نوسان برای سهام روزهایی هستند که سودهای سورپرایزی اعلام‌شده‌اند.

لذا منطقی است، اختیار خرید فوریه ۳۱۰ دلاری گران­تر از اختیار معامله خرید ۳۱۰ دلاری ژانویه باشد و اختیار معامله مارس برای ۳۱۰ دلار گران‌تر از فوریه آن قرارداد باشد. برای شمارش روزهای باقی‌مانده به انقضای قراردادهای اختیار خرید، متوجه ایام تعطیل در کشور خود، باشید.

ارزش اوراق اختیار معامله

گستردگی طیف ابزارهای در دسترس سرمایه گذاران با توجه به نیازهای آنها یکی از مشخصات بازارهای سرمایه پیشرفته است برخی از این ابزارها ضمن برآوردن سلیقه های گوناگون سرمایه گذاران را یاری می کنند تا خود را در برابر ناملایمات بازارهای مالی که آئینه تمام نمایی از نواسانات اقتصادی اند ایمن سازند که از جمله آنها اوراق حق اختیار خرید و فروش می باشند . بدیهی است ارائه قیمت منصفانه این اوراق از وظایف صاحبنظ.

الگوی قیمت گذاری برگ های اختیار معامله

مهمترین وظیفه بورس اوراق بهادار، ایجاد یک بازار کارآ برای قیمت گذاری عادلانه اوراق بهادار می باشد. این وظیفه از طریق خبرگان مالی اعمال می شود. خبرگان مالی اطلاعات مورد نیاز برای قیمت گذاری را بر اساس مدل های قیمت گذاری که بر پایه مفروضات صحیح و مطابق بازار طراحی شده است بدست می آورند. انواع اوراق مالی قابل معامله در بورس اوراق بهادارسهام عادی، اوراق قرضه، اختیار معامله اوراق بهادار و قراردادهای.

تئوری قیمت گذاری اختیار معامله

گستردگی طیف ابزارهای در دسترس سرمایه گذاران با توجه به نیازهای آنها یکی از مشخصات بازارهای سرمایه پیشرفته است برخی از این ابزارها ضمن برآوردن سلیقه های گوناگون سرمایه گذاران را یاری می کنند تا خود را در برابر ناملایمات بازارهای مالی که آئینه تمام نمایی از نواسانات اقتصادی اند ایمن سازند که از جمله آنها اوراق حق اختیار خرید و فروش می باشند . بدیهی است ارائه قیمت منصفانه این اوراق از وظایف صاحبنظ.

اختیار خرید و اختیار فروش سهام چیست؟

یکی از ابزارهایی که در روزهای پرتلاطم بازار می‌تواند نوعی بیمه برای معامله‌گران باشد، قرارداد اختیار خرید و اختیار فروش است. در روزهای اخیر هم در جهت افزایش اعتماد معامله‌گران حقیقی به بازار بورس، این قراردادها توجه زیادی را جلب کرده‌اند.

به همین دلیل ما در این مقاله به بسط این دو مطلب می‌پردازیم.

تعریف اختیار خرید و اختیار فروش

در تعریف فنی اختیار خرید (Call Option) و اختیار فروش (Put Option) یا در کل اختیار معامله (Option) یک ابزار مشتقه در بازارهای مالی است که اختیار خرید یا اختیار فروش یک دارایی مشخص را به خریدار قرارداد اختیار خرید یا خریدار اختیار فروش می‌دهد.

اما درک این تعریف فنی خصوصا برای کسانی که در بازار سهام تازه وارد هستند سخت است. پس بگذارید با یک مثال جلو برویم.

اختیار فروش سهم فملی

در حال حاضر یعنی ۷ مهر سال ۹۹ قیمت سهم فملی 2920 تومان است. می‌دانیم که بازار در حال حاضر روند منفی دارد و همین قیمت هم در کف قیمت امروز است و 96 میلیون صف فروش پشت آن وجود دارد.

کمابیش همه می‌دانیم که اصلاح فعلی بازار تمام می‌شود و احتمالا در چند ماه آینده شاهد رشد بازار باشم. طبق محاسبات و تحلیل‌های ما هم همین سهم فملی می‌تواند قبل از عید سال ۱۴۰۰ مثلا تا ۴ هزار تومان رشد کند.

اما بازار منفی است. با اینکه می‌دانیم بازار رشد می‌کند و تحلیل‌های ما هم نشان می‌دهد که سهم فملی تا ۴ هزار تومان رشد می‌کند اما کمی شک هم نداریم؛ زیرا تحلیل‌های تکنیکال در بهترین حالت تا ۸۰ درصد دقت دارند و تحلیل‌های بنیادی با اینکه مطمئن‌تر هستند، اما ترسیم یک خط زمانی در‌ آن‌ها کار راحتی نیست. مگر در حالتی که شما بخواهید سرمایه‌گذاری طولانی‌مدت چندساله انجام دهید.

در این حالت یک اطلاعیه عرضه اوراق اختیار فروش فملی منتشر می‌شود. سررسید این اوراق ۱۵ فروردین ۱۴۰۰ و قیمت تضمینی خرید فملی نیز در آن ۴ هزار تومان است.

هر قرارداد اختیار فروش فملی تضمین‌کننده خرید ۱۰۰۰ سهم است و برای خرید آن نیز شما باید به ازای هر ارزش اوراق اختیار معامله سهم ۱۰۰ تومان پول پرداخت کنید.

شما ۲ برگه قرارداد اختیار فروش فملی معادل اختیار فروش ۲۰۰۰ هزار سهم را می‌خرید. برای خرید این دوبرگه مبلغ ۲۰۰ هزار تومان نیز پرداخت می‌کنید. از آن‌سو از بازار سهام ۲۰۰۰ سهم خود فملی را هم می‌خرید. ارزش خرید شما با احتساب قیمت 2920 تومانی هر سهم، برابر ۵ میلیون و ۸۴۰ هزار تومان می‌شود.

در برگه اختیار فروش، فروشنده این اوراق (الکترونیکی) حق اختیار فروش سهم فملی در تاریخ ۱۵ فروردین ۹۹ را با قیمت ۴ هزار تومان به ازای هر سهم به شما داده است. شما می‌توانید از این حق خود استفاده بکنید یا نکنید. برگه اختیار فروش است و اختیار فروش دست شما است.

حال فرض کنید به تاریخ ۱۵ فرودین ۱۴۰۰ که سررسید این قرارداد اختیار فروش است رسیده‌ایم. چند اتفاق می‌تواند رخ دهد.

۱- قیمت سهم فملی کمتر از ۴ هزار تومان است

مثلا در این تاریخ قیمت سهم فملی ۳۷۰۰ تومان است. در این حالت شما می‌توانید از اختیار فروش خود استفاده کنید. فروشنده این قرارداد اختیار فروش نیز طبق این قرارداد باید سهم فملی را در این تاریخ با قیمت ۴ هزار تومان از شما بخرد.

در این حالت شما با سرمایه‌گذاری ۶ میلیون و ۴۰ هزار تومان، به سود ۱ میلیون و ۹۶۰ هزارتومانی رسیده‌اید؛ یعنی ۳۳ درصد سود کرده‌اید.

۲- قیمت سهم فملی بیشتر از ۴ هزار تومان است

فرض کنید در تاریخ سررسید قرارداد اختیار فروش، قیمت سهم فملی ۴۵۰۰ تومان است. در این حالت شما ۲۰۰۰ هزار سهم خود را می‌فروشید و ۲ میلیون و ۹۶۰ هزار تومان معادل ۴۹ درصد سود می‌کنید.

چون قیمت سهم بالاتر از قیمت خرید در قرارداد اختیار فروش است، شما قرارداد خود را اجرا یا اعمال (Excercise) نمی‌کنید.

در این سناریو فرضی شما با ۲۰۰ هزار تومان هزینه بیشتر، به‌نوعی خرید خود را بیمه می‌کنید.

در قرارداد اختیار فروش اگر قیمت سهم در زمان سررسید، بالاتر از قیمت خرید قرارداد باشد، شما از ۲۰۰ هزارتومانی که برای خرید اوراق قرارداد اختیار فروش پرداخت کرده‌اید، می‌گذرید. این پول همان اجرت فروشنده قرارداد و سودی است که فروشنده از این قرارداد می‌برد.

۳- قیمت فملی کمتر از 2920 تومان است

اگر سهام فملی در طول این زمان روند منفی داشته باشد و قیمت آن به کمتر از ۲۹۲۰ تومان که در موقع ارائه قراردادهای اختیار فروش بود، برسد، فروشنده این قرارداد دچار زیان می‌شود؛ اما درهرصورت مثل مورد اول مجبور است ۲۰۰۰ سهم فملی شما را به قیمت ۴ هزار تومان بخرد.

خرید یک قرارداد اختیار فروش ریسک خرید را برای خریدار سهم شدیدا کاهش می‌دهد. این در حالی است که ریسک فروش قرارداد اختیار خرید برای فروشنده، بسیار زیاد است.

به همین دلیل هم‌زمانی که چنین قراردادهای فروخته می‌شوند، معمولا نشانه‌ای از منفی بودن روند آینده بازار هستند و حس بازار (Sentient) هنگامی‌که چنین قراردادهایی فروخته می‌شوند شدیدا منفی

است. یکی از اهداف فروش این اوراق هم جلب اعتماد سرمایه‌گذاران حقیقی به بازار است.

اگر سهم در تاریخ سررسید قیمتی کمتر از قیمت خرید قرارداد داشته باشد، عملا فروشنده قرارداد باید مابه‌التفاوت قیمت خرید در اوراق با قیمت روز سهم را پرداخت کند. اگر در مثال بالا این مابه‌التفاوت بیشتر از ۱۰۰ تومان باشد، فروشنده قرارداد از فروش قرارداد اختیار فروش ضرر کرده است. اگر هم کمتر باشد، فروشنده نیز به حداقلی از سود رسیده است.

در هر حالت شما به‌عنوان خریدار قرارداد اختیار فروش می‌توانید با پرداخت اجرت قرارداد، سود خود از بابت خرید یک سهم را تضمین کنید.

قرارداد اختیار خرید

در قرارداد اختیار خرید برعکس قرارداد اختیار فروش، اختیار خرید یک کالا یا دارایی به خریدار قرارداد اختیار خرید داده می‌شود. در این قرارداد، خریدار می‌تواند در صورت خواست قرارداد را اجرا یا اعمال کند و فروشنده قرارداد اختیار خرید متعهد شده‌ است که کالایی را در قیمت مشخص‌شده در قرارداد به خریدار بفروشد.

قرارداد اختیار خرید فولاد

فرض کنید بازار صعودی است؛ اما شما شک دارید. می‌توانید سهم فولاد را که امروز در قیمت 1793 تومان در صف فروش است، بخرید. پیش‌بینی و تحلیل‌های شما نشان می‌دهد که این قیمت سهم در چند ماه آینده تا ۳ هزار تومان هم رشد می‌کند.

اما بازار مدتی است که صعودی است و انتظار یک اصلاح دارید. خرید سهم فولاد در این شرایط کمی ریسکش زیاد است.

دوباره خبر عرضه قرارداد اختیار خرید سهم فولاد به سررسید ۱۵ فروردین ۱۴۰۰ می‌رسد. قیمت فروش تضمینی در این قرارداد ۲۶۰۰ تومان است. هر قرارداد اختیار خرید شامل ۱۰۰۰ هزار سهم و قیمت هر اختیار خرید این سهم در قرارداد فوق ۵۰ تومان است.

شما دو قرارداد اختیار خرید برای خرید ۲۰۰۰ هزار سهم فولاد را می‌خرید. شما برای خرید این قرارداد 100 هزار تومان پول می‌دهید.

در موقع سررسید قرارداد اختیار خرید دو حالت ممکن است پیش آید.

۱- قیمت سهم فولاد کمتر از ۲۶۰۰ تومان است

فرض کنید موقع سررسید قرارداد اختیار خرید سهم فولاد رسیده است. قیمت سهم ۲۳۰۰ تومان است. در این حالت شما هیچ کاری نمی‌کنید و صرفا ۱۰۰ هزار تومان ضرر می‌کنید.

این ۱۰۰ هزار تومان هم که اجرت فروشنده قرارداد اختیار خرید است در حساب فروشنده قرارداد می‌ماند و عملا سود او می‌شود.

۲- قیمت سهم فولاد بیشتر از ۲۶۰۰ تومان است

فرض کنید در موعد سررسید قرارداد اختیار خرید، سهم فولاد با قیمت ۳۲۰۰ تومان در حال معامله است. در این حالت شما درخواست اعمال قرارداد اختیار خرید را به فروشنده می‌دهید.

در این حالت فروشنده موظف است تعداد ۲۰۰۰ سهم فولاد را با قیمت ۲۶۰۰ تومان که در قرارداد ثبت‌شده به شما بفروشد. شما پول معادل این ۲۰۰۰ هزار سهم یعنی ۵ میلیون و ۲۰۰ هزار تومان را می‌پردازید و بعدازآن همین سهم را به قیمت معاملاتی آن روز یعنی ۳۲۰۰ تومان می‌فروشید و یک‌میلیون ۲۰۰ هزار تومان ‌سود می‌کنید.

اگر هم نخواستید صبر می‌کنید که سهم فولاد بیشتر بالا برود. نکته اینجاست که چون شما حتی در همین شرایط هم ارزش اوراق اختیار معامله سهم فولاد را با قیمتی به‌مراتب کمتر از قیمت بازار خریده‌اید، سود چشم‌گیری نصیبتان می‌شود.

در این حالت کل مبلغ پرداختی شما ۵ میلیون و ۲۰۰ هزار تومان برای خرید سهم فولاد و ۱۰۰ هزار تومان برای خرید قرارداد اختیار خرید فولاد است. با در نظر گرفتن این‌ها شما ۲۲ درصد سود می‌کنید.

معامله اوراق اختیار خرید و اختیار فروش

شما می‌توانید حتی پیش از تاریخ سررسید قرارداد اختیار خرید یا اختیار فروش، آن را به کس دیگری بفروشید. در این صورت می‌توانید سهم‌های پایه این قراردادها را هم مستقل از وضعیت اختیار خرید یا اختیار فروش معامله کنید.

با اینکه ارزش قراردادهای اختیار خرید و اختیار فروش، هنگام عرضه آن‌ها تعیین می‌شود اما هنگام با معامله این اوراق بین سهام‌داران ممکن است قیمت آن‌ها تغییر کند.

معمولا هم معاملات این قراردادها بدون دامنه نوسان انجام می‌گیرد؛ اما بااین‌همه قیمت آن‌ها تنها تا جایی می‌تواند بالا برود که برای دارنده قرارداد هنگام درخواست اجرای آن‌ها، همچنان ‌سودده باشد. البته محدودیت قانونی در این مورد وجود ندارد اما منطقی نیست که چنین اوراقی در این قیمت‌ها معامله شود.

در مثال ابتدایی قبل قیمت معامله‌ای قرارداد اختیار فروش فملی حداکثر می‌تواند تا ۹۸۰ تومان به ازای هر سهم در قرارداد اختیار فروش بالا برود. این رقم را به این صورت می‌توان محاسبه کرد.

زیرا پیش‌از‌این، اجرای قرارداد اختیار فروش دیگر برای خریدار سودی به همراه ندارد.

در مثال دوم نیز قیمت معامله‌ای قرارداد اختیار خرید سهم فولاد نیز حداکثر می‌تواند تا ۷۵۷ تومان بالا برود.

زیرا دوباره اجرای قرارداد اختیار خرید در قیمت‌های بالاتر از این برای خریدار سودی به همراه ندارد.

ابزارهای مشتقّه

با توجه به همه این‌ها می‌بینیم که قیمت اوراق قرارداد اختیار خرید یا اختیار فروش تنها می‌تواند تا جایی بالا برود که قیمت سهم‌ پایه آن تعیین می‌کند. به چنین اوراقی که قیمت آن‌ها ارزش اوراق اختیار معامله بر پایه قیمت دارایی دیگری تعیین می‌شود، ابزارهای مشتقّه (Derivative) یا قراردادهای مشتقه می‌گویند.

از جمله دیگر ابزارهای مشتقه می‌توان به قراردادهای آتی سکه، گندم و دیگر کالاهای تحت معامله در بورس کالا اشاره کرد. قیمت معاملاتی این قراردادهای آتی هم دوباره بر پایه کالاهای پایه آن مثل سکه و گندم تعیین می‌شود.

انواع قراردادهای اختیار معامله

قراردادهای اختیار خرید و اختیار فروش یا در حالت کلی قراردادهای اختیار معامله اولین بار در سال ۱۹۷۳ در «بورس اختیار معامله شیکاگو» ایجاد شدند. بعدها این معاملات به بخش مهمی از معاملات بازارهای بورس و معاملات ابزارهای مشتقه تبدیل شدند.

در دنیا سه نوع قرارداد اختیار معامله وجود دارد.

قرارداد اختیار معامله نوع آمریکایی (American Style):

در این نوع قرارداد اختیار معامله، خریدار می‌تواند در هر روزی پیش از سررسید قرارداد، درخواست اعمال قرارداد را بدهد؛ یعنی خریدار می‌تواند از زمان خرید قرارداد اختیار معامله تا پیش از روز سررسید قرارداد، از فروشنده درخواست کند که قرارداد را اعمال کرده و به تعهد خرید یا فروش خود عمل کند.

قرارداد اختیار معامله نوع اروپایی (European Style):

در این قرارداد خریدار قرارداد اختیار معامله تنها می‌تواند در روز سررسید درخواست اعمال قرارداد دهد و فروشنده قرارداد ملزم است تنها در این روز به تعهد خرید یا فروش خود عمل کند.

قراردادهای اختیار معامله نوع برمودان (Bermudan Style):

در این قرارداد اختیار معامله، خریدار می‌تواند در چند تاریخ معین‌شده، درخواست اعمال قرارداد بدهد و فروشنده هم باید تنها در این روزها به تعهد خرید یا فروش خود عمل کند.

قراردادهای اختیار خرید یا اختیار فروش در ایران معمولا از نوع اروپایی هستند. هرچند ممکن است نوع برمودان هم استفاده شود.

چگونه قرارداد اختیار خرید یا اختیار فروش بخریم؟

شما نمی‌توانید صرفا با داشتن یک کد بورسی و حساب کاربری کارگزاری‌ها، وارد یک قرارداد اختیار معامله شوید. بلکه باید به کارگزار خود درخواست دهید که برایتان یک حساب اختیار معامله باز کند.

پس‌ازآن می‌توانید با سامانه‌ای که کارگزاری در اختیارتان قرار می‌دهد، پول واریز کنید و این قرارداد را بخرید، بفروشید یا اعمال کنید.

اعمال قراردادهای اختیار معامله توسط اتاق پایاپای شرکت سپرده‌گذاری مرکزی اوراق بهادار و تسویه وجوه انجام می‌گیرد؛ اما شما به‌عنوان مشتری و معامله‌گر نیازی ندارید با این اتاق ارتباط داشته باشید.

مسئولیت اجرای عملیات بر عهده کارگزاری است که کد معاملاتی اختیار معامله را به شما داده است. شما درخواست‌های خود را به کارگزارتان می‌فرستید.

همچنین برای وارد شدن به این قراردادها باید یک وجه تضمین نیز از طرف خریدار و فروشنده قرارداد در اتاق پایاپای گذارده شود. همین عملیات هم توسط کارگزار شما انجام می‌گیرد.

همچنین لازم به ذکر است که در حال حاضر روی تعداد انگشت‌شماری از سهم‌ها قرارداد اختیار خرید و اختیار فروش عرضه می‌شود.

البته معاملات اختیار خرید و اختیار فروش قوانین خاص خود را دارد. شما می‌توانید این قوانین را از اینجا دانلود کنید. همچنین درصورتی‌که در این مورد سوالی دارید که ما در این مقاله به آن پاسخ ندادیم، ارزش اوراق اختیار معامله به این فایل که از طرف سازمان بورس تهیه‌شده، مراجعه کنید.

اختیار معامله

این ابزارها به‌منظور کاهش یا انتقال ریسک ایجاد شده‌اند. یکی از این ابزارها اختیار معامله یا معاملات آپشن است که بیشتر در بورس کالا مورداستفاده قرار می‌گیرد.

در این مقاله قصد داریم به تعریف قرارداد اختیار معامله، سازوکارهای آن و نقشی که در کاهش ریسک دارد بپردازیم.

اختیار معامله چیست؟

اختیار معامله به ابزارهای مالی گفته می‌شود که بر اساس ارزش اوراق بهادار اساسی مانند سهام مشتقه هستند.

اختیار معامله مشتقات مالی هستند که به خریداران حق استفاده، اما نه تعهدی را برای خرید یا فروش دارایی اساسی با قیمت و تاریخ توافق شده می‌دهند.

قرارداد اختیارات به خریدار امکان خرید یا فروش دارایی (بسته به نوع قرارداد) را ارائه می‌دهد.

در معاملات آپشن این امکان به دارنده داده می‌شود که دارایی را در یک بازه زمانی مشخص با قیمت مشخص شده خریداری کند یا دارایی را در یک بازه زمانی مشخص با قیمت مشخص شده بفروشد.

هر قرارداد اختیار تاریخ انقضا مشخصی دارد که دارنده می‌تواند از فرصت خود استفاده کند.

اختیار معامله معمولاً از طریق کارگزاران آنلاین خریداری و فروخته می‌شوند.

بر اساس این قرارداد، طرفین معامله با یکدیگر توافق می‌کنند که معامله را در تاریخ سررسید آینده انجام دهند.

به هنگام عقد قرارداد خریدار معامله اختیار معامله با پرداخت مبلغ مشخص، حق خرید یا فروش را طبق زمان مشخص شده در قرارداد کسب می‌کند.

در طرف مقابل، فروشنده قرارداد اختیار معامله نیز آمادگی خود برای فروش را طبق مفاد قرارداد اعلام می‌دارد.

در قراردادهای آتی، برخلاف قراردادهای اختیاری خریدار ملزم به ایفای تعهد است و بدون توجه به وضعیت بازار، در تاریخ مشخص شده ملزم به ایفای تعهد است (حتی اگر متضرر شود).

در قرارداد اختیار معامله بدون هیچ‌گونه اجبار و تعهدی می‌توانید تصمیم به معامله بگیرید یا به عبارتی به اختیار خود عمل کنید.

در قرارداد اختیار معامله به خریدار این امکان داده می‌شود که پس از بررسی بازار و تمام جوانب معامله ایفای نقش کنند. در صورت متضرر شدن، می‌تواند به تعهد خود عمل نکند

چنین می‌توان نتیجه گرفت که در بین ابزارهای مالی، اختیار معامله نسبت به سایر ابزارها از امکانات بیشتری برخوردار است به همین خاطر قیمت آن نیز نسبت به مابقی ابزارها بیشتر است.

خود قرارداد اختیار معامله به‌تنهایی ارزشی ندارد بلکه ارزشش را از دارایی دیگر مانند ارز، سهام، اوراق قرضه و یا کالا می‌گیرد، به همین خاطر یک ابزار مشتقه نامیده می‌شود.

بااین‌حال، عوامل زیادی نیز وجود دارند که بر سودآوری قرارداد اختیار تأثیر می‌گذارند.

برخی از این عوامل شامل قیمت یا حق بیمه اختیار سهام، مدت‌زمان باقی‌مانده تا انقضا قرارداد و ارزش اوراق بهادار سهام یا ارزش سهام است.

معامله گران باید از این متغیرها آگاهی داشته باشند تا بتوانند در مورد زمان معامله آگاهانه تصمیم بگیرند

نحوه خرید و فروش اختیار معامله

قیمت‌گذاری اختیار معامله

یکی از محرک‌های قرارداد اختیار معامله، ارزش ذاتی است. ارزش ذاتی این است که چه مقدار از حق بیمه از اختلاف قیمت بین قیمت سهام فعلی و قیمت اعمال تشکیل شده است

قیمت اختیار که به‌عنوان حق بیمه شناخته می‌شوند، از مجموع ارزش ذاتی و زمانی آن تشکیل شده است.

ارزش ذاتی تفاوت قیمت بین قیمت سهام فعلی و قیمت اعمال است.

زمانی ارزش زیاد است که تا زمان انقضا فرصت بیشتری باقی‌مانده باشد زیرا احتمال سودآوری سرمایه‌گذاران قرارداد بیشترمی باشد.

قرارداد اختیار معامله بر روی حجم مشخصی از دارایی پایه انجام می‌شود.

برای به‌دست‌آوردن حق اختیار، خریدار باید مبلغی تحت عنوان صرف به فروشنده بپردازد.

اختیار معامله بین دو طرف معامله (خریدار و فروشنده) انجام می‌شود و در این قرارداد مواردی چون؛ دارایی مورد معامله، قیمت توافقی، تاریخ سررسید باید ذکر شود.

انواع اختیار معامله از لحاظ حق اختیار

دو نوع قرارداد اختیار معامله وجود دارد:

اختیار خرید (Call Option)

زمانی که فردی سهام‌دار تعداد مشخصی از سهام است اما باتوجه‌به تحلیل‌های خود حدس می‌زند که ارزش سهمش در آینده افت پیدا خواهد کرد، می‌تواند با بررسی سهام خود حق اختیار منتشر نماید.

در این زمان، فرد دیگری که بررسی کرده است و فکر می‌کند ارزش سهم در آینده افزایش پیدا خواهد کرد اما در حال حاضر برای خرید آن پول ندارد، می‌تواند در قالب اختیار معامله، اختیار خرید سهم را در ازای پرداخت مبلغی مشخص از دارنده سهم خریداری کند.

در زمان سررسید مشخص شده اگر قیمت سهم مطابق با پیش‌بینی‌های خریدار، پیش رفته باشد می‌تواند تعهد خرید خود را ایفا نموده و از اختیار خود استفاده کنند، درغیر این صورت، اگر قیمت اختیار بالاتر از قیمت در بازار آزاد باشد، اجباری بر ایفای تعهد نخواهد بود.

بنابراین قرارداد اختیار معامله تنها ریسک معامله شما را کمتر می‌کند.

اختیار فروش (Put Option)

اختیار فروش، اختیار اما نه تعهد، فروش مقدار مشخصی از اوراق بهادار با قیمت از پیش تعیین شده در یک بازه زمانی مشخص است. به این قیمت از پیش تعیین شده که خریدار اختیار خرید می‌تواند در آن سهم بفروشد، قیمت اعمال گفته می‌شود.

با کاهش قیمت سهام پایه، اختیار خرید ارزش بیشتری پیدا می‌کند. برعکس، یک اختیار خرید با افزایش قیمت سهام پایه ارزش خود را از دست می‌دهد.

اختیار فروش معمولاً باهدف مصون‌سازی از اقدام نزولی قیمت استفاده می‌شود.

این استراتژی به‌عنوان نوعی بیمه سرمایه‌گذاری و برای اطمینان از جلوگیری از ضرر و زیان دارایی از یک مقدار مشخص (یعنی قیمت اعمال شده در اختیار) استفاده می‌شود.

با نزدیک شدن به زمان انقضا، چون زمان کمتری برای تحقق سود حاصل از معامله وجود دارد، ارزش حق کاهش خواهد یافت.

در استفاده از اختیارها هیچ اجباری وجود ندارد. سرمایه‌گذاران این اختیار را دارند که بورس سهام را با قیمت بالاتر فعلی بازار بفروشند، نه اینکه لزوماً به قیمت اعمال شده در قرارداد اختیار مجبور به فروش باشند.

فاکتورهای مختلفی وجود دارد که باید در هنگام فروش اختیارهای خرید به‌خاطر بسپارید. درک اهمیت ارزش و سودآوری قرارداد اختیار در هنگام معامله از اهم موارد است، زیرا در غیر این صورت خطر سقوط سهام از حد سودآوری را وجود دارد.

نحوه خرید و فروش اختیار معامله

برای انجام معامله اختیار همانند سایر معاملات، داشتن کد معاملاتی لازم است.

در بورس تهران ۱۰ شرکت مجاز به معامله اختیار معاملات هستند. در ایران عمده معاملات به‌صورت اختیار خرید انجام می‌شود و به دلیل شرایط بازار، موقعیت اختیار فروش برای سرمایه‌گذاران جذاب نیست.

معاملات اختیار به‌صورت غیرخودکار و از طریق کارگزاری انجام می‌شوند؛ بنابراین برای انجام معاملات اختیار، باید درخواستتان را به کارگزاری اعلام نمایید و از طریق کارگزاری برای اتاق پایاپای ارسال می‌شود.

اتاق پایاپای باتوجه‌به اعلام سایر مشتریان، نوع تسویه را تعیین کرده و به اطلاع مشتریان می‌رساند. تسویه در معاملات اختیار به سه طریق انجام می‌شود:

نکته مهم کارمزد در قرارداد اختیار معامله این است که در جهت کمک به توسعه بازار در سه ماه نخست قرارداد اختیار معاملات، کارمزد همه ارکان معامله به‌غیراز کارگزار، صفر است.

تخصیص در قراردادهای اختیار معامله

دارندگان موقعیت بازخرید بر اساس اعلام نوع تسویه خود به هنگام تخصیص به‌صورت زیر مرتب و اولویت بندی می‌شوند:

مثال نحوه خرید و فروش اختیار معامله:

برای درک بهتر مفهوم اختیار خریدوفروش به مثال ذکر شده دقت نمایید:

فرض کنید سهمی را بررسی کرده‌اید و به این نتیجه رسیده‌اید که در چند ماه آتی قیمت سهم به بیش از ۲ برابر ارزش فعلی (برای مثال در حاضر ۱۰۰۰ تومان) خواهد رسید.

از طرفی، فردی دیگر که سهم را دارد به این نتیجه رسیده است که بازار دچار اصلاح خواهد شد و ارزش سهمش به کمتر از قیمت خرید (مثلاً ۵۰۰ تومان) خواهد رسید.

در این زمان شما به‌عنوان خریدار، حق اختیار خرید در ازای مبلغ مشخصی که در قرارداد ذکر می‌شود را معامله می‌کنید و توافق می‌کنید که در تاریخ سررسید سهم را به قیمت توافق شده خریداری کنید یا خیر!

تابلو اختیار معامله

جهت خرید اختیار معاملات از سامانه معاملاتی اوراق بهدار (tsetmc.com) باید اقدام کنید.

برای ثبت درخواست خود باید از کارگزاری بورس اقدام کنید تا دسترسی شما را افزایش دهند.

در طی روز معاملاتی در تابلوی معاملات اختیار بورس نماد اختیار را در سایت بورس کالا https://www.ime.co.ir/Gharardad-Ekhtiar-Moamele.html جست‌وجو می‌کنید. سپس نماد معاملاتی را انتخاب کنید. بازه زمانی را نیز می‌توانید مشخص نمایید، اختیارهای معامله شده نمایش داده می‌شوند.

در تابلوی معاملات نماد اختیار معامله خرید با حرف "ض" و نماد اختیار معامله فروش نیز با حرف "ط" در ابتدای نام اصلی نماد نوشته می‌شود.

قیمت اعمال و تاریخ سررسید نیز در کنار حروف به عدد نوشته می‌شود.

برای مثال: " ضپاس 7026" نماد اختصاری اختیار معامله خرید وپارس (بانک پارسیان) می‌باشد.

در "اختیارخ وپارس -1600-1400/07/28 " اختیار خ بیانگر نوع قرارداد که اختیار خرید و"وپارس" نماد اصلی می‌باشد و تاریخ اعمال آبان 1400 است.

جمع‌بندی

اختیار معامله ابزاری است که در جهت کاهش ریسک سرمایه‌گذاری در اختیار سرمایه‌گذاران قرار گرفته است و به‌تنهایی ارزشمند نیست، بلکه ارزش خود را از ارز، سهام، کالا و. که معامله می‌شوند به دست می‌آورد.

دارندگان اختیار خرید تعهدی به انجام معامله ندارند بلکه خریدار می‌توانند در تاریخ سر رسید قرارداد تصمیم به ایفا یا عدم ایفای تعهد بگیرند.

دو نوع اختیار معامله وجود دارد: اختیار خرید و اختیار فروش. در ایران اختیار فروش رواج کمتری دارد و بیشتر اختیار خرید معامله می شود.