بازارگردانی بورس چیست

بازارگردان یا بازیگر، افراد یا شرکت‌هایی هستند که با هدف کسب سود، اقدام به خرید و فروش دارایی مالی (اوراق بهادار ) یا کالاهای اقتصادی کرده و بنا به ماهیت عملکرد، از نوسانات ناخواسته قیمت دارایی می‌کاهند.

صندوق اختصاصی بازارگردانی چیست؟ این صندوق ها چه ویژگی هایی دارند؟

سرمایه‌گذاری از طریق صندوق ها یکی از راه های سرمایه‌گذاری غیرمستقیم است. سرمایه‌گذاری در صندوق ها رایج ترین راه برای آن دسته از افرادی است که به سرمایه‌گذاری در بورس مشتاق‌اند اما دانش و یا زمان کافی برای تحلیل بازار و مدیریت سبد سرمایه‌گذاری خود را ندارند. صندوق های سرمایه‌گذاری شامل ترکیب متنوعی از دارایی ها هستند که توسط تیم تحلیلگران صندوق انتخاب و مدیریت می‌شوند. سرمایه‌گذاران در ازای پرداخت وجه صاحب واحدهای صندوق می‌شوند. هر یک از این واحد ها چکیده ای از کل دارایی های صندوق است. بنابراین حتی افراد با مبالغ سرمایه‌گذاری اندک میتوانند با خرید واحد های صندوق، در ترکیبی از دارایی های مختلف سرمایه‌گذاری کنند.

صندوق ها انواع مختلفی دارند. در مقاله انواع صندوق های سرمایه‌گذاری به توضیح کامل درباره انواع صندوق ها پرداخته‌ایم. در این مقاله میخواهیم به موضوع صندوق های اختصاص بازارگردانی بپردازیم. در ادامه ضمن تعریف صندوق اختصاصی بازارگردانی، از ویژگی های آن برای شما میگوییم و شما را برای انتخاب صندوق و سرمایه‌گذاری در آن راهنمایی میکنیم.

صندوق اختصاصی بازارگردانی چیست؟

یکی از ویژگی های صندوق ایده آل، داشتن ضمانت نقدشوندگی بازارگردان ها است. منظور از نقدشوندگی این است که یک دارایی قابلیت تبدیل سریع به وجه نقد را داشته باشد. ضامن نقدشوندگی به سرمایه‌گذاران اطمینان صندوق ها میدهد که هر زمان اراده کنند میتوانند واحد های سرمایه‌گذاری خود را بدون معطلی به فروش برسانند.

صندوق های اختصاصی بازارگردانی نوعی تخصصی از صندوق های سرمایه‌گذاری و مختص به سرمایه‌گذاران حقوقی هستند که با هدف معامله برای تنظیم قیمت های بازار، افزایش نقدشوندگی و از بین بردن صف های خرید و فروش فعالیت میکنند.

منظور از سرمایه‌گذار حقوقی نهاد یا سازمانی است که اقدام به خرید و فروش حجم بسیار زیادی از سهام یا اوراق بهادار می‌کند. حجم این معامله آنقدر سنگین است که بر قیمت سهام و عرضه و تقاضای آن تاثیر میگذارد. بانک‌ها، صندوق های سرمایه‌گذاری، صندوق های بازنشستگی و شرکت‌های بیمه از جمله سرمایه‌گذاران حقوقی هستند.

بازارگردانی به معنای تنظیم عرضه و تقاضا و از بین بردن شکاف بین آن ها است. صندوق های بازارگردانی سرمایه کلانی در دست دارند که آن را صرف خرید و فروش سهام میکنند. البته که این معامله با دیگر معامله ها متفاوت است. چون هدف آن کسب سود نیست. این سرمایه صرف معامله می‌شود تا صف های خرید و فروش را از بین ببرد.

صندوق های بازارگردانی چطور صف های خرید و فروش را از بین می‌برند و موجب افزایش نقدشوندگی می‌شوند؟

تصور کنید سهمی دچار افت قیمت شده است. اغلب سهامدران این سهم با توجه به خطر زیان و از بین رفتن سرمایه قصد فروش سهام خود را دارند. اما چه کسی این سهم را از سهامداران متضرر میخرد؟ مسلما در این شرایط همه فروشنده هستند نه خریدار. در نتیجه فروشندگان سهام در صف فروش می‌مانند و نمی‌توانند از ضرر خود جلوگیر کنند. در نتیجه بین عرضه و تقاضای سهم شکاف به وجود می‌آید و جو بازار بهم میریزد.

این جاست که نقش بازارگردان ها اهمیت پیدا میکند. بازارگردان ها با سرمایه‌ای که از شخصیت های حقوقی جمع‌آوری کرده‌اند، حجم زیادی سهام میخرند و از آن نگهداری میکنند. این عمل باعث می‌شود صف فروش از بین برود و جو بازار متعادل شود. حضور بازارگردان ها باعث می‌شود تا بازار سرمایه بازاری شفاف و کارامد باشد و سهامداران نگران مشکلات نقدشوندگی نباشند.

اما صندوق های بازارگردانی چطور قیمت های بازار را تنظیم میکنند؟

صندوق های بازارگردانی سعی دارند تا ارزش سهام را به ارزش ذاتی آن نزدیک کنند. تمرکز آن ها بر پیشگیری و از بین بردن شکاف بین ارزش سهام در بازار و ارزش ذاتی است. به عنوان مثال تقاضای زیاد سرمایه‌گذاران برای خرید یک سهم به خصوص باعث می‌شود تا قیمت آن سهم بیشتر از ارزش واقعی آن افت کند. رفتارهای این چنینی باعث می‌شود تا بین عرضه و تقاضا عدم تعادل به وجود بیاید . شکاف بین ارزش بازاری سهام و ارزش واقعی آن بر اثر همین عدم تعادل بین عرضه و بازارگردانی بورس چیست تقاضا به وجود می‌آید.

باتوجه به خدماتی که صندوق های بازارگردانی به بازار سرمایه ارائه میکنند، سازمان بورس 80 درصد تخفیف بر کارمزد معاملات این صندوق ها تصویب کرده است. هم‌چنین این صندوق ها از پرداخت مالیات معاف هستند.

ساز و کار صندوق های اختصاصی بازارگردانی معمولا به این صورت است که سهم های هم‌خانواده را در برمیگیرد تا بر تنظیم قیمت آن ها تمرکز کند. به طور مثال صندوق بازارگردانی بانک ملت سعی دارد قیمت سهام شرکت های زیرنظر بانک ملت را تنظیم کند. هم‌چنین برخی از صندوق ها مختص به تنظیم قیمت یک نماد هستند. به طور مثال صندوق اختصاصی بازارگردانی بانک سینا اولویت را بر تنظیم قیمت سهام بانک سینا گذاشته است.

باتوجه به مزایایی که صندوق های بازارگردانی از جهت نقدشوندگی ایجاد میکنند، برخی از شرکت ها تمایل دارند تا به عضویت این صندوق ها درآیند. این مسئله باعث می‌شود تا از بابت تامین نقدینگی و افت ناگهانی قیمت سهام نگرانی نداشته باشند.

صندوق بازارگردانی بورس چیست های اختصاصی بازارگردانی چه ویژگی هایی دارند؟

صندوق ‌های بازارگردانی فقط مخصوص افراد حقوقی است نه حقیقی. یعنی یک فرد سرمایه‌گذار نمی‌تواند با هر میزان سرمایه در این صندوق ها سرمایه‌گذاری کند.

این صندوق ها خود ضامن نقدشوندگی هستند و ضامن نقدشوندگی ندارند.

صندوق های بازارگردانی چه مزایایی دارند؟

مزایای صندوق های بازارگردانی تنها مختص به سرمایه‌گذاران حقوقی نیست. آنچه صندوق های بازارگردانی انجام می‌دهند مثل کاهش دامنه نوسانت قیمت، تامین نقدشوندگی و ایجاد ثبات در بازار، بر جو کلی بازار سرمایه تاثیر مثبت میگذارد.

اقدامات صندوق های بازارگردانی باعث می‌شود تا سرمایه‌گذاران حقوقی نگرانی کمتری از بابت نقدشوندگی سهام خود داشته باشند. از سوی دیگر اقدامات این صندوق ها باعث می‌شود تا معاملات براساس قیمت واقعی سهم صورت بگیرد و سرمایه‌گذاران از جهت شفافیت بازار اطمینان خاطر داشته باشند.

صندوق های بازارگردانی چه معایبی دارند؟

با توجه به اینکه هدف این صندوق ها متعادل سازی بازار است و نه کسب سود، این صندوق ها ریسک بالایی دارند. در امیدنامه این صندوق ها ریسک هایی از قبیل موارد زیرنام برده شده اند.

• ریسک کاهش ارزش دارایی های صندوق

• ریسک نکول

• ریسک نوسان بازده بدون ریسک

• ریسک نقدشوندگی واحدهای ابطال شده

اگر با انواع ریسک آشنایی ندارید پیشنهاد میکنیم مقاله ریسک و انواع آن چشم بورس را مطالعه کنید.

شناسایی صندوق های اختصاصی بازارگردانی

برای معرفی صندوق های اختصاصی بازارگردانی ما در اینجا به چند نمونه از آن ها اشاره میکنیم:

• صندوق سرمایه گذاری اختصاصی بازارگردانی گروه دی
• صندوق سرمایه گذاری اختصاصی بازارگردانی خلیج فارس
• ٖصندوق سرمایه گذاری اختصاصی بازارگردانی امید ایرانیان
• صندوق سرمایه گذاری اختصاصی بازارگردانی تجارت ایرانیان اعتماد
• صندوق سرمایه گذاری اختصاصی بازارگردانی کنجیه سپهر صادرات
• صندوق سرمایه گذاری اختصاصی بازارگردانی گروه گردشگری ایرانیان
• صندوق سرمایه گذاری اختصاصی بازارگردانی افتخار حافظ
• اختصاصی بازارگردانی پست بانک ایران

با مراجعه به صفحه صندوق های بازارگردانی چشم بورس شما میتوانید اطلاعات مهم تمامی صندوق ها، گزارشات و درجه‌بندی عملکرد آن ها را مطالعه کنید. هم چنین در بخش مقایسه صندوق های بازارگردانی میتوانید کلیه اطلاعات مقایسه ای درباره این صندوق ها از قبیل عمر صندوق، نرخ بازده ای در ادوار مختلف صندوق ها، ارزش خالص هر واحد سرمایه‌گذاری (NAV) را با هم مقایسه کنید.

خدمات بازارگردانی

بازارگردانی در تعریف عمومی به فعالیتی گفته می‌شود که بر اساس آن نهاد مالی با کسب مجوز سازمان بورس اوراق بهادار، مظنه‌های پیشنهادی خرید و فروش خود را با هدف بهبود نقدشوندگی ابزارهای مالی در دو سمت عرضه و تقاضا قرار می‌دهد. بازار شفاف، کارآ و کارآمد برای تامین نقدینگی‌های خود و عمق بخشیدن به بازار، نیاز به این رکن اساسی دارد.

به عبارت دیگر پیاده‌سازی این سازوکار علاوه بر افزایش نقدشوندگی، کیفیت بازار سرمایه را به طور قابل توجهی توسعه می‌دهد و هزینه‌های معاملات و نوسان‌پذیری را کاهش داده و گردش مالی روزانه‌ اوراق بهادار پذیرفته‌شده در بورس را نیز افزایش می‌دهد.

بازارگردانی سهام در بورس تهران با ابلاغ دستورالعمل مربوط به آن در بورس اوراق بهادار تهران مصوب ۱۳۸۸ آغاز شده است.

ابزار بازارگردانی چیست و چگونه صورت می‌گیرد؟

این نوع فعالیت اوراق بهادار با ابلاغ دستورالعمل یادشده به دلیل شرایط راکد و نزولی بازار سهام در آن سال‌ها، از سوی سهامداران عمده‌ شرکت‌ها و نهادهای مالی مورد استقبال مناسبی قرار گرفت.

بازارگردان برای انجام فعالیت‌های خود در بازار سرمایه به مواردی نیاز دارد که پول و دارایی دو نیاز اصلی به شمار می‌آید. از سوی دیگر باید شرایطی فراهم باشد تا این افراد به صورت مستقیم به سامانه معاملات دسترسی داشته باشند.

بازارگردان‌‌ تلاش می‌کنند سهم‌هایی را که قبلا خریده‌اند با قیمت کمی بالاتری (spread) بفروشند. این قیمت ممکن است در مقایسه با قیمت خرید چندان بالا نباشد اما چون حجم معاملات بازارگردان زیاد است، می‌تواند سود چشم‌گیری نصیب شرکت کند.

در سال ۱۳۹۳، سازمان بورس و اوراق بهادار با هدف حمایت از سرمایه‌گذاران و بهبود نقدشوندگی در چارچوب توسعه فعالیت بازارگردانی اقدام به معرفی صندوق‌های اختصاصی کرده است که ماموریت آن‌ها، جمع‌آوری وجوه از سهام‌داران عمده و اختصاص آن‌ها به خرید انواع اوراق بهادار تحت قرارداد بازارگردانی است.

شرکت مشاور سرمایه‌گذاری معیار، مدیر صندوق اختصاصی بازارگردانی معیار است و در حال حاضر بازارگردانی نمادهای بترانس، شجم، حاسا، خکرمان و دمعیار را انجام می‌دهد.

بازارگردان در بازارهای مالی کیست؟ وظایف یک بازارگردان چیست؟

بازارهای مالی همیشه در مسیر طبیعی و درست خود حرکت نمی‌کنند. قطعا هرجا بازارگردانی بورس چیست صحبت از پول به میان می‌آید، عده‌ای به دنبال سوءاستفاده از شرایط و برهم زدن نظم حاکم برای رسیدن به اهداف و منافع شخصی خود هستند. حضور پررنگ این دسته از افراد در بازارهای مالی، باعث بی‌اعتمادی و دلسردی سهام‌داران می‌شود و به این ترتیب در بلند‌مدت بازار از حضور سهامداران خرد خالی می‌شود. در اینجا لازم است تا تمهیداتی اندیشیده شود تا از خروج بازار از روند عادی خود جلوگیری به عمل بیاورد. یکی از این تمهیدات، حضور بازارگردان در بازارهای مالی است که برای هر سهم تعیین می‌شود. اما سوال اصلی این است که بازارگردان در بازارهای مالی کیست و چه وظایفی را بر عهده دارد؟ در ادامه قصد داریم تحلیلی درباره نقش بازارگردان در بازار ارائه کنیم. با ما همراه باشید.

بازارگردان در بازارهای مالی کیست؟

دو اصطلاح بازارساز یا Market Maker به عنوان جایگزین‌هایی برای بازارگردان در بازارهای مالی به کار می‌روند اما روی هم‌رفته کلمه بازارگردان در بین فعالان بازارهای مالی در کشور ما بیشتر رایج است. اولین نکته که باید در این زمینه بدانید آن است که بازارگردان می‌تواند شخص حقیقی یا حقوقی باشد. اگر بخواهیم در یک جمله به تعریف بازارگردان در بازارهای مالی بپردازیم، می‌توان گفت که افراد یا شرکت‌هایی هستند که بخش قابل توجهی از سهام یک شرکت را در اختیار دارند و به این ترتیب به جریان عرضه و تقاضا در آن سهم را کنترل می‌کنند.

البته به هیچ عنوان این طور نیست که بازارگردانان صرفا برای تنظیم‌گری در بازار حاضر شده باشند؛ بلکه هدف نخست همه بازارگردانان نیز کسب سود از معاملات بازارهای مالی است. این نکته مهمی است که باید در تحلیل رفتار بازارگردانان در بازارهای مالی به دقت آن را در نظر بگیرید.

وظایف بازارگردان در بازارهای مالی چیست؟

حال که با مفهوم بازارگردان در بازارهای مالی آشنا شدیم، باید درباره نقش‌هایی که یک بازارگردان در بازار بر عهده دارد، بحث کنیم. مهم‌ترین وظایف بازارگردان در بازارهای مالی عبارتند از :‌

جلوگیری از قفل شدن بازار

یک سهم در روند افزایش یا کاهش قیمتی خود ممکن است صف‌های خرید یا فروش بسیار بزرگی را تشکیل دهد. در این گونه موارد اصطلاحا گفته می‌شود که سهم در صف خرید یا فروش قفل شده است. کلید این قفل در دستان بازارگردان است. اساسا به دلیل آنکه تعداد سهام قابل توجهی در اختیار دارد، می‌تواند در نقش جریان‌ساز در بازار حاضر شود. به این ترتیب با عرضه سهام در زمان صف‌های خرید طولانی و همچنین خرید سهام در صف‌های فروش سنگین، مانع از قفل شدن سهم به مدت طولانی می‌شود. اصطلاحا سطح نقدشوندگی در بازار را به طور قابل توجهی بالا می‌برد؛ چراکه در این شرایط سهام‌داران با خیال آسوده از اینکه می‌توانند هر زمان که خواستند از یک سهم خارج شوند، اقدام به سرمایه‌گذاری در آن می‌کند.

حفظ نقدینگی در بازار

نوع فعالیت بازارگردان در بازارهای مالی باید به گونه‌ای باشد که فضای اعتماد را در بین سهام‌داران حاکم کند. همان‌طور که می‌دانید، سرمایه کاملا ترسو است و اگر فضا را ناامن ببیند، در این صورت بلافاصله برای خروج از آن شرایط تصمیم‌گیری می‌کند. به همین دلیل بازارگردان تلاش می‌کند تا جریان نقدینگی را همواره در یک سطح مشخصی در بازار حفظ کند.

کنترل افزایش یا کاهش قیمت سهام در بازار

این اصطلاح در بین فعالان بازار بازارهای مالی رایج است که اگر بازارگردان اراده کند، می‌تواند باعث افزایش یا کاهش قیمت سهام شود. شاید این جمله به صورت 100 درصد درست نباشد؛ اما واقعیت این است که در هر مسیر صعودی یا نزولی که در قیمت یک سهم در بازار طی می‌شود، نقش بازارگردان کاملا کلیدی است. دلیل این مسئله نیز تعداد سهم بالایی است که بازارگردان در اختیار دارد و به کمک آن می‌تواند نوسانات قیمتی شدید در بازار را کنترل کند. واقعیت این است که رفتارهای هیجانی در بازار به نفع هیچ‌کس نیست و به همین دلیل این نقش بازارگردان کاملا در جهت حمایت از بازار در بلند‌مدت است.

عوامل موثر در بازارگردانی کدام است؟‌

با توجه به آنچه که به عنوان وظایف بازارگردان در بازارهای مالی اشاره کردیم، حضور آن‌ها در بازار یک ضرورت حتمی به نظر می‌رسد. اما میزان اثر گذاری بازارگردانی در بازارهای مالی به عوامل مختلفی بستگی دارد که سه مورد از مهم‌ترین آن‌ها عبارتند از:

1. عمق بازار

در بازارهای مالی ایران، بسیاری از مواقع سهام یا در صف فروش هستند یا در صف خرید. در واقع رفتارهای سرمایه‌گذاران به جای آنکه مبتنی بر ارزش واقعی دارایی خود باشد، مبتنی بر روند‌های قیمتی است که در بازار شکل می‌گیرد. در این گونه بازارها، مانع جدی بر سر راه شکل‌گیری عمق در بازار وجود دارد. بازارگردان می‌تواند با حرکت در مسیر عکس رفتار سهام‌داران در راستای عمق بخشیدن به بازار حرکت کند؛ اما واقعیت این است که توان بازارگردان نیز محدود است و بعضا نمی‌تواند یا نمی‌خواهد در برابر جریانات هیجانی حرکت مثبتی را به نمایش بگذارد.

2. عرض بازار

اگر سهام‌داران سفارش‌های خرید و فروش سهام را در محدوده ارزش ذاتی آن ثبت کنند، نشان‌دهنده آن است که بازار از عرض مناسبی برخوردار است. در این گونه بازارها خبری از رفتار هیجانی نیست و تحلیل‌ها هستند که برای تصمیم‌گیری‌ها مقدم شمرده می‌شوند. بازارگردان در چنین بازاری حتما حضور فعال دارد و حتی از سود کمی که عاید او می‌شود، استفاده می‌کند.

3. تعادل در بازار

برخلاف بازارگردانی بورس چیست تصور رایج بازارگردان در بازارهای مالی از طریق ایجاد تعادل به سودهای هنگفتی دست پیدا می‌کند؛ چراکه در زمان صف فروش در قیمت‌های نازل سهم را خریداری کرده و در زمان تشکیل صف خرید، با عرضه سهام شناسایی سود می‌کند. این روند به صورت پیوسته توسط بازارگردان در بازارهای مالی پیگیری می‌شود. هرچه میزان نوسانات در بازار بیشتر باشد سود بازارگردان از فعالیت در بازار نیز به مراتب افزایش پیدا می‌کند.

آیا بازارگردانی در بازارهای مالی طبق قوانین صورت می‌گیرد؟‌

در بازار بازارهای مالی برای بازارگردان‌ها قوانینی وضع شده است که آن‌ها در قبال این قوانین موظف هستند که خرید و فروش سهام و همچنین نگهداری تعداد مشخصی سهم را همواره در دستور کار خود قرار دهند. این قوانین در واقع به این دلیل وضع شده است که بازارگردانان به خوبی در مسیر انجام وظایف‌شان حرکت کنند و خود آن‌ها نقش تخریبی در بازار پیش نگیرند. نمونه‌هایی از رفتارهای غلط بازارگردان در بازارهای مالی سال 1399 قابل مشاهده بود که به دلیل تخطی بازارگردانان از انجام وظایف‌شان به وقوع پیوست.

بازارگردان در قبال انجام وظایف خود در بازارهای مالی چه امتیازاتی می‌گیرد؟‌

در مجموع دو قانون حمایت در سازمان بازارهای مالی برای بازارگردانان وضع شده است که عبارتند از:

1. براساس ماده ۱۸ دستورالعمل بازارگردانی در بازارهای مالی، سازمان بازارهای مالی و اوراق بازارگردانی بورس چیست بهادار تهران برای بازارگردانی هر ورقه بهادار یک ایستگاه معاملاتی جداگانه، بدون دریافت هیچ‌گونه هزینه‌ای از این بابت در اختیار بازارگردان خواهد گذاشت. انجام معاملات سایر اوراق بهادار از ایستگاه معاملاتی مخصوص بازارگردان مجاز نیست.

منظور از ایستگاه معاملاتی جداگانه این است که یک سامانه معاملاتی در اختیار بازارگردام قرار می‌گیرد که به طور مستقیم به هسته معاملات متصل است و به این ترتیب می‌تواند صرفا سفارشات مرتبط با سهمی که در آن نقش بازارگردان را ایفا می‌کند، ثبت کند.

2. براساس ماده ۱۹ دستورالعمل بازارگردانی در بازارهای مالی، سقف کارمزد بازارهای مالی از معاملات بازارگردان ۱۰ درصد سقف کارمزد بازارهای مالی از معاملات معمول است. بازارهای مالی می‌تواند کارمزد خود از معاملات بازارگردان را کم‌تر از سقف مقرر در این ماده تعیین نماید.

به این ترتیب کارمزد معاملاتی که از بازارگردان در بازارهای مالی دریافت می‌شود، 10 درصد کمتر از سایر سهام‌داران تعیین شده است.

کلام پایانی

در این مقاله به بررسی مفهوم و نقش بازارگردان در بازارهای مالی پرداختیم. واقع قضیه آن است که بدون حضور بازارگردان عملا اداره بازار کار آسانی نیست. البته حضور بازارگردان زمانی موضوعیت پیدا می‌کند که به خوبی وظایف خود را عملیاتی کند. در غیر این صورت که خود مشکلی بر مشکلات بازار اضافه می‌کند. اساسا فلسفه حضور بازارگردان در بازارهای مالی، باز کردن گره‌های معاملاتی است که در سهام مختلف رخ می‌دهد.

فینوتیپس بستری تعاملی و نوآورانه برای یادگیری عمیق فعالیت در بازارهای مالی است. جلسات گفتگوی فینوتیپس در کلاب‌هاوس به منظور تبادل نظر در خصوص بازارهای مالی، نکات آموزشی پیرامون آن‌ها و همچنین بحث و بررسی در خصوص فرصت‌های سرمایه‌گذاری در بازارهای مالی، فارکس و ارزهای دیجیتال برگزار می‌شود. شما هم می‌توانید با حضور در این جلسات، به پخته‌تر شدن مباحث کمک کنید. منتظر دیدار شما هستیم.

اصلاح دستورالعمل فعالیت بازارگردانی در بورس

اعضای کمیسیون بازار پول و سرمایه اتاق ایران میزبان رییس سازمان بورس و اوراق بهادار بودند.

تعادل |

اعضای کمیسیون بازار پول و سرمایه اتاق ایران میزبان رییس سازمان بورس و اوراق بهادار بودند. «بازنگری دستورالعمل فعالیت بازارگردانی در بورس و تعریف نظام درآمدی شفاف برای این بخش، ورود کالاهای بیشتر به بورس کالا، ایجاد زیرساخت‌های فنی لازم برای پیاده‌سازی معاملات الگوریتمی در بازار سرمایه، برگزاری نشست‌های هم‌اندیشی بین ناظران بازار و فعالان به منظور رفع نظارت‌های سلیقه‌ای و پایان دادن به دخالت دستوری در روند فعالیت بورس‌ها» از جمله موضوعاتی بودند که درباره بازارگردانی مورد توجه فعالان اقتصادی قرار گرفت. در همین حال، رییس سازمان بورس و اوراق بهادار از تشکیل کمیته تخصصی برای بازنگری دستورالعمل فعالیت بازارگردانی در بورس خبر داد و از تلاش برای ورود کالاهای بیشتر به بورس کالا سخن گفت.

برنامه‌های رییس بورس چیست؟

کمیسیون بازار پول وسرمایه اتاق ایران به دنبال تشکیل کمیته تخصصی بورس و بررسی مسائل مربوط به این حوزه با حضور مدیران سازمان در نشست اخیر میزبان مجید عشقی، رییس سازمان بورس و اوراق بهادار بود. در این جلسه موضوع بازارگر‌دانی و بورس کالا مورد توجه و بررسی قرار گرفت و اعضای کمیسیون ضمن بیان مشکلات و دیدگاه‌های خود درباره این دو موضوع، پیشنهادهایی مطرح کردند. تمرکز بر مسائل فرهنگی و ارایه اطلاعات شفاف و دقیق درباره بورس کالا در سطح جامعه، تقویت بورس کالا که توسعه بازار سرمایه در کشور را در پی دارد، تلاش برای ورود کالاهای بیشتر به بورس کالا علی‌رغم مقاومت‌های بسیاری که وجود دارد و قدرت دادن به آن در سطح دنیا با توجه به ظرفیت‌های کشور در تولید انواع فلزات و محصولات پتروشمی، تمرکز بر هدایت درست نقدینگی موجود به کمک بورس‌های کالایی، تشکیل گروه کارشناسی برای بررسی تجربه کشورهای دیگر مانند اندونزی که بازار پالم جهان را در اختیار دارد، برنامه‌ریزی برای امکان ورود دانش‌بنیان‌ها به بورس کالا و ایجاد شفافیت در این حوزه، توسعه صندوق‌های کالایی در بازار سرمایه، استفاده از ظرفیت بورس کالا برای انواع محصولات کشاورزی و وضع یک قانون محکم در راستای مقابله با قیمت‌گذاری دستوری و دخالت در روند فعالیت بورس‌ها مهم‌ترین مسائلی بودند که در ارتباط با بورس کالا مطرح شدند. در این نشست بازنگری در دستورالعمل فعالیت بازارگردان‌ها و تعریف نظام درآمدی شفاف برای این بخش، ایجاد زیرساخت‌های فنی لازم برای پیاده‌سازی معاملات الگوریتمی در بازار سرمایه و برگزاری نشست‌های هم‌اندیشی بین ناظران بازار و فعالان به منظور رفع نظارت‌های سلیقه‌ای، موضوعاتی بودند که درباره بازارگردانی مورد توجه فعالان اقتصادی قرار گرفت.

رییس سازمان بورس و اوراق بهادار با تاکید بر لزوم حضور در جلسات اتاق ایران برای آگاهی از مسائل و مشکلاتی که در بازار سرمایه وجود دارد، پیشنهاد داد: برای مقابله با مشکلات، لازم است نمایندگان اتاق ایران با بدنه بورس‌ها و کارشناسان حوزه ارتباط داشته باشند تا بعد از چکش‌کاری‌ و مطالعه دقیق پیشنهادهای موجود، جمع‌بندی نهایی برای تصمیم‌گیری به سازمان بورس منتقل شود. هرچند به دنبال آن هستیم که سازمان بورس را در بحث اجرا کمرنگ کرده و امور را به خود بورس‌ها بسپاریم. مجید عشقی، درباره جایگاه بورس کالا در اقتصاد کشور نیز گفت: امروز بالای ۹۰ درصد محصولات پتروشیمی و بخشی از انواع فلزات وارد بورس کالا شده است و در تلاشیم در این مسیر حرکت رو به جلو داشته باشیم هرچند مقاومت‌های بسیار بالایی وجود دارد. عشقی ضمن ارزشمند دانستن تجربه عرضه چند خودرو در بورس کالا، ایجاد شفافیت در بازار کالایی و منفعتی که بازار سهام از ورود انواع کالاها به بورس کالا می‌برد را بسیار مهم توصیف کرد. او همچنین استفاده از انبارها، قبض انبار و گواهی سپرده را ضروری خواند و تمرکز روی این ابزار را مورد توجه قرار داد و گفت: با جدیت دنبال تکمیل زنجیره کالاها در بورس کالا هستیم. درباره زعفران تجربه بسیار خوبی داشتیم و امروز کل زنجیره را پوشش می‌دهیم. رییس سازمان بورس درباره قیمت‌گذاری دستوری نیز تصریح کرد: فراموش نکنیم که خود صنایع هم توان تحمل جریان قیمت‌گذاری را ندارند و از یک جا به بعد شاهد به هم ریختن سیستم خواهند بود چون این نظام دستوری، مانع سرمایه‌گذاری جدید می‌شود و صنعت را متوقف می‌کند. پس باید قیمت‌ها منصفانه باشد و ما هم به دنبال همین شرایط هستیم. قیمت‌ها در بورس کالا را با قیمت‌های واقعی دنبال می‌کنیم و همه معاملات بر اساس رقابت واقعی انجام می‌شود. عشقی خاطرنشان کرد: در پی عمق بخشیدن به بورس کالا هستیم و دغدغه اصلی در سازمان این است که معاملات در شفاف‌ترین حالت ممکن انجام شود. بنابراین پیشنهادهایی که ارایه شد را بررسی خواهیم کرد. زیرساخت‌های فناوری اطلاعات را هم مورد توجه قرار دادیم و معتقدیم مدیریت سامانه هر بورس باید به خود آن واگذار شود. او اصلاح دستورالعمل فعالیت بازارگردانی در بورس را نیز لازم دانست و درخواست کرد پیشنهادهای موجود در این ارتباط در چارچوب کمیته کارشناسی مطرح و بررسی و پس از نهایی شدن به سازمان ارایه شود. رییس سازمان بورس درباره فعالیت ناظران نیز گفت: آنچه امروز مورد انتقاد فعالان بازار نسبت به ناظران است به دلیل نبود ارتباط مستمر بین آنهاست. اگر جلسات مداوم بین این دو گروه برگزار شود بخش زیادی از سوء‌تفاهم‌ها برطرف می‌شود. این موضوع درباره معاملات الگوریتمی هم صدق می‌کند. لازم است در جلسات با ناظران، سیستم فعالیت معاملات الگوریتمی هم مورد توجه باشد تا آشنایی لازم بین فعالان بازار با این بخش نیز شکل بگیرد.

بازارگردانی در بورس چیست؟ حفظ تعادل بازار و تسهیل روند معاملات

هیچ چیز مثل تعادل به نفع بازار سهام و سهامداران آن نیست. گاهی این تعادل در بازار به هم می‌خورد و فشار عرضه یا تقاضا سبب ایجاد صف‌های سنگین خرید و فروش می‌شود. در نتیجه تشکیل این صف‌ها، روند معاملات با مشکل مواجه شده و سفارش‌ها در صف قفل می‌شوند. در چنین مواقعی کلید حفظ تعادل بازار در دست بازارگردان است. اما بازارگردان چیست و بازارگردانی سهام در بورس چه معنایی دارد؟

بازرگردانی در بورس چیست؟

بازارگردان (Market Maker) به افراد یا شرکت‌هایی اطلاق می‌شود که وظیفه آن‌ها خرید و فروش اوراق بهادار در یک محدوده قیمت مشخص است. هر چند ترجمه لغوی این واژه در فارسی بازارساز است، اما در بورس تهران با عنوان بازارگردان شناخته می‌شود.

ویکی‌پدیا این اصطلاح را این‌گونه تعریف کرده است:

بازارگردان یا بازیگر، افراد یا شرکت‌هایی هستند که با هدف کسب سود، اقدام به خرید و فروش دارایی مالی (اوراق بهادار ) یا کالاهای اقتصادی کرده و بنا به ماهیت عملکرد، از نوسانات ناخواسته قیمت دارایی می‌کاهند.

بازارگردان بورس اهدافی دارد و برای رسیدن به این اهداف نیازمند ملزوماتی است. اما ابزارهای مورد نیاز برای بازارگردانی سهام در بورس چیست؟ یکی از عناصر مهم برای بازارگردانی سهام، پول و دارایی است. مورد دیگر دسترسی مستقیم بازارگردان به سامانه معاملاتی است.

داشتن این ابزارها اما تنها بخشی از ملزومات یک بازارگردان است. بازارگردانی عملی حرفه‌ای و تخصصی است و بازارگردان باید به میزان مناسبی از دانش و تخصص برخوردار باشد. در غیر این صورت عملکرد درستی نخواهد داشت و اهدافی که از او انتظار می‌رود، برآورده نخواهند شد. بازارگردان‌ها نقش مهمی در بازارهای مالی بر عهده دارند. یکی از این نقش‌ها، کمک به افزایش قدرت نقدشوندگی است؛ عاملی که در بازار سرمایه بسیار مهم است. برای مطالعه بیشتر درباره نقدشوندگی و اهمیت آن، مقاله «نقدشوندگی سهام در بورس؛ سرمایه‌گذاری در سهامی که آسان نقد شود» را بخوانید.

بازارساز باید از میزان عرضه و تقاضای اوراق بهادار مورد نظر اطمینان حاصل کند. با فراهم کردن بسترهای نرم‌افزاری مناسب، بازارگردانی را می‌توان به شیوه مکانیزه انجام داد. به این ترتیب، این نرم‌افزار است که تصمیم‌گیری برای خرید و فروش سهام را به عهده می‌گیرد. در واقع سیستم نرم‌افزاری بر اساس برنامه‌ای که از مدیر بازارگردانی دریافت می‌کند، تشخیص می‌دهد که اوراق بهادار را چه زمانی و با چه قیمتی خریداری کند؛ هم‌چنین زمان و قیمت فروش نیز بر اساس استراتژی‌های داده شده به سیستم مشخص خواهد شد. از این رو دیگر نیاز به معامله‌گر از بین می‌رود.

بیشتر بخوانید

وظایف و اهداف اصلی بازارگردان بورس

اگر بخواهیم به وظایف بازارگردان اشاره کنیم، به طور خلاصه می‌توان سه مورد مهم‌تر را نام برد:

1. کمک به افزایش قابلیت نقدشوندگی با در نظر گرفتن عرضه و تقاضای سهام موردنظر
2. نگه‌ داشتن قیمت سهام در یک بازه مشخص و جلوگیری از ایجاد نوسان‌های شدید قیمتی
3. کاهش شکاف قیمت خرید و فروش و در نتیجه کاهش هزینه معاملاتی

بیشتر بخوانید

البته باید به این نکته توجه کنیم که وظایف و مسئولیت‌های بازارگردان در بازارهای مختلف با هم تفاوت دارند. در واقع این امر به نوع بازار بستگی دارد. منظور از نوع بازار، بازارهایی نظیر بورس کالا، بورس اوراق بهادار، بازارهای آتی و دیگر انواع بازارها است.

انواع بازارگردان‌ها در بازار بورس

کارگزاری‌ها یا نهادهایی که به منظور کمک به افزایش نقدشوندگی و هم‌چنین حجم معاملات یک سهم خاص، اقدام به خرید و فروش آن نماد می‌کنند، مرسوم‌ترین نوع بازارگردان هستند. از سوی دیگر، صندوق‌هایی با نام صندوق سرمایه گذاری اختصاصی بازارگردانی نیز وجود دارند که مقداری از سهام شرکت‌هایی که در بازار سرمایه فعال هستند را در اختیار دارند و با آن‌ها خرید و فروش انجام می‌دهند.

هدف صندوق‌های بازارگردانی از این خرید و فروش، متعادل نگه داشتن ارزش سهام آن شرکت و جلوگیری از قفل شدن بازار آن به وسیله ایجاد صف خرید و فروش است. به همین دلیل کارمزد معاملات این صندوق‌ها بسیار پایین است و سازمان بورس برای حمایت از آن‌ها، در کارمزد معاملاتشان ۸۰ درصد تخفیف داده است. مطابق ماده ۳۳ قانون رفع موانع تولید رقابت‌پذیر، تمام نقل ‌و انتقالات اوراق بهادار که توسط بازارگردانان دارای مجوز از سازمان بورس و اوراق بهادار انجام می‌شوند، از پرداخت مالیات مقطوع نیم درصد معاف هستند.

این صندوق‌ها اصولا توسط گروهی از سهام که مرتبط به هم هستند ایجاد و توسط خود آن‌ها اداره می‌شوند. به عنوان مثال گروه سهام شرکت‌های زیر نظر بانک ملت، یک صندوق بازارگردانی ایجاد می‌کند تا با بازارگردانی سهام این شرکت‌ها، ارزش سهام آن‌ها را حفظ کند و همچنین سودجویان نتوانند در تغییر ارزش ذاتی سهام دخالت داشته باشند. این صندوق‌ها با هدف سوددهی ایجاد نمی‌شوند اما نتیجه‌ای که به دنبال دارند، سوددهی سهام شرکت‌های حاضر در صندوق خواهد بود.

بازارگردان چگونه معاملات را تسهیل می‌کند؟

حال که با ماهیت و اهداف بازارگردان آشنا شدیم، باید توضیح دهیم که سازوکار بازارگردانی در بورس چیست. بازارگردان حجم زیادی سهام در دست دارد و به همین دلیل می‌توانند سفارش‌های فراوانی را در سیستم ثبت کنند. این سفارش‌ها می‌توانند هم در قالب خرید و هم در قالب فروش انجام شوند. بازارگردان با ثبت این سفارش‌ها بنا به اقتضای بازار بر قیمت سهام تاثیر گذاشته و تعادل را در نماد مربوطه حفظ می‌کند.

بازارگردان‌ها با توجه به رفتار سرمایه‌گذاران، اقدامات خود را انجام می‌دهند. مثلا اگر ببینند که سرمایه‌گذاران اوراق بهادار خود را می‌فروشند، این اوراق را از آن‌ها خریداری می‌کنند. به این صورت نیاز فروشندگان را تامین می‌کنند. از سویی دیگر، زمانی که سرمایه‌گذاران قصد خریداری اوراق بهادار را داشته باشند، آن‌ها با عرضه این اوراق به افزایش حجم معاملات کمک می‌کنند.

پس می‌توان متوجه شد که بازارگردان با توجه به عرضه و تقاضا در بازارهای مالی، اقدامات لازم را انجام می‌دهد. به این صورت کمک می‌کند که معاملات روان باشند و اوراق میان خریداران و فروشندگان جابه‌جا شوند و سفارشی در صف خرید و فروش قفل نماند.

عوامل تاثیرگذار بر بازارگردانی سهام

گفتیم که بازارگردان با کمک ایجاد تعادل در طرف عرضه و تقاضا، معاملات بازار را تسهیل می‌کند. اما عوامل مهم و تاثیرگذار در بازارگردانی بورس چیست؟

1. عرض بازار: حضور مستمر خریداران و فروشندگان اوراق بهادار و وجود سفارش‌های مداوم خرید و فروش در محدوده ارزش ذاتی سهام، نشان‌دهنده‌ عرض بازار است. اگر بازاری چنین ویژگی‌‌ای را داشته باشد، از آن با نام بازار نقدشونده یاد می‌شود. در چنین بازاری، بازارگردان حتی با سود کم هم فعالیت می‌کند.
2. عمق بازار: اگر مطلبی که در مورد وجود سفارش‌های مستمر گفته شد، در قیمت‌هایی بالاتر یا پایین‌تر از ارزش ذاتی سهام رخ دهد، این مسئله عمق بازار را نشان می‌دهد. یعنی منحنی عرضه و تقاضا حول ارزش بازار آن سهم، کاملا پیوستگی دارد. در این شرایط، عدم تعادل ناگهانی میان سفارش‌ها اتفاق می‌افتد. به این ترتیب، اختلاف میان سفارش‌های عرضه و تقاضا قیمت دارایی را کمی تغییر می‌دهد؛ سپس تعادل مجددا برقرار خواهد شد. بنابراین منحنی تغییرات قیمت سهم نیز در بازاری که عمق مناسبی دارد، پیوسته خواهد بود. زمانی که عمق بازار زیاد است، بازارگردان با کمترین اختلاف میان قیمت خرید و فروش کار خود را انجام می‌‌دهد؛ یعنی با کمترین میزان سود. اما در بازاری که عمق آن کم است و منحنی عرضه و تقاضا پیوسته نیست، اختلاف میان عرضه و تقاضا زیاد است. در این بازارها اقدامات بازارگردان‌ها در مقابل هزینه‌هایی که به بازار تحمیل می‌کنند به شیوه‌ای است که حضور این افراد در چنین بازارهایی چندان جذابیت ندارد.
3. نسبت میان سرمایه‌گذاران دارای اطلاعات و سرمایه‌گذاران دارای نقدینگی: سرمایه‌گذاران ممکن است از دو گروه متفاوت باشند. دسته اول گروهی هستند که منابع مالی مازاد دارند و با آن سرمایه‌گذاری می‌کنند. دسته‌ دوم افرادی هستند که معتقدند اطلاعات فراوانی در مورد یک شرکت در اختیار دارند. این افراد با توجه به این اطلاعات، اوراق بهادار شرکت مذکور را بررسی می‌کنند و در نهایت دست به خرید یا فروش می‌زنند.

نحوه کسب سود بازارگردان‌ها

بازارگردان‌ها ریسک نگهداری دارایی را به جان می‌خرند و در ازای آن سود به دست می‌آورند. اما اگر ارزش اوراق بهادار یک شرکت در بورس کم شود، تکلیف سود بازارگردانی آن چیست؟‌ یعنی اگر این افراد سهامی را خریداری کنند که قبل از فروش ارزش آن کم شود، خطر را به وضوح حس خواهند کرد.

برای حل این مشکل، بازارگردان‌ها به ازای سهم‌های تحت پوشش خود، اسپرد (spread) مطالبه می‌کنند. این اصطلاح در مورد شکاف قیمت پیشنهادی خرید و فروش (bid-ask spread) استفاده می‌شود و در معاملات مالی مرسوم است.

بیشتر بخوانید

برای درک بهتر این موضوع مثال زیر را در نظر بگیرید. فرض کنید سرمایه‌دار سهام شرکتی را از طریق پنل کارگزاری خود جستجو می‌کند. ممکن است قیمت خرید بازارگردانی بورس چیست سهم ۱۵۰۰ تومان و قیمت فروش آن ۱۵۰۵ تومان باشد. یعنی کارگزار سهام مذکور را در قیمت ۱۵۰۰ تومان خریداری کرده است و سپس آن را در قیمتی بالاتر یعنی ۱۵۰۵ تومان می‌فروشد. اگر حجم معاملات زیاد باشد، اسپردهای کوچک می‌توانند تا حدی سود روزانه را افزایش دهند.

جمع‌بندی

بازارگردان به فرد یا شرکتی گفته می‌شود که با خرید و فروش سهام از نوسانات شدید و نامطلوب قیمتی کم می‌کند و نقدشوندگی بازار را بالا می‌برد. در عملیات بازارگردانی، بازارگردان با استفاده از پول و دسترسی مستقیم به سامانه معاملات و با توجه به عرض و عمق بازار و همچنین نسبت میان سرمایه‌گذاران اطلاعات‌مدار و نقدینه‌مدار اقدام بازارگردانی بورس چیست به فعالیت می‌کنند. بازارگردانان همچنین سود خود را از شکاف قیمت پیشنهادی خرید و فروش به دست می‌آورند. کارگزاری‌ها یا نهادهایی مانند صندوق بازارگردانی که به منظور کمک به افزایش نقدشوندگی و هم‌چنین حجم معاملات یک سهم خاص، اقدام به خرید و فروش آن نماد می‌کنند، مرسوم‌ترین نوع بازارگردان‌های فعال در بورس هستند.